Pieter Daens, of Hoe in de negentiende eeuw de arbeiders van Aalst vochten tegen armoede en onrecht
Louis Paul Boon
Louis Paul Boon (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Meulenhoff/Manteau, 2004 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : OVER LITERATUUR-SCHRIJVERS : NEDERLANDS 851.6 BOON |
Jeroen de Preter
ob/kt/02 o
Door de benen het bos
Omstreeks 1954 begon Louis Paul Boon (1912-1979) te werken aan zijn inmiddels mythisch geworden Fenomenale Feminateek. De schrijver verzamelde tot in het jaar van zijn dood niet minder dan 22.000 afbeeldingen van vrouwen en meisjes, de ene al bloter dan de andere, en allemaal geclassificeerd volgens land van herkomst, leeftijd, graad van perversiteit en wat niet allemaal nog. Een topje van deze gigantische vleesberg werd zopas, zedig verpakt in een sigarenkistje en voorzien van commentaar door de viezentist zelve, voor het eerst te boek gesteld. Een ware revelatie.
Brussel
Eigen berichtgeving
Een enkeling zal het vandaag nog tegenspreken: Louis Paul Boon was een van de belangrijkste Vlaamse schrijvers van de twintigste eeuw. In boeken als Mijn kleine oorlog, De Kapellekensbaan, Menuet en De Paradijsvogel verlegde hij niet alleen de grenzen van de romankunst, als zelfverklaard "seismograaf" slaagde Boon er ook in om voor de gewone sterveling niet zichtbare maatschappelijke en sociale aardverschuivingen te voorvoelen en te registreren.
Boon was een bezeten schrijver, een tekstmaniak die heeft geschreven tot zijn vingers er ook letterlijk krom van stonden. Zijn oeuvre is navenant: vijftigduizend pagina's, de ene al baanbrekender en prangender dan de andere. Waar hij de tijd nog vandaan haalde, is een raadsel, maar Boons inmiddels mythisch geworden Fenomenale Feminateek moet in omvang nauwelijks onderdoen voor dat ontzagwekkende oeuvre. Tussen 1954 en 1979 verzamelde hij als een bezetene plaatjes van meisjes en vrouwen in de hoedanigheid van lustobject, zonder zich veel aan de vrouwenemancipatie gelegen te laten. "In deze Feminateek", verduidelijkte Boon in een van zijn commentaren, "wordt aan haar gelijkwaardigheid op maatschappelijke, sociale, politieke en zoveel andere gebieden stilzwijgend voorbijgegaan."
Boon haalde zijn materiaal uit bladen als Playboy en liet gelijkaardige publicaties aanrukken door vrienden die op reis gingen naar een buitenland. Om zijn snel groeiende collectie te ordenen bedacht hij, bijgestaan door zijn vrouw Jeanneke, een classificatiesysteem per soort. Als betrof het verschillende hondenrassen.
Meer dan eens heeft de schrijver aangekondigd dat zijn verzameling ooit zou uitmonden in een boek, een soort bijbel van de vrouw. Dat boek is er evenwel nooit gekomen, al blijkt uit de zopas verschenen selectie dat dat ambitieuze plan al zeer concrete vormen hadden aangenomen.
Escapisme?
Anders dan zijn literaire werk, dat uitgroeide tot een schier onuitputtelijke bron van eindverhandelingen, bleef de Feminateek tot nu toe vrijwel onbesproken. Sterker nog, het werk bleef simpelweg onuitgegeven. Helemaal onverklaarbaar is die geringe belangstelling misschien niet. Boons verzamelwoede lijkt op het eerste gezicht niet veel meer dan een vorm van escapisme, iets waarmee hij zich kon vermaken na zijn zware en soms deprimerende dagtaak als schrijver. In de badinerende commentaren die de plaatjes vergezellen, doet hij vaak ook niet veel moeite om dat beeld tegen te spreken. Boon nodigt de lezer zelfs expliciet uit om niet te veel belang te hechten aan dit "gek gedoe". Blote vrouwen verzamelen, schrijft hij, "het is leuker dan pijpen of paraplu's uit alle landen van Europa bijeen te brengen. En mocht het geen waarde hebben, dan toch heel wat kijk- en leesgenot."
