Het boek der gelijkenissen : een liefdesroman
Per Olov Enquist
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Ambo, 2001 |
VOLWASSENEN : ROMANS : ENQU |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Ambo, 2001 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : ENQU |
31/12/2001
De Zweedse schrijver Per Olov Enquist is, naast bv. Kerstin Ekman een van de werkelijk zeer belangrijke producenten van moderne Zweedse literatuur. Zijn literair schrijverschap legt een grote nadruk op de historische roman. Geheel volgens zijn schrijversmotto "De roman is bedrog, maar noodzakelijk bedrog", heeft hij zich in Het bezoek van de lijfarts gestort op de literaire verwerking van een fascinerende periode in de Europese geschiedenis. "Op 5 april 1768 werd Johann Struensee als lijfarts van de Deense koning Christiaan VII aangesteld en vier jaar later terechtgesteld." Zo begint nogal laconiek deze historische feiten berustende roman, die één van de meest dramatische en ingrijpende gebeurtenissen uit de Deense geschiedenis schetst. Politiek, psychologie, liefde en macht versmelten tot een spannende handeling aan het Deense hof, als de Duitse arts Struensee niet alleen als lijfarts van de geesteszieke koning maar ook als geliefde van koningin Caroline Mathilde feitelijk de alleenheerser van Denemarken wordt. De 17-jarige Christian VII wordt 1766 koning der Denen. Een jaar eerder trouwt hij met zijn toen 15-jarige nicht Caroline Mathilde, een zus van de Engelse koning George III. De derde hoofdpersoon in de roman is Johann Friedrich Struensee, geboren in 1737 als zoon van een piëtistische lutherse predikant. In de stad Altona, toen een belangrijke Deense handels- en havenstad, oefent Struensee op geëngageerde wijze het vak van stadsarts uit, waarbij hij zijn tijd ver vooruit is. Daarnaast houdt hij zich intensief bezig met de ideeën van de Franse verlichting. Inmiddels blijkt dat de jonge Deense koning op geen enkele manier op zijn taak is berekend. In hofkringen wordt er zelfs doelmatig aan gewerkt Christians VII's labiliteit zó te misbruiken, dat hij tot speelbal van de machtswellustelingen in zijn omgeving wordt. Enquist beschrijft indringend hoe de koning de gekte wordt ingedreven en op den duur de wereld beleeft als een voortdurend toneelspel, waarin de grenzen tussen werkelijkheid en fantasie niet meer herkenbaar zijn. Als de inmiddels volledig onberekenbaar geworden koning een reis door Europa wil maken, wordt Struensee in 1769 als lijfarts aangesteld, om toe te zien op de lichamelijke, en vooral de geestelijke gesteldheid van de vorst. De reis wordt een fiasco en de aanwezigheid van Struensee aan het Deense hof krijgt een permanent karakter. De koning, die steeds naar wegen zoekt om aan het gecontroleerde leven aan het hof te ontkomen, vindt in Struensee eindelijk een vertrouwde. Deze weet hem, althans tijdelijk positief te beïnvloeden en te interesseren voor de regeringszaken. Twee jaar later is de lijfarts opgeklommen tot de rechterhand van Christian VII. Gevoed door de verlichtingsideeën van Rousseau poogt Struensee een revolutie van boven door te zetten. Koning en koningin zijn beiden nog kinderen en feitelijk een volledig overgeleverd aan de hofetiquette. Enquist beschrijft met groot psychologisch invoelingsvermogen het proces waarmee op zeer verschillende wijze Struensee hun beider vertrouwen weet te vinden. Hierdoor ontstaat een machtsvacuüm, dat Struensee in zijn toevallige aanwezigheid 'op visite' weet op te vullen. Terwijl de zieke koning steeds meer de greep op de werkelijkheid verliest, geen interesse toont voor zijn echtgenote en troost zoekt bij een Kopenhagense hoer, grijpt de 'lijfarts op bezoek' de hem