Zo gaan die dingen
Anne-Laure Bondoux
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Gottmer, cop. 2005 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 340 |
31/12/2006
Zijn het poëtische De tranen van de moordenaar en het dynamische Zo gaan die dingen door dezelfde Anne-Laure Bondoux geschreven? Als je bij de stijl nog aarzelt, dan laat de thematiek er geen twijfel over bestaan. Beide boeken zijn gebouwd rond moeizame relaties en botsende karakters. In beide boeken ondergaan de spelers een metamorfose en vechten ze letterlijk en figuurlijk om te overleven. En in beide boeken komt alvast één persoon gesterkt en volwassen uit de strijd. Ook de boodschap is eender: liefde is de motor van het leven.
De tranen van de moordenaar start met krachtige, poëtische beelden van een desolaat landschap. Daar, aan het einde van de wereld, in het uiterste zuiden van Chili, in een streek waar alles "zo hard, zo woest, zo mishandeld (is) door de wind dat zelfs de stenen pijn leken te lijden", zoemt Bondoux in op de woning van Paolo Poloverdo en zijn ouders. Een wankel huis in de immense verlatenheid, een metafoor voor hun leven.
Op een dag krijgt het zwijgzame gezin bezoek van de vluchtende gangster Angel Allegria. Hij eigent zich het huis toe en doodt koelbloedig wie hem daarbij in de weg staat: de ouders van Paolo. Het kind laat hij leven, vanwege "een onverwacht opspelen van zijn geweten, een beetje medelijden misschien". De kleine jongen, hooguit acht jaar, stelt geen vragen en aanvaardt het onafwendbare lot. Gaandeweg groeit er een breekbare band tussen de gangster en het kind.
De komst van Luis Secunda, op de vlucht voor de verwachtingen van zijn rijke vader, zorgt voor de eerste botsingen. Natuur en cultuur, rudimentair overleven en beschaving meten zich met elkaar. De karakters staan volkomen in functie van dit contrast. De ruige, onbeschaafde Angel staat met een in gedachten getrokken mes tegenover de estheet Luis. Tussen hen in beweegt het argeloze, onbeschreven kind.
De onuitgesproken strijd tussen beide mannen om de liefde van Paolo zet een onomkeerbaar proces in gang. Bondoux tekent dit proces nauwgezet. Zij toont hoe kleine gebeurtenissen, en vooral, hoe de confrontatie van onschuld en kwaad, de karakters gaandeweg subtiel veranderen. Drie keer, vastgeknoopt aan drie crisismomenten in Paolo's leven, leidt zij de confrontatie tot een hoogtepunt: bij de dood van zijn vosje, bij de kus van een vrouw en bij Paolo's tocht door een donker woud. De metamorfoses van de personages, met de liefde als motor, bepalen de loop van het verhaal.
Paolo, ooit door langskomende dichters beschreven als "een gestamel, een onnozel menselijk gemurmel", een zaadje gedoemd om nooit tot bloei te komen, overwint beetje bij beetje zijn angst en groeit mentaal en emotioneel. Bij Angel slaat iedere crisissituatie een grotere barst in zijn harde schelp. Terwijl zijn affectie voor Paolo groeit, klampt hij zich vast aan de woorden van de houthakker Ricardo Murga, die een soort round-up van Angels leven maakt: "Er zijn ook opvallende metamorfoses [...]. De veranderingen die zich voltrekken in onze ziel, bijvoorbeeld, die zijn niet altijd zichtbaar."
De zoekende Luis ten slotte speelt een sturende rol in het proces. Met de tragiek van de eeuwige zoeker verraadt hij Angel en stuwt het verloop naar een dramatisch, maar ook onafwendbaar en logisch einde. Een einde als bewijs van Angels onvoorwaardelijke liefde.
Naast de originele aanpak blijft vooral de bevreemdende en intrigerende sfeer bij. Bondoux schrijft filmisch en hanteert een wisselend perspectief. Bij de start van een hoofdstuk bekijkt ze haar personages vaak vanop afstand. Paolo is op dat ogenblik nog een naamloos kind, Angel en Luis zijn twee verdwaalde mannen en Ricardo Murga een oude houthakker. Even later zoomt ze in op Angel, Paolo, Luigi of Ricardo. Ze laat hen in subtiele gesprekken de degens kruisen of bedachtzaam de kracht van de natuur, van gedichten, woorden of muziek ontdekken. Er wordt ook veel gezwegen, want vaak is hun stemming "zo kwetsbaar als een stukje geïrriteerde huid". De verbondenheid wordt in sterke beelden gesuggereerd: "In zijn rug voelde hij de warmte van Angels huid en onder zijn benen de dikte van het hout, dat hem verbond met iets heel dieps, verborgen onder de aarde, iets levends, iets sterks en onverwoestbaars: hij viel in slaap en droomde dat hij een boom was." Paolo's verrukkelijke ontdekking van de wereld koppelt ze vast aan kleurrijke taferelen van een jaarmarkt, terwijl ze een dodelijk verontruste Angel in een helse dodenrit en zwiepende zinnen door de stad jaagt.
