Het maanoog
Luc Van Tolhuyzen
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Davidsfonds, 2001 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : VANT |
31/12/2001
Luc van Tolhuyzen belicht een aspect van het Derde Rijk dat in de Nederlandstalige jeugdliteratuur niet zo vaak aandacht krijgt: het nazi-regime in de jaren dertig in Duitsland, het discours van de rassentheorie, het beeld van het kind in deze ideologie, en het heersende pedagogische gedachtegoed. Friedrich, blond met blauwe ogen, atletisch gebouwd, streeft ernaar om perfect aan de idealen van de Führer te beantwoorden. Zijn grootste droom is het om de "uitverkorene" te zijn en een hoofdrol te krijgen in de nieuwste propagandafilm van het nazi-regime. "Hij was nu eenmaal de uitverkorene. Hij was de lenigste, de taaiste, de hardste. Hij was de meest perfecte jongen van zijn ras. Elke bewonderende blik voegde iets aan hem toe, elke jaloerse blik maakte degene die hem wierp kleiner." Tot hij kennismaakt met de verholen agressie, met de onredelijke wreedheid van het regime dat hij zo bewondert.
Het meervoudige vertelperspectief en de zorgvuldige compositie getuigen van ²literaire kwaliteit. Verschillende verhaaldraden met uiteenlopende onderwerpen handelen allemaal over de dodelijke gevolgen van de nazi-ideologie van arische perfectie. Of het nu het gehandicapte broertje van de protagonist Friedrich betreft, zijn vader die als maker van "ent-artet" verklaarde schilderijen het werk in zijn atelier wordt ontzegd, of het gaat om de lotgevallen van de psychiatrische patiënten of om Friedrichs kameraad Ludwig die in zijn homoseksuele geaardheid wordt ontmaskerd en op een ondraaglijke manier wordt vernederd op een kamp van de hitlerjugend: alle verhaallijnen, die jammer genoeg door wat te veel toevalligheden bij elkaar worden gehouden, berichten over wat gebeurde met die inwoners van het Derde Rijk die anders waren. Luc van Tolhuyzen laat de lezer de verschrikkelijke gevolgen van een retoriek die geobsedeerd is door ziekte en gezondheid, door efficiëntie en uniformiteit, bijna "aan den lijve ervaren". Hij spaart de lezer niet in de beschrijving van bijvoorbeeld de liquidatie van psychisch zieke en gehandicapte mensen volgens het T-4-programma van de Rijksoverheid. Eén voor één worden de bewoners van een psychiatrisch paviljoen meegenomen om nooit terug te keren, en de kelders van de gebouwen verbergen verschrikkelijke activiteiten het daglicht niet mogen zien - "want het is iets waar de bevolking wel eens minder enthousiast zou kunnen op reageren dan op de liquidatie van joden en woonwagenvolk." Eén van de personeelsleden van de psychiatrische instelling die zich verzet tegen het regime, ontdekt tien kinderlijkjes in een officieel ingerichte autopsieruimte: "Ze dacht aan wat de paranoïapatiënte haar verteld had over lachende en huilende kinderen. [...] Alle hoofdjes waren ingepakt in dik verband. [...] Aan de muren hingen prenten met sprookjesfiguren in vrolijke kleuren. Op een van de bedden lag een pop met een guitige uitdrukking op haar gezichtje." Dit zijn scènes die door zuivere beschrijving raken aan de bevattingskracht en het draagvermogen van vele lezers. Toch willen deze beelden niet schokken omwille van het schokeffect, we zijn ver af van de sensationele beschrijving van de werking van V2-bommen in Mooier dan vrede. Net als Bij de vijand thuis vertegenwoordigt deze roman immers een duidelijke visie die zijn bestaansreden vormt. Doorheen de belevenissen en de innerlijke ontwikkeling van Friedrich krijgt de lezer inzicht in de noodzaak van kritisch en onafhankelijk denken, en in de reddende kracht van vertrouwen in medemenselijkheid en weerbare solidariteit.
[Katrien Vloeberghs]
Th. Herrman
De uitverkorene is Friedrich Amorbach, zoon van een 'entartete' kunstschilder in nazi-tijd. Als men voor een propagandafilm op zoek is naar dé atletische, model-Arische jongen, verloochent Friedrich desnoods zijn vader en angstvallig verzwijgt hij het bestaan van een geestelijk gehandicapt broertje, een smet op zijn 'gezonde' afkomst. Pas laat opent hij de ogen voor de meedogenloosheid van het regime t.o.v. geestelijk gehandicapten en homoseksuelen (over joden gaat het slechts zijdelings). Hoe deze jongen aanvankelijk geobsedeerd is door de 'Körperkulur' en geheel verblind de bereikbaar lijkende sterstatus nastreeft, heeft Tolhuysen redelijk navoelbaar gemaakt. Hoe jammer dat hij zich liet verleiden tot overbodige 'literaire' kunstgrepen. Gebeurtenissen in de psychiatrische inrichting zien we vanuit het standpunt van de geneesheer-directeur en dat is logisch. De tureluursmakende perspectiefwisselingen tussen Friedrich (zowel in ikvorm als in hijvorm) en zijn zus Lotte zijn, verwarrend als ze zijn, minder te billijken. Waarom beperkt de auteur zich niet tot de 'alwetende verteller' waarin hij zijn boek van start liet gaan? Vanaf ca. 13 jaar.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.