Wat je niet vertelde : een Russische familiegeschiedenis en de weg terug naar huis
Mark Mazower
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Contact, 2001 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : EUROPA 945 |
31/12/2001
In onze tijd hebben we behoefte aan een ander soort geschiedenis, minder nuttig als politiek instrument, maar die ons dichter bij de realiteiten van het verleden brengt". In 1998 publiceerde de Britse historicus Mark Mazower (geb. 1958, Universiteit van Sussex) een zeer brede, gewaagde en controversiële analyse van de Europese geschiedenis van de 20e eeuw. Duister continent is de Nederlandse vertaling daarvan.
Mazower plaatst zich op een radicaal anti-eurocentrisch standpunt. Het is bon ton bij Europese intellectuelen en zelfs historici om Europa voor te stellen als bakermat en behoeder van waarden als democratie, vrijheid en tolerantie. De autoritaire jaren '30 en '40 worden daarbij haast in voetnoot of als een zeer tijdelijke aberratie behandeld. Het communisme wordt nu ook stilaan uit het collectieve geheugen gewist. De liberale democratie wordt volop gepredikt en geconsacreerd in de zich uitbreidende Europese Unie.
In Duister continent gaat Mazower radicaal in tegen dat gemakzuchtige eenheidsdenken. Hij bekijkt de Europese 20e-eeuwse geschiedenis niet als een machtsstrijd tussen toppolitici of tussen naties, maar als een hevige strijd tussen drie grote concurrerende ideologieën: de liberale democratie, het communisme en het fascisme. Volgens Mazower zijn ook fascisme en communisme oprechte pogingen geweest om de grote maatschappelijke problemen aan te pakken. In het begin van de 20e eeuw overheerste de liberale democratie, maar in de jaren '30 zwenkte Europa (op de Sovjetunie na) naar rechts. Hitlers Nieuwe Orde -- gedragen door een groot deel van de bevolking, ook buiten Duitsland -- leek de toekomst van Europa te zijn. Door de waanzinnige aanval op de Sovjet-Unie, maar ook dankzij het Amerikaanse voluntarisme implodeerde het fascistische rijk van Hitler. Het had echter evengoed anders kunnen lopen... West-Europa kwam dan in kalmer vaarwater terecht en de bevolking herontdekte de voordelen van de democratie. Intussen overheerste in de Sovjet-Unie -- en na 1945 ook in Oost-Europa -- het communistische systeem met weer totaal andere uitgangspunten. Mazower benadrukt dat ook dat systeem -- zeker aanvankelijk -- een brede basis bij de bevolking had en meer successen boekte dan nu nog wordt aangenomen. Na de ineenstorting van het sovjetrijk in 1989 kwam er een einde aan het tijdperk van ideologische rivaliteiten dat in 1917 was begonnen, maar ook aan de centrale plaats van Europa in de wereldgeschiedenis. Aan het hoerasfeertje van Fukuyama over de overwinning van de liberale democratie doet Mazower niet mee: de ware overwinnaar van 1989 was niet de democratie, maar wél het kapitalisme. Bovendien blijft de democratie breekbaar. Over de toenemende Europese eenmaking heeft Mazower een zeer onromantisch (en typisch Brits) beeld: het is een opportunistisch en gedwongen samenwerkingsverband tussen staten, die zich individueel niet staande kunnen houden in de globaliserende wereldeconomie.
Mazower staaft zijn ideeën met een overvloed aan voorbeelden op basis van een indrukwekkende literatuurlijst. Duister continent is een schitterend essay met een machtige theorie, maar zeker geen gemakkelijke kost. Mazower veronderstelt dat de historische feiten gekend zijn en heeft alleen aandacht voor de structurele veranderingen in de 20e-eeuwse Europese geschiedenis. Hij heeft daarbij een duidelijke voorkeur voor landen waarvan de geschiedenis in zijn kraam past. Er is ook een chronologisch onevenwicht: de periode voor 1919 komt niet aan bod, de jaren '30, '40 en '50 -- die Mazower het best kent en die dan ook het sterkste gedeelte van het boek vormen -- overvloedig. In de geschiedenis van de Europese Unie voelt hij zich dan weer duidelijk minder goed thuis. Mazower is ook thematisch selectief: de diplomatieke, militaire of koloniale dimensie van de Europese geschiedenis laat hem koud; het gaat hem om de verschuivingen in de ideologie en mentaliteit van de collectieve Europese bevolking. [Gunter Bousset]
Dr. J.L.G. v. Oudheusden
De jonge Britse historicus Mark Mazower geeft in deze studie een nieuwe, onbevangen analyse van de geschiedenis van Europa in de twintigste eeuw. Hij toont overtuigend aan dat het allerminst vanzelfsprekend was dat van de drie keuzes die Europa na de Eerste Wereldoorlog had - liberale democratie, communisme of fascisme - uiteindelijk de democratie zou overwinnen. In de jaren twintig en dertig was de aantrekkingskracht van zowel fascisme als van communisme zeer sterk, terwijl slechts weinigen bereid waren voor de democratie te strijden. De Tweede Wereldoorlog bracht de nederlaag van het fascisme in West-Europa en versterkte voor tientallen jaren de heerschappij van het communisme over Oost-Europa. De val van het communisme in 1989 betekende eerder een triomf voor het kapitalisme dan voor de democratie. Mazower laat verder ondermeer zien hoe Europa zijn wereldhegemonie heeft verloren en tegelijk zijn bewoners welvaart, vrijheid en vrede biedt. Een prikkelende studie, uiterst leesbaar zowel voor de leek als voor de ingewijde in de recente historie van ons continent. Alfabetisch register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.