Personificaties, sterke beelden, metaforen en verrassende woordkeuze bepalen de sfeer: "De eenzaamheid omarmde dus het afgelegen huis en wiegde het met zijn holle stem in slaap."; De tanige houthakker was "een wandelende samenvatting van de seizoenen hier: winter en zomer ineen." Eén woord vat de opvoedingspraktijken van Luis' vader, een rijke wijnhandelaar, samen: Hij "'besproeide' zijn kinderen met geld".
Hoe grijs Paolo's wereld aanvankelijk ook is, de indruk van kleur sijpelt door. Dat komt voornamelijk door Bondoux' spel met klankrijke en/of allitererende namen. Zij laat ze vaak voluit klinken zodat ze glans afstralen: Angel Allegria; Paolo Poloverdo; Luis Secunda, Ricardo Murga en zangerige namen van (bestaande) steden: Valparaiso, Talcahuano, Temuco, Puerto Natales.
In de nazinderende sfeer van dit boek vergeet je gauw de clichébeelden die toch ook hier, vanwege té grote ijver wellicht, opduiken. Je realiseert je ook pas achteraf dat een jongetje van acht, negen of tien, zelfs al kent hij de kindertaal niet, wel erg diepzinnige woorden spreekt. De visionaire vriendjes, gevolg van een metafysische ervaring van de houthakker, zou je wel willen uitgommen -- om de sereniteit van het verhaal te bewaren. En dan wil ik eigenlijk ook de kaft vergeten. Hoe symbolisch ook voor het ruige Andesgebergte of voor het verlangen naar vrijheid, de gestileerde condor is een symbool buiten Bondoux om. Of staat de condor voor de rover Angel naar wie het jongetje -- of is het een meisje? -- zo opkijkt? Maar al die kritiek gom je uit, vergeet je zo vlug mogelijk, omdat je de sfeer van dit boek nog heel lang ongeschonden wil vasthouden.
Blijft Zo gaan die dingen ook zo lang nazinderen? Niet helemaal, ook al treffen opnieuw de complexe thema's, de originele invalshoek en de vlotte beeldtaal van Bondoux. Na de dood van hun ouders krijgt Patty (20) het voogdijschap over Mado (15). De tegenstelling tussen de zusjes is groot. Patty, "ordinair, brutaal en bazig", werkt als serveerster in een Parijse club. Met haar blauwe teennagels en al haar klingelende piercings is ze voor Mado "een boeiend mechanisme", een "superzus", maar dan één die misschien wel aan "hersenverweking" lijdt. Mado is Patty's "slimme kleine zus", een intelligente leerlinge die over het leven nadenkt en na de dood van haar ouders plots tot de ontdekking komt dat alles betrekkelijk is. Wanneer Patty haar vertelt dat ze zwanger is, is Mado meteen alert. Voor zij naar hun afgelegen vakantiehuis in de Ardèche vertrekken, koopt en leest zij een handleiding voor zwangere moeders. Met het boek in de hand helpt zij Patty bij de onverwacht vroege geboorte. Ze koopt melk en babykleertjes en zorgt uiteindelijk helemaal alleen voor de baby, nadat Patty op de vlucht geslagen is.
Er zijn enkele opvallende gelijkenissen met De tranen van de moordenaar: In beide verhalen zijn twee mensen met tegengestelde karakters, na de dood van de ouders, op elkaar aangewezen. Beide verhalen spelen gedeeltelijk op een erg verlaten plaats, die een symbolische en functionele betekenis krijgt. In Zo gaan die dingen brengt Patty haar kind bewust, gedeeltelijk uit eigenbelang en gedeeltelijk vanuit de bekommernis als voogd, ver van alle bemoeizieke blikken ter wereld.
In beide verhalen ondergaan de hoofdpersonen een metamorfose. Voor Mado loopt het verwerkingsproces van de dood van haar ouders gelijk op met de verwachting en geboorte van nieuw leven. Dit 'nieuwe leven' kan een metafoor voor een nieuwe start zijn, maar misschien is het precies het tegenovergestelde, want: "Ik heb er genoeg van, genoeg, genoeg!!! [...] Ik moet opeens aan mijn vroegere schoolvriendinnen denken [...] Waarom hebben zij recht op een normaal bestaan en ik niet? Waarom?"
