De wraak van Baudelaire : misdaadroman
Bob Van Laerhoven
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Icarus, 1996 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : BOSNIE-HERZEGOVINA 945.6 |
ru/eb/24 f
Ilijas Pilav is duidelijk getekend door de drieëneenhalf jaar die hij in het belegerde Srebrenica heeft doorgebracht, eerst als dokter dan als soldaat vervolgens opnieuw als dokter en ten slotte als vluchteling. In het boek verhaalt hij hoe Srebrenica na de eerste aanvallen van de Serviërs in 1992 een eiland werd waar ongeveer 68.000 moslims een toevlucht zochten.
Eind januari 1993 startten de Serviërs een nieuwe campagne die de druk op de enclave enorm deed toenemen en die aanleiding gaf tot onmenselijke toestanden. De Franse generaal Morillon was eind maart zo ontsteld door wat hij ter plekke aantrof dat door zijn toedoen Srebrenica door de VN werd uitgeroepen tot veilige zone.
In april vorig jaar begonnen de Serviërs de kring rond het gebied nauwer aan te halen. De verhoudingen met de Nederlandse blauwhelmen werden gekenmerkt door een gebrek aan vertrouwen van beide zijden. De Nederlanders reageerden bovendien passief op Servische provocaties. In Srebrenica drong het besef door dat Unprofor slechts in naam een beschermingsmacht was. Op 11 juli werd de enclave door de Bosnische Serviërs overrompeld.
De dubieuze rol die Dutchbat in die dagen heeft gespeeld duikt achteraf steeds weer op, zo stelt de auteur vast. Alles wijst erop dat de Nederlandse troepen in Srebrenica niet bij machte waren hun beschermende taak te vervullen. Maar niet alleen Nederland, heel de wereld keek werkloos toe bij een massamoord die waarschijnlijk vooraf was gepland, concludeert Van Laerhoven.
Nog voor de Serviërs Srebrenica binnentrokken was volgens dokter Ilijas Pilav een colonne vluchtelingen van naar schatting 20 kilometer lang uit de enclave vertrokken. De Serviërs lieten de moslimvluchtelingen hun terrein intrekken waardoor ze in de val liepen. Dokter Ilijas beschrijft de machteloosheid en de waanzinnige angst in de hel die daarop volgde. Op 16 juli bereikte hij Tuzla. Wat hij aan deze episode in zijn leven heeft overgehouden? Een eindeloos cynisme.
De getuigenissen van de slachtingen die hebben plaatsgevonden tarten soms alle verbeelding, zodanig dat de auteur toegeeft zelf soms te twijfelen. Het boek biedt echter meer dan een catalogus van horrorverhalen. De verhalen van de vluchtelingen worden omkaderd door de reis van de auteur naar Tuzla waar de vluchtelingen uit Srebrenica zijn samengestroomd, en door zijn latere terugkeer naar de beschaving.
Tijdens de tocht richting Tuzla doet de chauffeur waarmee Van Laerhoven naar zijn bestemming rijdt uit de doeken hoe het in ex-Joegoslavië ooit zover is kunnen komen. Het reisverslag van de auteur ligt op zijn beurt ingebed in een zoektocht naar de wortels van het verlangen naar etnische zuiverheid en de uitwassen ervan.
Dokter Ilijas Pilav blijft ondanks alles geloven in een multi-etnische, multiculturele smeltkroes als oplossing voor zijn land. De mensen waren de oorlog moe, zo stelt Bob van Laerhoven vast aan het eind van de persvoorstelling van zijn boek, maar dat betekent niet hetzelfde als bereid tot vrede.
LDV
Marc Van De Weyer
ru/eb/23 f
Srebrenica blijft in het nieuws. Een deel van de Serviërs uit Sarajevo die dezer dagen de wijk nemen, blijkt in de voormalige Moslim-enclave ingekwartierd te worden. De carrousel van de etnische zuiveringen draait ook onder de «vrede van Dayton» verder - al zijn het nu de Serviërs die hun eigen mensen verplichten hun huizen te verlaten.
