De ogen van de tiran : de Oedipus van Sophocles
Willy Schuyesmans
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Davidsfonds, 2003 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : SCHU |
31/12/2003
<4>Van het drama heeft Willy Schuyesmans een verhalende prozatekst gemaakt, al komen er nog heel wat dialogen en langere monologen in het verhaal voor. De reien of spreekkoorteksten brengt de auteur hier als liederen van een marktzanger. Die geeft commentaar en beschouwingen bij wat Antigone overkomt en vertelt over verwante mythologische voorvallen. Haar twee broers, Eteokles en Poluneikes, vochten in verschillende kampen om de stad Thebe en ze sneuvelden daarbij door elkaars hand. Kreon, Oedipus' oom en schoonbroer, regeert nu over de stad. Hij had de kant van Eteokles gekozen en geeft nu het bevel het lichaam van Poluneikes onbegraven te laten, ten prooi aan weer en onweer en aan wilde dieren. Poluneikes -- en Eteokles' -- zus Antigone verdraagt zo'n beledigende onrechtvaardigheid niet: zij wil voor haar broer een waardige begrafenis. Dat maakt Kreon zo woedend dat hij haar ter dood veroordeelt. Niemand kan hem van zijn plan afbrengen, zelfs niet zijn zoon Haimon, die met Antigone verloofd is. Uiteindelijk kan de blinde ziener Teiresias met zijn verschrikkelijke voorspellingen Kreon doen inzien dat hij met zijn verordening ingaat tegen de wil van de goden en dat hij zijn eigen ondergang veroorzaakt. Kreon gaat nu zelf het lijk van zijn neef begraven maar hij komt te laat bij de grot waarin hij Antigone levend had laten inmetselen: Antigone heeft zelfmoord gepleegd en Haimon heeft zich bij haar lijk in zijn zwaard gestort. Ook Kreons vrouw pleegt zelfmoord als zij de dood van haar zoon verneemt. Zo heeft Kreon in zijn dwaasheid en arrogantie het onontkoombare noodlot over zich heen getrokken.
Schuyesmans maakt geen modern vertellinkje van dit oude verhaal over vorsten, edelen, wijze raadslieden en priesters. Hoe groot ook hun passie is, toch bewaren ze statigheid in hun handelen en helderheid en zin voor structuur in hun vrij uitvoerige verbale tussenkomsten. Zo lijken de personages in dit verhaal sterk op de personae dramatis in de klassieke tragedie. Dat betekent niet dat hun taal stoffig en levensvreemd is. Hun zinnen zijn eenvoudig en verstaanbaar en de naverteller legt ze ook wel eens een gewone uitdrukking in de mond als "iemand een koekje van eigen deeg bakken" of "je loopt er de kantjes af". Vaak genoeg komt het ook tot een botsing tussen de nogal hooggestemde taal van de pathos bij de hoofdrolspelers en de volkse directheid en nuchterheid van gewone burgers. Zo wordt de tekst inderdaad toegankelijk voor jonge lezers, al moeten ze wel proberen zich in te leven in enigszins uitvergrote literaire personages, die toch wel meer metaforen zijn voor bepaalde opvattingen en levenshoudingen dan individuen. Dat blijkt ook uit het ontbreken van beschrijvingen: het gaat de schrijver niet om uiterlijke portretten, wel om de tekening van politieke, filosofische, ethische standpunten. Voor de hedendaagse lezer gaat het verhaal van Antigone niet zozeer over het noodlot dan wel over de keuze tussen wet en menselijkheid, tussen blinde, starre toepassing van de regels en aandacht voor menselijke gevoelens als liefde, trouw, vergevingsgezindheid, respect.
Het verhaal is vrij kort: veertig pagina's over zeven hoofdstukjes proza met op het eind telkens een lied van de marktzanger. Het hele verhaal wordt omsloten door enkele verzen die meedelen dat alleen wijsheid en vroomheid de mens kunnen redden; de arrogante krijgt altijd klappen van het noodlot.