geboden historische kans. Vanaf 1770 bezit Struensee dusdanig veel macht, dat hij in feite de Deense staat regeert. In naam van Christian VII vaardigt hij tijdens zijn korte regeerperiode van maar 16 maanden meer dan 1800 decreten uit: een waar vuurwerk van hervormingen! Tot zijn grootste verdiensten behoort het afschaffen van de folter, het afschaffen van een buitenechtelijke zwangerschap (lejermål) als strafbaar feit, en de invoering van de persvrijheid. Terwijl de intellectueel Struensee nooit zelf de macht zoekt, geraakt hij toch in de destructieve maalstroom ervan. De erotische contacten tussen de eenzame en teruggetrokken koningin en Struensee groeien uit tot een verhouding, die de voortekenen van een dramatisch einde met zich mee dragen. Zijn, door de koning zelf aangemoedigde verhouding met Caroline Mathilde wordt steeds meer tot een openbaar geheim. Het feit dat zij op initiatief van Struensee de kunst van het paardrijden beoefent en niet in het dameszadel, maar gekleed in een broek als een man te paard rijdt, veroorzaakt grote verontwaardiging in Kopenhagen. De opvoeding van de kroonprins gebeurt bovendien volgens de natuurlijke principes van Rousseau. Struensees toenemend aantal vijanden ziet er een vorm van kindermishandeling in! Na een gelukkige periode van juni tot november 1771, die het koninklijke gezin met een minimum aan hofetiquette op slot Hirschholm doorbrengt, alwaar ook de dochter van Struensee en de koningin wordt geboren, maakt op 17 januari 1772 een door adel en ambtenaren beraamde coup een einde aan het tijdperk Struensee. Tijdens een proces wordt Struensee ter dood veroordeeld en sterft op 28 april 1772 in Kopenhagen openbaar en op bijzonder brutale wijze op het schavot. Het huwelijk tussen Christian VII en Caroline Mathilde wordt ontbonden en zij moet na een vernederend verblijf op kasteel Kronborg in mei 1772 zonder haar kinderen Denemarken verlaten. Op initiatief van haar broer, toen tevens keurvorst van Hannover, brengt zij haar laatste levensjaren door in het slot van Celle, waar de jonge vostin na een kort ziekbed op 10 mei 1775 overlijdt.
Deze meesterlijk aangelegde roman beschrijft met uiterste betrokkenheid op de tragische levens van de hoofdpersonages het spel van macht, afgunst, liefde, goede intenties en het hoogste geluk. Daarnaast maakt de zorgvuldige vervlechting van de ideeën van de verlichting met het gevecht tussen waanzin, machtswellust en rede aan het Deense hof de roman tot een spannende leesbelevenis van hoog niveau. [Günther Brandorff]
Redactie
"Op 5 april 1768 werd Johann Friedrich Struensee als lijfarts van de Deense koning Christian VII aangesteld en vier jaar later terechtgesteld." Zo begint nogal laconiek de op historische feiten berustende roman van de bekende (amper in het Nederlands vertaalde) Zweedse schrijver (1934). Hij laat politiek, psychologie, macht en liefde versmelten tot een spannende handeling aan het Deense hof rond de geesteszieke koning. De toevallig aanwezige Struensee weet, gevoed door de verlichtingsideëen van Rousseau een machtsvacuüm te vullen en een 'revolutie van boven' door te zetten. Terwijl de koning steeds meer de greep op de werkelijkheid verliest, wordt de lijfarts 'op bezoek' niet alleen Deens alleenheerser maar ook geliefde van koningin Caroline Mathilde, die hem een dochter schenkt! Struensee geraakt in de destructieve maalstroom van de macht en na een gelukkige zomer op slot Hirschholm maakt een coup een einde aan het 'tijdperk Struensee'. Enquist beschrijft met veel empathie en in een beeldrijke taal een van de meest dramatische en ingrijpende gebeurtenissen uit de Deense geschiedenis. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.