Nu is het met uitspraken van Boon altijd opletten geblazen, zeker niet het minst als hij aan het badineren slaat. De schrijver stond erom bekend het publiek regelmatig een rad voor de ogen te draaien. En voor een tegenspraak meer of minder deinsde hij ook al niet terug.
De uitgave van alvast een klein deel van de collectie doet vermoeden dat Boons ambities veel verder reikten dan die van de gemiddelde postzegelverzamelaar. In de tekst die de Fenomenale Feminateek inleidt, noemt hij zijn verzameling een "haast" wetenschappelijk project. Hij stelt vast dat er duizenden boekwerken verschenen over fauna en flora te land en ter zee, maar nooit over "het mooiste dier op aarde". Aan het slot noemt hij zijn geordende en gerangschikte vrouwenbibliotheek niets minder dan zijn voornaamste levenswerk.
Acribie
Ironie? Ja en nee. Uit leven en werk blijkt dat Boon een groot wantrouwen koesterde tegenover de wetenschappen. Een strikt wetenschappelijk werk was wel het laatste wat je van hem kon verwachten. De academische pretentie van zijn commentaren, is dan ook duidelijk ironisch bedoeld. "Een der meest geliefde onderwerpen", noteert hij bij de foto's in de rubriek 'Naakt in het water', "is deze waar ze met de tieten boven de waterrand uitstijgt, en dit op zodanige wijze dat de laatste waterribbel net tegen de tepel der tiet aanrolt. En als men zo'n effect met de tiet bereiken kan, waarom dan niet met de diepe plooi der kont?"
Dat het Boon tegelijk ook menens was, valt evenmin te weerleggen. Uit Boons commentaar bij de plaatjes - en uit de omvang van zijn project uiteraard - spreekt behalve ironie ook een bijna wetenschappelijke acribie. De schrijver noteert onder meer dat het opvalt hoe er nauwelijks "bosjes" of "tieten" terug te vinden zijn uit het interbellum, "een braakliggend terrein voor sociologen". Terwijl de seksuele revolutie eraan begint te komen, signaleert Boon het overlijden van de naaktdanseres Regina Runen, "na een behandeling om haar tieten te laten vergroten". Als dan eindelijk het magische jaar 1969 is aangebroken, lijkt hij - niet zonder ironie, maar toch - te willen waarschuwen voor een ontsporing van de seksuele revolutie. "Het betekent nog steeds niet dat je zo dadelijk, bij het blokje omlopen twee, drie blote grietjes zult ontmoeten. Maar het kán reeds gebeuren, je weet het nooit."
Steivekleut
Als deze uitgave van Boons Fenomenale Feminateek iets leert, dan dat de verzamelaar van blote meisjes en de auteur van De Kapellekensbaan een en ondeelbaar zijn. Beiden zijn het ambitieuze, misschien wel overambitieuze seismografen, "bijna-wetenschappers" die geloofden dat de essentie van de moderne tijden zich even goed kan openbaren in om en rond de Kapellekensbaan als in 22.000 afbeeldingen van blote meisjes.
Hoe na de Feminateek Boon wel aan het hart lag, is te lezen in het nawoord van dit prachtige boek. Het betoog is trouwens van de hand van een oude bekende: Emiel Steivekleut, de man die in Boons Mieke Maaikes obscene jeugd als verteller optreedt. Was Steivekleut toen nog een jonge student, inmiddels blijkt hij zich emeritus-hoogleraar aan de Katholieke Universiteit van Tettekoven (KUT) te mogen noemen.
Om het belang van de Feminateek te benadrukken beëindigt Steivekleut zijn betoog door komaf te maken met twee taaie mythes. Nee, Boon blies zijn laatste levensadem niet uit boven het manuscript van een nooit voltooide roman. "Leugens!", stelt Steivekleut. Volgens de emeritus-hoogleraar, in wie wij overigens de hand van Boon-biograaf Kris Humbeeck menen te herkennen, gaf Boon de geest tijdens het lezen van een seksboekje, "een typisch document van de door hem verafschuwde kutturele revolutie". Dat Boon één dag na zijn dood op de Zweedse ambassade verwacht werd vanwege een nakende Nobelprijs, wordt door Steivekleut eveneens ontkracht. "Die Nobelprijs kon Boon wel gestolen worden, maar over de meisjes in Stockholm had men hem veel goeds verteld."
