Kaddisj voor een kut
Dimitri Verhulst
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
2 items uitgeleend
|
Uitgeverij Atlas Contact, 2024 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : VERH |
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Uitgeverij Atlas Contact, 2024 |
VOLWASSENEN : ROMANS : VERH |
Lodewijk Verduin
i /un/08 j
“De middenstand regeert het land? Zong iemand dat?” Dimitri Verhulst ziet het anders: “Hield de bruggen in de gaten, er gingen weldra heel veel middenstanders onder slapen. Ze hadden zich kapot geknokt, zonder verzekering van pensioen, zonder de zegening van betaalde vakantiedagen, zonder afdoende financiële bescherming tegen langdurige ziekte. Ze waren de slaaf van zichzelf, dat was hun grote voordeel ten opzichte van arbeiders.” In zijn nieuwste roman Bechamel Mucho ageert de schrijver vol tegen het kapitalisme dat gouden bergen belooft, maar ondertussen zijn eigen kinderen opvreet.
De figuur waarmee Verhulst de meedogenloosheid van de moderne maatschappij poogt te illustreren is Alex. Lange tijd was hij gepassioneerd 'kaasmeester', totdat een experimentele onderneming met kaas van moedermelk ('Tet') en een financiële crisis hem ruïneerden: zaak weg, huis weg, vrouw weg. Radeloos laat hij zich dan maar omscholen tot 'animator', oftewel instructeur en entertainer in een clubhotel op Mallorca.
Een beetje een absurde aanzet, maar het werkt, want in deze nieuwe omgeving aanschouwt hij het vakantie-consumentisme in zijn vulgairste vorm; niet het quasiculturele toerisme dat Ilja Leonard Pfeijffer doorlichtte, maar mensen die een budgetvlucht nemen om te bakken in de zon en zich vol te laten lopen met Pornstar Martini's, onderwijl naarstig op zoek naar een avontuurtje of een affaire. Voor dit laatste wenden bezoekers zich bijzonder vaak tot Alex, aangezien ze menen dat hij als animator beroepshalve het midden houdt “tussen gigolo en scoutsleider”.
Het onderwerp staat Verhulst toe om als vanouds te fulmineren en te tieren. Met Bechamel Mucho bewijst hij dat zijn woede na 25 boeken in evenveel jaren geenszins is bekoeld, en de schrijver is nog altijd op zijn best als hij geheel opgaat in een donderende vertelstem (denk: Godverdomse dagen op een godverdomse bol (2008)). Hoor maar: “Nachtvorst of niet, in Brussel sliepen minderjarige asielzoekers op straat, in kartonnen dozen, in geïmproviseerde tentjes gemaakt van vuilniszakken, en het liet eenieder onberoerd. Het stonk naar stront en schurft in het hart van een Europa dat beweerde te zijn gegrondvest op de menselijke waardigheid, vrijheid, gelijkheid, de rechtsstaat, de mensenrechten. In de vitrine van de democratie lagen de daklozen met duizenden, rij aan rij, een publieke kus des doods op de mond van de menselijkheid. Er bestond alleen maar totale onverschilligheid tegenover de kastelozen.”
Moeilijker wordt het wanneer hij zich in andere mensen tracht in te leven. De vrouwen met wie Alex werktuigelijk het bed deelt, worden allemaal voorzien van een korte biografie, die doorspekt is met treurigheid en ellende: verwaarlozing, verlies, verveling. Het moet hun “verlangen naar vlees en tederheid” begrijpelijk maken en het medelijden van de lezer opwekken, maar de auteur lijkt er ondertussen alles aan te doen om empathie te verhinderen. Personages worden (ook door elkaar) “snol”, “slet” of “slof” genoemd, of zo vernietigend getypeerd dat het moeilijk wordt om dat niet als ridiculisering op te vatten: “Gerda was te dik om gezellig in een vliegtuig te zitten, ze deed haar buren geen plezier met haar omvang. Bovendien stonk ze sneller dan een ander. Zurig, een ontbonden haring was er niks bij. Ook al had ze met deze reis in het achterhoofd haar oksels recentelijk nog geschoren, de beide vijvers op haar T-shirt trokken de aandacht.”
Ondertussen blijft Alex een man met één eigenschap: hij is een slachtoffer van het systeem. Zijn minnaressen zien hem vertederd als “een brok melancholie, vervrolijkt verdriet, de oude ziel uit een jazzballad” en denken daarom iets in hem te herkennen, maar wie de verteller volgt, zal evengoed kunnen concluderen dat hier sprake is van projectie.
