De verloofden

Renzo Tramaglino en Lucia Mondella, twee eenvoudige jonge mensen van boerenafkomst, staan op trouwen, maar Don Abbondio, de pastoor van het dorp in de streek van het Comomeer, weigert het huwelijk in te zegenen. Hij wordt immers afgedreigd door Don Rodrigo, de plaatselijke potentaat, die zelf een oogje op Lucia heeft. Uit het klooster waarheen het arme meisje gevlucht is, wordt ze zelfs ontvoerd, maar ze zal later door Rodrigo worden vrijgelaten als deze zijn zondige leven heeft opgegeven. Intussen beleven we de avonturen van de ongelukkige Renzo, die naar Milaan afzakt en daar midden in een hongersnood terecht komt en zelfs enige tijd zal worden opgepakt door de Spanjaarden die het hertogdom overheersen. Als hij de stad opnieuw betreedt, is de pest er uitgebroken. Hij zal Lucia inderdaad terugvinden, maar dan wel in het plaatselijk lazaret.
Alle benodigde gegevens voor een klassiek romantisch melodrama zijn er dus, met de goede afloop incluis, ware het niet dat Alessandro Manzoni (1785-1873) met dit werk niet alleen een absolute bestseller schreef, maar tevens een bijzonder amusant en ironisch meesterwerk, dat ondanks de 19e-eeuwse literaire kenmerken de jaren grandioos heeft doorstaan. Die kenmerken zijn natuurlijk de wijdlopigheid van de beschrijvingen en de talrijke uitwijdingen die bedoeld zijn om de onwetende lezer wat kennis bij te brengen. Het is natuurlijk ook een moralistisch verhaal waar het goede het van het kwade haalt, maar tezelfdertijd een maatschappijkritisch werkstuk dat die kritiek nauwelijks verholen brengt door het verhaal te verplaatsen naar de corrupte 17e eeuw, toen de adel het volk onderdrukte en daarvoor de plaatselijke geestelijkheid inzette.
En dan is er het taalkundige aspect. Manzoni gaf zijn I promessi sposi, dat geschreven was in een Toscaans dialect, voor het eerst uit in 1827. In het licht van het streven naar eenmaking van Italië herschreef hij zijn roman in de jaren 1840-'42 in een zuiverder Florentijns, dat stilaan de norm zou worden voor de nieuwe eenheidstaal. Reden natuurlijk waarom het boek verplichte lectuur werd in het onderwijs.
Maar los van al die bedenkingen blijft er de roman zelf, geschreven in een superbe stijl, hogelijk ironisch en spotziek. De inleiding alleen al is een pareltje van spiritualiteit en de spetterende dialogen die het verhaal kruiden doen met gemak de talrijke terzijdes en de wat meer uitgesponnen beschrijvingen vergeten. [Jan Baes]