De inhoud van deze korte roman kan bij jongeren aanleiding geven tot stevige discussies. Vooral Kreons uitlatingen strijken tegen de haren in: voor vaders zijn alleen gehoorzame kinderen een zegen; de liefde is waardeloos want slechts kort plezier; wie de wetten niet streng doet naleven, opent de poorten voor vreemden; het is beter te vallen onder de slagen van een man dan te verliezen van een vrouw... Overigens kunnen ook Kreons brute en arrogante vrouwonvriendelijke opvattingen tot verbaal verzet prikkelen.
In een nawoord bij het verhaal geeft de auteur nog enige informatie over de dramaturg Sophocles, over de figuur van Antigone en over zijn eigen boek.
Jammer dat hij voor de namen van de personages de in het Nederlands ongewone Griekse vormen gekozen heeft: wie Bacchus kent, krijgt hier met Bacchos de maken; de bekende Eurydice en Tiresias worden hier Eurudike en Teiresias. Overigens past de auteur die 'Griekse' spelling niet consequent toe: Kreon, Haimon, Oedipus zouden eigenlijk als Kreoon, Haimoon, Oidipous gespeld moeten worden. De schrijver ligt ook overhoop met 'hen' en 'hun' en hij laat Kreon gallicistisch beweren dat al de ellende zijn eigen fout is, alsof het hier niet veeleer ging om de schuldvraag.
Al bij al lijkt de auteur wel geslaagd in zijn bedoeling. De geschiedenis van Antigone is een van belangrijkste verhalen uit de Europese literaire traditie. Waar de oude Grieken wellicht meer getroffen werden door de verzuchting "Hoe zwaar is het om een mens te zijn" en de uitzichtloze bewering "Geen mens kan iets veranderen aan zijn lot", wordt de hedendaagse lezer vooral gegrepen door de behandeling hier van het fundamentele probleem van de botsing tussen de aardse politieke wet en de hogere waarden die van de mens een mens maken: respect voor de ander, vergevingsgezindheid, overstijging van driften, diepe liefde, echte moed. Dat mensen daardoor geboeid blijven, bewijzen de talrijke theateropvoeringen over Antigone's verzet tegen Kreon. Het recentste voorbeeld daarvan brengt het Kortrijkse Theater Antigone. Hun "klassieke boterham in een plezante brooddoos", zoals ze hun enscenering van Sophocles' stuk noemen, loopt nog tot eind juni op verschillende plaatsen in Vlaanderen. Daarom is het ook goed dat jonge mensen dat verhaal onder ogen krijgen. De navertelling van Schuyesmans is alleszins een waardevolle bijdrage tot de overdracht van cultureel erfgoed. [Herman De Graef]
G. Koops
Antigone wil tegen de wil van de vorst haar overleden broer begraven, wat haar het leven kost. Deze navertelling van 'Antigone' van Sophocles is vlot leesbaar en in modern Nederlands verteld. Toch wordt de oorspronkelijke Griekse tragedie nauwgezet gevolgd. De toneelteksten zijn grotendeels in dialoogvorm omgezet en de spreekkoren zijn vervangen door liedteksten (in dichtvorm) van een marktzanger te Thebe. Als de jongere lezer geen kennis heeft van de klassieke mythologie en/of het vorige boekje van deze auteur ('De ogen van de tiran'* - het Oedipus-verhaal) niet kent, zal het moeilijk te begrijpen zijn. Het nawoord met uitleg van de schrijver is qua woordkeus niet echt afgestemd op jongeren. Ook de thematiek, met de zelfmoorden en het levend begraven van Antigone, is niet licht verteerbaar. Aan de andere kant blijft de schoonheid van de klassieke tekst in dit mooi uitgegeven boekje bewaard en zal dit een prachtige en aangrijpende kennismaking met de Griekse tragedie zijn. Vanaf ca. 13 jaar.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.