Bestaan als verleiding
E.M. Cioran
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Arbeiderspers, cop. 2002 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 157.2 CIOR |
31/12/2003
In Geschiedenis en utopie beschrijft Emile Cioran (1911-1995) niets minder dan het noodlot van de mens. Het is het lot te leven na de zondeval: behept met de tomeloze ambitie de wereld te doorgronden en beheersen, zijn we vergeten dat we geboren zijn "om te bestaan en niet om te kennen; om te zijn en niet om ons te doen gelden". Omdat de wijze les van Genesis verloren is gegaan, kiest de mensheid voor de vlucht vooruit. Even blind als hoopvol mikt ze op de toekomst en creëert ze allerhande utopieën die een 'gouden tijdperk' in het vooruitzicht moeten stellen. Maar de geschiedenis is één hoop roestig ijzer. Een paradijs, weze het van religieuze of seculiere aard, heeft ze nooit opgeleverd en dat zal ze ook nooit doen. Meer nog: gesteld dat we er toch ooit in zouden slagen een 'Hof van Eden' aan te leggen, we zouden snel weer buiten zijn. Als fanatieke erfgenamen van Prometheus zijn we immers totaal ongeschikt voor de volmaaktheid van een eeuwig heden: "Zou de geschiedenis niet in laatste instantie het resultaat van onze angst voor verveling zijn, die angst die er altijd voor zal zorgen dat wij van het prikkelende en nieuwe van rampen houden en welk ongeluk dan ook boven stilstand prefereren." Gevangen in onze rusteloze natuur, zijn we tot de geschiedenis veroordeeld. En dat betekent voor Cioran zo ongeveer dat we de keuze hebben tussen twee kwaden: een driftmatige, op vernietiging van de ander gerichte dadendrang of de decadentie van een beschaving die zichzelf onophoudelijk kwelt met de verhulling van haar diepste instincten. Een verlichte democratie als de onze, steunend op het geloof in rede en goedheid, in de taal als instrument tot verstandhouding tussen mensen, is voor deze heraut van het kwade een illusie: "Als wij door een gril van een boosaardige macht de spraak zouden verliezen, zou niemand meer veilig zijn. Wij zijn erin geslaagd onze moordzucht, die in ons bloed zit, naar ons denken over te hevelen: die acrobatentoer is de enige verklaring voor de mogelijkheid en het voortbestaan van de samenleving."
Etienne Vermeersch zal het allemaal niet graag horen. Maar net tegen het fundamentalistische rationalisme van dit soort filosofen is het passionele extremisme van Cioran een probaat tegengif. Als een bezetene pookt hij in de stinkende putten onder de deksels van onze beschaving en laat de vrijgekomen stank genadeloos op ons los. Een vulgaire Nietzsche, roepen sommigen. Anderen vinden hem een heetgebakerde bruut of doen hem af als iemand die, zoals een Vlaamse vakfilosoof het onlangs stelde, onmachtig is "om met het leven klaar te komen". Gelukkig maar, zou ik zeggen. Net als het leven zelf loopt het denken van Cioran uiteindelijk op niets uit. Als het leven een enormiteit is, hoe zou je het in 's hemelsnaam recht kunnen doen met een sluitend en afgerond systeem. Tegenover de sofisticatie van de nuance en het redelijke argument stelt deze geweldenaar de kracht van zijn ongenuanceerdheid. Hij zoomt in op onze zwakheden, vergroot ze uit en stelt ze aan de kaak, allemaal met een stilistische brille die dit bodemloze nihilisme niet alleen meeslepend maar ook pijnlijk overtuigend maakt. Ciorans stijl is zijn argument. Hij hamert er, toegegeven, ook wel eens duchtig naast -- bv. als hij van het Russische volk een opstand tegen de westerse 'decadentie' verwacht -- maar m.i. is dit boek uit 1960 nog steeds een indrukwekkende analyse van wat het betekent mens te moeten zijn. [Koen Van Baelen]
Desanka Kempers
In 'Geschiedenis en utopie', oorspronkelijk verschenen in 1960, ontmaskert Cioran (1911-1995) ieder geloof in een betere wereld als een illusie. De Roemeense filosoof die vanaf 1937 in Parijs leefde, staat bekend om de trefzekere stijl waarin hij zijn inktzwarte filosofie verwoordde.'Wij zijn ondergedompeld in het kwaad': de mens is wel in staat tot tolerantie, democratie en altruïsme, maar alleen door zijn spontane impulsen te onderdrukken - impulsen die egoïstisch en tiranniek zijn. Dit radicale uitgangspunt leidt echter niet tot een romantische verheerlijking van het kwaad. In essayistische hoofdstukken schetst Cioran eerder een onophefbare tragiek: de waarde van democratie en verdraagzaamheid is onmiskenbaar, maar staat op gespannen voet met de menselijke natuur. Terwijl Ciorans boeken (waarvan vier in Nederlandse vertaling verschenen) meestal rond de existentiële leegte en absurditeit van het individuele bestaan cirkelen, verschuift in 'Geschiedenis en utopie' de focus naar het denken over staat en utopie. Dit leidt tot een intrigerend betoog rond een onoplosbaar probleem. Door de levendige, niet-vakfilosofische stijl toegankelijk voor een algemeen ontwikkeld publiek. Pocket; kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.