In drieënhalf jaar Bosnische oorlog en de berichtgeving daarover is het allemaal doodgewoon geworden, geen nieuws meer zelfs. Er is zoveel informatie, gestoffeerd met schokkende beelden. Maar die informatie is vluchtig. In de nieuwsstroom dreigt de tragedie niet meer dan een episode te worden. Terwijl van de duizenden vermisten uit Srebrenica nog steeds niet vaststaat wat er met hen gebeurd is - laat staan dat de schuldigen voor de massamoord ter verantwoording zijn geroepen.
Blauwhelmen
Voor de getuigen die Van Laerhoven in Tuzla sprak, is de herinnering pijnlijk vers. Dat bleek ze gisteren ook voor dokter Ilijas Pilav, met wie de auteur tien uur lang gesprekken voerde. De Bosnische arts levert het kroongetuigenis, het verhaal van de drieënhalf jaar durende lijdensweg van de omsingelde en dagelijks bestookte enclave. Hij amputeerde er ledematen met een zaag en zonder verdoving, trachtte door granaten verminkte kinderen op te lappen en runde een ziekenhuis zonder geneesmiddelen. Tot maart 1993, toen de Franse generaal Morillon ervoor zorgde dat Srebrenica een VN-veilige zone werd. De situatie verbeterde, er kwamen weer geneesmiddelen en hulpgoederen, mede dankzij Artsen zonder Grenzen dat als enige NGO tot het bittere einde in Srebrenica zou blijven.
De safe area werd aanvankelijk door Canadese, vervolgens door Nederlandse blauwhelmen «bewaakt». Twee jaar lang bleef het relatief rustig. Vorige zomer haalden de Serviërs het net rond Srebrenica weer aan. De uiteindelijke belegering in juli duurde maar kort: Dutchbat - het Nederlandse VN-bataljon - had geen weerwerk tegen de Servische overmacht. De Nederlandse bevelhebber Karremans drukte achteraf de hand van de Servische commandant Mladic.
Het verraad van de blauwhelmen: voor de Moslim-getuigen is geen ander oordeel mogelijk. «In mijn ogen zijn de blauwhelmen - en bij uitbreiding de hele VN - even verantwoordelijk voor het bloedbad in Srebrenica als de cetniks», zegt dokter Pilav, wiens zeer gedetailleerde verslag van de 100 km lange exodus uit Srebrenica naar Moslim-gebied, waarbij waarschijnlijk nog eens duizenden vluchtelingen door de Serviërs gedood werden, misschien wel de kern van het boek vormt. De geëmotioneerde Bosnische dokter kon of wilde gisteren niet veel toevoegen aan zijn relaas in Van Laerhovens boek.
Waarheid
Bob Van Laerhoven sprak met een 25-tal mensen, die niet allemaal in zijn boek figureren. Alleen al het optekenen, het tot een verhaal samensmeden, is een ingreep in het hortende van een authentiek getuigenis, zegt hij: «Stricto sensu verdraai ik de waarheid al als ik zinnen die ik hier hoor structuur geef.»
Hij erkent dat hij geen mogelijkheid had om de getuigenissen - opgetekend met de hulp van een «betrouwbare tolk» - op hun waarheidsgehalte te controleren. «Er waren gruwelijke ooggetuigenverhalen zoals dat over het kruisigen van gevangenen, waarvan ik dacht: is het wel waar?»
Een in september vorig jaar verschenen officieel verslag van VN-mensenrechtenrapporteur Mazowiecki bevatte echter dezelfde elementen. «De getuigenissen hadden volgens hem een hoge graad van waarschijnlijkheid. Ze overlappen mekaar, vertellen uiteindelijk in grote lijnen eenzelfde verhaal. En dan is er ook het relatieve van de waarheid: het emotionele karakter van de getuigenissen geeft aan hoe diep geschokt en gewond deze mensen zijn.»
De door Van Laerhoven opgetekende getuigenissen kunnen mogelijk toegevoegd worden aan de dossiers die al berusten bij het Haagse tribunaal voor de mensenrechten. De schrijver plaatst de gruwel ook in zijn boek voortdurend in een breder kader: «Srebrenica toont waar het verlangen naar etnische identiteit in kan uitmonden: de waanzin van de etnische zuivering, de blinde haat voor alles wat als vreemd ervaren wordt.» Een breder kader waarin ergens zelfs de vraag opduikt: is het echt totaal uitgesloten dat zoiets ooit bij ons kan gebeuren?
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.