Frank Willemse
ob/kt/04 o
BRUSSEL «Het is leuker dan pijpen of paraplu's uit alle landen van Europa bijeen te brengen», schreef Louis Paul Boon over zijn verzameling van 22.000 'vrouwelijk naakt'-foto's. De ene al pornografischer dan de andere. Vanaf 1954 tot aan zijn dood in 1979 spaarde de grote Vlaams volksschrijver blootplaatjes, nummerde en rangschikte ze op land en houding en bedacht de 'tietenkorfjes' en andere unieke attributen en poses van 'het mooiste dier ter wereld: de vrouw', telkens met gedetailleerd commentaar. Een selectie foto's en teksten ligt nu in de winkel als de Fenomenale Feminatheek. De goorste zijn geweerd, niettemin kleeft er een 'Verboden onder 16 jaar'-sticker op de verpakking. Is dit een ware revelatie zoals literaire critici beweren of niets meer dan ordinair viezentistenwerk? Schrijver Herman Brusselmans kent 's mans oeuvre en reputatie en verduidelijkt.
Louis Paul Boon is wereldberoemd in Vlaanderen als schrijver van 'Mijn kleine oorlog', 'De Kapellekensbaan', 'Mieke Maaikes obscene jeugd' en natuurlijk
'Pieter Daens', waarop Stijn Coninx 's lands populairste film ooit baseerde. Zijn voornaamste levenswerk vond hij echter zelf zijn 'vrouwenbibliotheek van 22.000 blootplaatjes'. Of Boontje dat meende, is niet helemaal duidelijk. Dat zijn bijnaam Vuil Louieken was, is wel zeker.
Was Boon niet gewoon een vetzak?
Brusselmans: «Zeker en vast, hij kwam er voor uit een 'viezentist' te zijn. Als hij zat was, was hij naar verluidt op zijn ordinairst.»
Begrijp je waarom hij zo'n collectie bijhield?
«Absoluut. Mannen kunnen nu eenmaal oneindig lang naar vrouwen zitten kijken. Of ze nu 20, 50 of 100 zijn. Dat houdt nooit op. Dat worden we nooit beu. Ik heb lang gedacht dat voetbal even boeiend was, maar nu ik 47 word, begin ik dat spelletje vervelend te vinden. Blote vrouwen niet en nooit. Er 22.000 verzamelen, is natuurlijk een andere zaak. Maar zo gaat dat nu eenmaal met verzamelen. Als je een exemplaar hebt, wil je al gauw een tweede, en een derde, enzovoort. Ik heb zo ooit stilo's allemaal zelf leeggeschreven bijgehouden tot ik er een tabakspot vol van had. Die waren natuurlijk een stuk minder interessant om naar te kijken dan blote vrouwen.»
Is een boek over Boons blootverzameling nodig?
«Op een bepaald moment is alles onderzocht wat een schrijver ooit heeft gedaan en alles uitgegeven wat hij ooit heeft geschreven. Nu gaan zeggen dat die blootplaatjes tot zijn oeuvre behoren, is volgens mij bullshit. Al staan er natuurlijk wel teksten van Boon bij en is een boek vol blote vrouwen nu eenmaal nooit slecht.»
Zijn er nog veel schrijvers die zo graag vrouwen bekijken en beschrijven als Boon indertijd?
«Steeds minder. Het zijn tegenwoordig allemaal vrouwen en janetten die boeken schrijven. Die bekijken vrouwen zelden vanuit het heteroseksuele standpunt. Eigenlijk zijn er in dit land nog maar twee echte mannelijke schrijvers zoals Boon er een was: ikzelf en Jef Geeraerts.»
