Fundering voor de metafysica van de zeden
Immanuel Kant
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Boom, cop. 2004 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 156.2 KANT |
15/03/2013
Het oorspronkelijke essay van Kant verscheen in 1795 bij Nicolovius in Königsberg. Deze vertaling uit het Duits is van de hand van Thomas Mertens en Edwin van Elden. Mertens schreef ook het voorwoord en de uitvoerige inleiding (die bijna even lang is als de tekst van Kant) en verzorgde ook het gedetailleerde notenapparaat.De inleiding plaatst het essay in de historische context van de verlichting, de Franse Revolutie en het conflict tussen Frankrijk en Pruisen. Daarna geeft het een samenvatting van de logische opbouw van Kants vredesvoorstel, gevolgd door een overzicht van de receptie ervan in de negentiende en twintigste eeuw — negatief bij onder meer Hegel en Carl Schmitt, vooral positief bij Jürgen Habermas en John Rawls. Daarmee bewijst Mertens overtuigend zijn stelling dat dit meer dan twee eeuwen oude vredesvoorstel nog steeds een sleutelrol speelt in debatten over oorlog en vrede, de internationale rechtsorde en het zogenaamde kosmopolitisme.We kunnen de compacte tekst van Kant op drie manieren lezen: als een politieke toepassing van zijn ethische principes, als een verzameling van verrassend hedendaags klinkende opinies over brandend actuele vraagstukken én als een metafysische zoektocht naar de wortels van oorlog en geweld en, vandaar, naar mogelijke uitwegen uit deze beschamende want vermijdbare manier om onze reëel bestaande belangenconflicten aan te pakken.Het essay bestaat uit vier delen: in de eerste afdeling worden de zogenaamd ‘preliminaire artikelen’ besproken die noodzakelijk zijn om aan een duurzaam (‘eeuwig’) vredesproces te kunnen beginnen. Zo mogen er geen geheime clausules in voorkomen die later door één of meerdere van de verdragspartners als excuus kunnen dienen om een nieuwe oorlog op te starten. Staande legers dienen te worden afgeschaft, omdat het bestaan van een sterke gewapende macht meestal tot het gebruik ervan aanzet. Het principe van non-interventie in het politieke en economische bestel van soevereine staten moet te allen tijde gehandhaafd worden, en kan slechts in heel uitzonderlijke gevallen tijdelijk opgeschort worden. Ook moeten de oorlogvoerende staten ervoor zorgen geen ‘onethische’ praktijken toe te laten, omdat ze daarmee de voorwaarden voor een latere verzoening grondig ondermijnen. (U voelt al dat de hedendaagse lezer klaar zit om hier meteen op in te gaan, want het gaat hier bijvoorbeeld ook over het gevaar van wat we zo vlotjes ‘humanitaire interventie’ zijn gaan noemen.)In de tweede afdeling staan de ‘definitieve artikelen ten behoeve van de eeuwige vrede tussen staten’. Omdat Kant ervan uitgaat dat de ‘natuurlijke toestand’ er een is van permanente oorlog of de dreiging ervan, moet volgens hem de vredestoestand ‘gevestigd’ worden. Dit ligt helemaal in de lijn van de verlichtingsfilosofie, waarbij de volwassen geworden, geëmancipeerde mensheid eindelijk rationeel en redelijk aan haar gezamenlijke toekomst kon beginnen te werken. De eerste voorwaarde is de opstelling van een republikeinse constitutie die berust op de van de leden van een maatschappij, hun van één enkele gemeenschappelijke grondwet en de wet van de van alle staatsburgers. Dit betekent voor Kant merkwaardig genoeg niet een democratische constitutie, omdat er volgens hem andere regeringsvormen konden worden bedacht die deze drie hoger vermelde principes garandeerden (en waarschijnlijk ook als reactie op de fase van de Terreur die het imago van de Franse Revolutie in de ogen van veel buitenlandse sympathisanten vertroebeld had). Wat de buitenlandse betrekkingen betreft, verkoos Kant een van vrije staten boven een volgens hem illusoire want onwerkzame . (Het lijkt wel alsof hij deelneemt aan de actuele discussies in het Europees parlement). Wél pleit hij voor ‘de voorwaarden van algemene gastvrijheid’, met name ‘het recht van een vreemdeling om door een ander bij aankomst op diens grondgebied niet vijandelijk te worden behandeld’, in ruil voor de plicht van die vreemdeling, te met de oude inwoners in contact te komen.Het derde deel (de bijlagen) bevat een hoofdstuk over de garantie van de eeuwige vrede en een zogenaamd ‘geheim artikel’, waarin Kant voorstelt dat de regeringsleiders rekening zouden houden met de theorieën van de filosofen. Het vierde deel ten slotte bestaat uit twee appendices, één over ‘de onenigheid tussen de moraal en de politiek’ en een tweede over het ‘transcendentale’ (abstracte) begrip van het publiekrecht.Omdat volgens Kant de mens nooit als middel, maar altijd als doel moet worden beschouwd, is hij ervan overtuigd dat op termijn zelfs ‘duivels’ zullen inzien dat het ook in hun belang is zich op zijn minst als beschaafde verdragspartners te gedragen. Hiervoor grijpt hij terug naar zijn categorische imperatiefhandel zodanig dat je kunt willen dat jouw maxime een algemene wet zal worden’. In de plaats van de die de moraal misbruikt om zijn politieke belangen te bevorderen, moet nu de treden, de door het volk afgevaardigde beleidsmaker voor wie de moraal ondanks alles het laatste woord heeft.Wie kan na lectuur van deze tekst nog in alle ernst beweren dat de strenge Kant oubollig en voorbijgestreefd is? [Ludo Abicht]
Dr. D.G. van der Steen
Ter gelegenheid van het Kant-jaar 2004 is een aantal van zijn geschriften (al dan niet opnieuw) vertaald. Het tractaat 'Naar de eeuwige vrede' is al twee keer eerder vertaald, maar die vertalingen waren niet volledig en niet erg zorgvuldig. Deze nieuwe vertaling voldoet wél aan die eisen en is bovendien voorzien van een zeer uitvoerige inleiding en van annotaties. Het geschift was in 1795, toen het verscheen, meteen populair: het sneed fundamentele vragen aan die ten tijde van de Franse Revolutie uiterst actueel waren. Nu, ruim 200 jaar later, zijn ze minstens zo actueel; ze bieden een kader waarbinnen wij kunnen en wellicht zelfs moeten nadenken over de prangende vragen van de huidige wereldpolitiek. De tekst is, voorzichtig gezegd, niet eenvoudig. Dat is gezien de behandelde problematiek ook niet te verwachten.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.