De mentale strijd die ze met haar onverantwoordelijke zus voert, leidt tot verschillende crisismomenten. Nu eens wordt ze opgevangen door de moeder van haar Nederlandse vriend, dan weer helpt Patty haar door de donkere tunnel van verdriet, of is het Luigi, Patty's opgedoken vriend, die met oplossingen komt. Maar altijd is het de groeiende liefde voor de baby die haar recht houdt. Tot ze hem veilig in de armen van zijn eigenlijke moeder kan achterlaten en ze eindelijk haar eigen leven weer kan opnemen. Ook Patty komt enigszins gelouterd uit de strijd. Na veel vallen en moeizaam opstaan kiest ze toch voor haar kind.
Zo gaan die dingen is geschreven in de ikpersoon, vanuit een alerte Mado. Dat heeft voor gevolg dat Bondoux als auteur weinig beschouwende inbreng heeft. De stijl is direct en de woordkeuze gevat, passend bij een intelligente vijftienjarige. Het is Mado, niet Bondoux, die de poëtische uitspraak van de Duitse keizer in 1914: "Voor het vallen van de bladeren zult u weer thuis zijn", in vraag stelt, met zich mee blijft dragen om ze ten slotte als een metafoor voor haar eigen lot te zien. Het is ook Mado die spontaan, met de pen van een puber, voor een stijlbreuk zorgt, door haar gedachten in brieven aan haar ouders te ordenen.
Zo gaan die dingen weegt niet zo zwaar als het universele, terecht bejubelde cross-overboek De tranen van de moordenaar. Vooral adolescente dochters en hun moeders zullen plezier aan het verhaal van Mado beleven. Letterlijk plezier ook, want al die onmogelijke toestanden leiden vaak tot gegrinnik. Maar wat ook hier overblijft is de originele, beeldende verpakking van de boodschap: liefde is de motor van het leven. [Jet Marchau]
Inger Bos
Poëtisch geschreven verhaal over de relatie tussen Paolo (8) en de koelbloedige moordenaar van zijn ouders, Angel. Hun bestaan in het ruige, uiterste zuiden van Chili is gericht op overleven. Paolo accepteert zijn noodlot; er is weinig ruimte voor emoties, hoewel Angel wel stopt met moorden. Wanneer de vreemdeling Luis bij hen komt wonen, neemt hij gevoelsleven en cultuur mee. Er ontstaat een breekbaar evenwicht. Een alwetende verteller legt regelmatig zwaarmoedige ideeën bij Paolo neer: dat het leven zwaar is, dat voor alles een prijs betaald wordt en dat hij moederliefde mist. Het contrast tussen de wildeman en de stedeling eerst en tussen Angel en de houthakker Ricardo later, die niet weet dat Angel ook zijn familie ooit heeft vermoord, brengt bij de tot nu toe emotie-arme Angel veel teweeg. Doordat Ricardo praat over zijn geliefde metamorfoses (hout in meubels, winter in lente, kind in man en ook karakters die veranderen) krijgt Angel de moed om Paolo los te laten. Een intrigerend verhaal waarin karakters prachtig worden neergezet en schrijnende situaties realistisch beschreven, maar dat redelijk zwaar op de hand is door de sobere toon. Prix de Sorcières 2004. Vanaf ca. 14 jaar.
Nele Janssen
ua/an/22 j
Ongelooflijk schrijnend… Vooral dat is hetgeen je bijblijft van dit magnifieke verhaal. Al je zekerheden over goed en kwaad mag je overboord gooien, want in deze roman wordt kwaad goed en goed kwaad. Je wordt door de bladzijden heen meegesleurd in een afgrijselijk en tegelijk wonderlijk liefdevol relaas. De liefde van een kind voor de moordenaar van zijn ouders, iets wat je in eerste instantie volkomen irreëel lijkt, wordt na een tijdje een aannemelijk iets. Een vooral emotionele spanning houd je van de eerste tot de laatste bladzijde geboeid, om je daarna achter te laten met een benauwd gevoel, alsof de emotie van het verhaal nog een beetje in je zit. De vraag is natuurlijk of dit ‘zware’ boek voer is voor jeugdige lezers. De bij momenten gewichtige taal en de vele zaken die tussen de regels staan, maken er het lezen op zich niet gemakkelijker op (een pluim voor de vertaler die een prachtig taalspel heeft weten te behouden of, wie weet, heeft gecreëerd) en ook de thematiek is erg zwaar op de hand. En toch … de symboliek is prachtig en alles samen genomen is zelfs het hele gruwelijke verhaal adembenemend mooi. Een pareltje van een boek, dat zijn schoonheid behoudt door alle gruwel heen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.