31/12/2004
In een woord vooraf stelt Boon zijn "levenswerk" voor: "een katalogus [sic] van meer dan twintigduizend foto's met vrouwelijk naakt [...], een standaardwerk over het vrouwelijk mensdier." Boon heeft naar eigen zeggen zijn hele leven lang vrouwelijk bloot verzameld, zelf driftig foto's uitknippend of zich verlatend op een netwerk van informanten. Al dat materiaal werd vervolgens ondergebracht in een 144 rubrieken tellende catalogus. Daarvan werden twee delen door Boon grondig uitgewerkt en nu voor het eerst uitgegeven: De fenomenale feminateek, ingedeeld naar leeftijd, naar ontstaan of naar (gebrek aan) kleding en Europese Koninginnen met Kronen van Karton waar 28 Europese landen zich op alleraardigste wijze in vertegenwoordigd weten.
Ik heb me bij het doorbladeren van het werk de hele tijd zitten afvragen: Wat moet ik in godsnaam in die recensie schrijven? Over de dames in kwestie kan ik het bezwaarlijk hebben: wat de ene mooi vindt, wekt bij de andere verveling. Boons teksten dan maar? Niet veel soeps. De man werd kennelijk verlamd in de nabijheid van zoveel papieren schoonheid. Nee, verwacht geen eindeloze woordspelingen of speelsheid anderszins zoals in Mieke Maaikes obscene jeugd. En ook het niveau van De Paradijsvogel, waarmee de Feminatheek de aandacht voor de commercialisering van de erotiek en het sublieme gemeen heeft, haalt dit werk bepaald niet.
Ik zoek mijn toevlucht dan maar tot het nawoord. Dat blijkt uit de pen gevloeid van een oude bekende: Prof. dr. Emiel Steivekleut. Steivekleut was die student die als doorgeefluik diende voor Mieke Maaikes herinneringen. Ondertussen is hij dus professor, maar "geen literatuurwetenschapper en allerminst een kenner van Boon". Om dan voorliggend werk te linken aan De Paradijsvogel, te verwijzen naar het Dagboek van meneerke Boin, naar De Kapellekensbaan en naar allerlei biografische details. Mij maak je niks wijs: dit is een slappe poging van Kris Humbeeck om het door hem bewonderde maskeradespel van L.P. Boon over te doen. Humbeeck ziet in deze frivole verzameling een manier voor Boon om te ontdekken "op welke hen kenschetsende manier zijn tijdgenoten het verlangen naar geluk cultiveerden". En hij gaat voort met volgende interessante beschouwing: "Altijd weer blijken de bestudeerde fenomenen immers eenzelfde verlangen te verhullen, namelijk het verlangen van de man om in en via de vrouw een verloren paradijs terug te vinden." Het is zeker ook Boons verlangen, zijn werk is ervan doordrongen. Misschien moeten we deze Feminatheek in die zin maar zien als een verderzetting van zijn literaire werk, waar ik overigens veruit de voorkeur aan geef boven deze vrouwencatalogus. Ondanks de mooie foto's. [Kris Lauwerys]
Hans Renders
Van 1954 tot aan zijn dood in 1979 werkte Louis Paul Boon aan zijn Fenomenale Feminatheek, een knipselcollectie van 144 plakboeken met ruim 22.000 foto's en knipsels van en over het verschijnsel vrouw. Nu is een catalogus met zwartwitfoto's uit deze collectie samengesteld, voorzien van een nawoord door 'Prof. dr. Emiel Steivekleut'. Boon verdeelde het 'vrouwelijk mensdier' in categorieën: de zigeunerin, meisjes met alleen kousen, met de nadruk op een doorzichtig slipje, in de natuur, met lichaamsversiering etc. Zijn commentaren zijn vaak melig ('Ontbloten der tieten') en verklaren waarom het nawoord van Steivekleut zo opgelegd geleerd is geschreven. Boon hield van erotische foto's van blote meisjes, maar er moest een verhaal bij verteld worden, een beetje ironisch om niet voor schijnheilig te worden versleten. Deze uitgave, verpakt in een houten kistje*, zoals ook de erven Boon de collectie bewaren, is mooi verzorgd en ontwapenend door de tijdgebonden wijze waarop de meisjes op de foto zijn gezet, steeds met de erotiek als boodschap.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.