Luilebol ! : het Nederlands scheldwoordenboek
Hans Heestermans
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
SDU, 1999 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : * 834 HEES |
31/12/2000
Hans Heestermans is een verzamelaar van oude woorden en archaïsche uitdrukkingen. Voor de serie 'Onze Taalcahiers' schreef hij het boekje Vergeten woorden, over woorden die uit onze taal en ons collectief geheugen zijn verdwenen. En dat levert nogal wat fraais op voor de taalliefhebber en de dichter in spe.
Heestermans' eigen favoriet is duidelijk aarzelmaand voor 'oktober', en wel omdat de etymologie van dit woord nogal poëtisch is. Volgens het Woordenboek der Nederlandse Taal (WNT) zou aarzelen in eerste instantie 'achteruitgaan' betekenen; oktober is de aarzelmaand omdat dan de dagen het duidelijkst achteruitgaan of korten. Maar volgens het Middelnederlandsch Woordenboek is 'aerselmaent' dan weer een verbastering van 'erselmaent' of 'hersemaent', wat zoveel betekent als 'gierstmaand'. Fout of verwarring? De latere betekenis uit het WNT illustreert hoe dan ook de manier waarop de vindingrijkheid van de volksetymologie betekenis in taal beïnvloedt.
De verdwenen woorden en uitdrukkingen zijn netjes gerangschikt in een twaalftal categorieën: van oude clichés tot woorden die handelingen en werkingen uitdrukken. Vergeten woorden is dan ook niet echt een boekje om te lezen maar om in te snuisteren. Heestermans speculeert helemaal niet over de redenen waarom woorden uit de taal verdwijnen, behalve dan dat af en toe een bepaald voorwerp in onbruik raakt (bv. een steenwerper, een primitief wapentuig uit de Oudheid en Middeleeuwen of een perronkaartje) of dat een leenwoord wordt vervangen door een Nederlands equivalent.
Enerzijds toont Heestermans een duidelijke voorkeur voor Noord-Nederlandse woorden. Anderzijds is het niet zo dat de woorden die hij opsomt alleen maar terug te vinden zijn in stoffige oude boeken of de gedichten van Constantijn Huygens of Johannes Kneppelhout. Soms komen ze toch nog voor in onze dialecten -- zelfs in de Vlaamse (bv. spin voor provisiekast in een ruimte onder de trap). Vergeten woorden vormt dus al bij al een gepast pleidooi voor de historische waarde van de dialecten. [Wim Van Mierlo]
Drs. D.H. Veenstra
Bundeling van honderd korte verhandelingen over woorden en uitdrukkingen die in het tegenwoordige standaard Nederlands niet meer worden gebruikt. De woorden zijn thematisch geordend in dertien hoofdstukken, die o.a. gewijd zijn aan drank en voedsel, ziekte, uitroepen, personen, dieren. Het boekje bevat een alfabetisch register van de besproken woorden. De samensteller, woordenboekschrijver van professie en samensteller van het scheldwoordenboek 'Luilebol', geeft telkens een goed toegankelijke uitleg over betekenis en herkomst van het woord. De stukjes zijn deels eerder verschenen in het tijdschrift 'Onze Taal' en in de 'Onze Taal-kalender 1999', deels speciaal voor deze bundel geschreven. Afgaande op de citaten gaat het vaak om woorden uit literaire teksten van eeuwen geleden. Het nadeel daarvan is dat de herkenbaarheid voor de huidige standaardtaalgebruiker in veel gevallen gering zal zijn, al kan het zijn dat de verdwenen woorden nog bekend zijn uit streektalen. De bundel is geschikt voor een breed publiek met taalhistorische/dialectologische belangstelling.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.