Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Signature, 2003 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : KONE |
Besprekingen
31/12/2003
Met De kleine meneer Niemand voegt Jan Koneffke een prachtig boek toe aan de Duitse herinneringsliteratuur. Vanuit het perspectief van het halfjoodse kind Paul beschrijft hij de gruweldaden van de nazi's, maar ook de kleine intermenselijke oorlog in een familie.
De jonge Paul Schatz kijkt erg op naar zijn grootvader, een imposante figuur, klokkenverzamelaar, notoir antisemiet en logemeester. Dat grootvader niet zo opgezet is met zijn joodse schoonzoon Joseph Schatz, weet de kleine Paul niet. Als grootvader sterft op de dag dat Hitler in Duitsland de macht grijpt, kan Paul niet geloven dat hij echt dood is. Hij vermoedt dat hij in zijn loge, midden in de aarde, aan de wijzers van de klokken draait en zo de wereldgeschiedenis bepaalt. Maar hoe meer joden er verdwijnen, hoe duidelijker het wordt dat de werkelijkheid de fantasie van de knaap overtreft. Paul moet vluchten, leert stotteren om te overleven en duikt ten slotte onder. Na de oorlog gaat hij op zoek naar de waarheid en merkt hij dat zijn grootvader de hand gehad heeft in de dood van zijn moeder. Niet enkel in Duitsland, maar ook binnen de eigen familie werden joden niet geaccepteerd. Paul zelf begrijpt nu dat hij altijd een kleine meneer Niemand geweest is voor zijn grootvader. Een vreselijke en ontnuchterende ontdekking. Als hij wraak wil nemen door het graf van zijn grootvader te schenden, blijkt iemand hem voor geweest te zijn en opnieuw is hij een kleine meneer Niemand. De ouder geworden Paul maakt uiteindelijk een reuzegroot uurwerk, waarin hij met de vermoorde en verdwenen mensen uit zijn omgeving zijn idyllische jeugd tracht te reconstrueren.
Koneffke weet tegen de achtergrond van de nazigruwelijkheden de fascinerende wereld van een jonge man te schilderen. Zijn zoektocht naar de waarheid en vooral ook naar de liefde die hij in zijn familie ontbeert, worden integer geschetst. In een poëtische taal met veel aandacht voor het detail, worden de gebeurtenissen heel intens beschreven. En het moet gezegd: Koneffke blinkt uit in het beschrijven van liefdesscènes. Dat die mooischrijverij niet altijd even geslaagd is en het verhaal er soms nodeloos door vertraagd wordt, stoort soms wel, maar weegt zeker niet op tegen de functionaliteit ervan. Het toont de naïeve Paul die de wereld van de fantasie verkiest. Slechts op de momenten dat de werkelijkheid pijnlijk doordringt, wordt er plaats gemaakt voor vragen. Pijnlijke vragen.
Maar het is toch vooral de manier waarop Koneffke de grote Wereldoorlog en de kleine familiale oorlog naast elkaar plaatst en in elkaar doet overlopen, die grote waardering verdient. Op elk niveau, zo lijkt hij te willen stellen, gebeuren drama's en gruweldaden en telkens gaat het om hetzelfde, nl.: 'Wat is dat, liefde?'. Een beklijvende roman. [Carl De Strycker]
Theo Vos
De kleine Paul Schatz verliest al jong zijn moeder en blijft achter onder de hoede van zijn heerszuchtige grootvader Haueisen, die Pauls joodse vader de opvoeding niet toevertrouwt. Paul is idolaat van zijn fanatiek klokken verzamelende grootvader die hij na diens dood, op de dag van Hitlers machtsovername, ook heerschappij over de tijd toedicht. Hij stelt zich de oude man voor ergens in het binnenste van de aarde, waar hij door aan de wijzers van zijn klokken te draaien de loop van de wereldgeschiedenis beïnvloedt. Langzaam maar zeker verdwijnen alle joden uit het kleurrijke Berlijnse getto Scheunenviertel; Paul wordt bij zijn oudoom elders ondergebracht. Uiteindelijk hoort hij daar dat zijn verafgode grootvader door zijn jodenhaat mede schuldig is aan de dood van zijn dochter, Pauls moeder. Als een complex uurwerk tikt Koneffkes roman naar de dramatische ontknoping. Wat een prachtige taal, virtuoze beelden, bizarre details. En wat een liefde voor de origineel neergezette personages. In Duitsland is het boek van Koneffke (1960, ook bekend als dichter) enthousiast ontvangen en wel vergeleken met Grass' 'Blechtrommel'. Paperback; kleine druk.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.