J'accuse! : een autobiografie
Willem Brakman
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Querido, 1999 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : BRAK |
31/12/2000
Elk werk van Willem Brakman staat op zichzelf en is tegelijkertijd een deel van dat grote, vreemde oeuvre. Ik had bijna gezegd 'woordloze' oeuvre als dat geen contradictio in terminis zou zijn voor een literair werk. Maar bij nader inzien is dat een niet zo slechte omschrijving: de boeken van Brakman bestaan niet zozeer uit woorden, maar wel uit taal. Zijn romans zijn taalbouwsels van massieve aard, donkere monumenten die hier en daar een glimp licht geven, telkens weer een verpletterende waarheid, een vernietigend inzicht.
Net zoals in de andere romans van Brakman doet het verhaal er niet toe, maar is het enkel een vehikel om de taal als een bende wilde, jonge honden op de lezer los te laten. De hoofdfiguur is dokter (net zoals Brakman dat ook zelf geweest is -- dat is dan ook te merken in de tekst) en neemt de praktijk en woning van de gestorven dokter Van Heel over. Het huis ligt in het centrum van Den Haag, bij de Hofvijver. En het moet gezegd: de beklemmende sfeer van een provinciestadje, de verknechte mentaliteit door de nabijheid van de monarchie, de benepenheid van de burgerij: niemand beter dan Brakman kan dit alles beschrijven. Deze schrijver is dan ook eeuwig jong: anarchist in pak, met das -- maar met een alles analyserende geest die vernietigt. Brakman is een hypochonder: de mensen storen hem -- en als ze hem niet storen, storen ze hem in diepere zin.
Allerlei soorten mensen komen op consultatie, vertellen de dokter van alles over zichzelf en roddels over de anderen. Er is ook de dichter Hop, die gearresteerd en gemarteld wordt. De hoofdfiguur tracht hem te helpen maar tevergeefs: de macht hoort geen vragen aan en heeft zeker geen mededogen. Verder is er de Burcht, een wirwar van ondergrondse gangen, een labyrint van mogelijkheden waar allerlei hoge heren hun duistere zaken regelen en waar de oude koning, amechtig, ziek en ellendig, de tijd neemt om aan zijn einde te komen. Wie benepen leeft, heeft veel te verbergen.
De verhoudingen tussen de personages, hun relaties en hun identiteit, zijn onduidelijk. Er is een samenhang, maar zoals de schrijver zichzelf afvraagt: welke ? Want de hoofdpersoon, is dat nu de zoon van dokter Van Heel en wordt hij op het einde de nieuwe koning? Wat is de rol van de dwerg, de Poolse dienstmeid...? Brakman geeft geen antwoord op dat soort vragen: zijn taal is als een bombardement waar geen zin, geen waarheid in te vinden is. Wel zijn er de humor, de ironie, de surrealistische scènes en de superieure afstandelijkheid.
Feiten zijn niet relevant, daar houdt Brakman zich niet mee bezig. Wat hij wel beschrijft zijn geestestoestanden, mentale houdingen. Het zijn steeds zelfverklaringen, beschrijvingen van zichzelf, niet ter rechtvaardiging ten opzichte van een derde, maar omwille van zichzelf. Het is door de woorden dat de personages bestaan: verander de woorden en er ontstaat een ander personage. Zijn attitude is er een van tegendraadsheid en opstandigheid. De woede om de voorbijgaande tijd, de kwaadheid gekwetst geweest te zijn en de angst vernietigd te worden, spelen hierbij een grote rol. Bij Brakman is er geen twijfel mogelijk: de mens is slecht en hij kan alleen maar slechter worden.
Maar de taal is het belangrijkste: er zijn verwijzingen naar Shakespeare (het goed gekozen citaat, de kwinkslag van een alerte geest) en het eigen oeuvre (de verwijzing, de relativering van gedane arbeid). Er zijn zinnen die je tweemaal moet lezen, niet omdat ze slecht geconstrueerd zijn, maar omdat ze 'tegen-hedendaags' zijn, onverwacht zijn samengesteld. Door de duisterheid van het verhaal, door het delirische van de taal en door de densiteit van de woorden, is de lezer gedwongen op een zeer intense manier te lezen. Groter lof kan een schrijver niet krijgen, me dunkt. [Johan Velter]
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.