Verhulst lijkt niet te kunnen kiezen tussen meevoelen met zijn personages en hen afmaken, of hij vervalt automatisch in dat laatste. Dat levert ook nu weer spectaculair ronkend proza op, maar de allesdoordringende misantropie werkt verstikkend. Wie het einde van deze roman heeft bereikt, blijft achter met twee vragen: als al deze mensen werkelijk zo 'dom' zijn, afkerig van iedere vorm van denken en voelen, verpest door henzelf of door de structuren, waarom zouden we dan over hen willen lezen? En waarom zou een begenadigd schrijver zich een boek lang met hen inlaten? Iemand wordt hier allicht tekortgedaan.
Atlas Contact, 174 blz., € 22,99 (e-boek € 13,99).
Maarten Steenmeijer
i /un/15 j
Het is niet voor niets dat De helaasheid der dingen (2006) en Godverdomse dagen op een godverdomse bol (Libris Literatuurprijs 2009) de bekendste en succesvolste romans van Dimitri Verhulst zijn. Ze hebben allebei een consequent volgehouden vertelvorm die organisch aandoet en daardoor niet opvalt. Het aangename gevolg is dat je helemaal kunt opgaan in het prachtige ik-verhaal over een Vlaamse jeugd van De helaasheid der dingen en meegesleept wordt door de even beknopte als overweldigende geschiedenis van de mensheid die Verhulst in Godverdomse dagen op een godverdomse bol voorbij laat trekken.
In Bechamel Mucho ligt dit net even anders. De illusieloze, weergaloos verwoorde visie op het bestaan herkennen we als vintage Verhulst ('Ze lagen naast elkaar op hun rug, efemeer, uitgepraat. Twee gekwetsten, ongetwijfeld. Gebuild, geblutst, gewond. Afgetobde kruipers over de aarde'). Maar je helemaal laten meevoeren door Verhulsts schitterende taal, dat lukt niet overal in deze roman, afgeleid als je wordt door de vraag wat je eigenlijk aan het lezen bent.
Het boek wordt aangeduid als roman, maar aanvankelijk maakt Bechamel Mucho de indruk van een serie afzonderlijke verhalen over vrouwen, in elk hoofdstuk weer een andere. Die vrouwen hebben twee dingen gemeen, dat wel: ze zijn te gast in een clubhotel op Mallorca en ze gaan daar van bil met animator Alex.
In het eerste hoofdstuk maken we kennis met Elma, een Deense lerares die zó van de wijs is door de plotse dood van haar man dat ze geheel tegen haar gewoonten in een ordinaire tiendaagse vakantie boekt op het Spaanse toeristeneiland. De walging die ze voelt voor haar reisgenoten is precies wat ze zoekt, want 'zij was het type dat zich schuldig voelde bij het beleven van geluk. En als weduwe al helemaal.' Dat ze binnen no time in bed belandt met animator Alex, moeten we dan ook niet zien als een bevrijding; het is haar manier van rouwen.Kwam de dood in het verhaal van Elma te vroeg, in dat van de niet minder complexe Clarice (fanatiek geëngageerd; geen vaste partner, wel drie vaste minnaars, allemaal getrouwd) laat Magere Hein langer op zich wachten dan verwacht. Al tien jaar lang gaat zij met haar moeder op vakantie en dat is negen jaar te veel, want haar moeder had gezien haar slechte gezondheid allang het loodje moeten leggen.Tot overmaat van ramp is dit jaar nota bene Spanje de bestemming, een fout land naar de stellige overtuiging van Clarice: het is volgens haar door en door katholiek, Franco's schaduw is er nog alom aanwezig en dierenleed is er verheven tot volksvermaak. Maar een wip met Alex lijkt zij zichzelf daar toch wel te gunnen. Het zal vast schelen dat hij geen Spanjaard is, maar een Belgisch paspoort heeft.
In hoofdstuk drie zet Verhulst niet vrouw nummer drie in zijn zwarte zonnetje maar Alex. Absurd en treurig tegelijkertijd is de geschiedenis van diens poging om een nieuw product op de markt te brengen: kaas die van vrouwenmelk is gemaakt. De faliekante mislukking van het project kost hem zijn huis en zijn huwelijk. Maar hoe hij op Mallorca is terechtgekomen, wordt hier nog niet verteld. Je verwacht dus een vervolg en dat doet het vermoeden rijzen dat Bechamel Mucho wel degelijk een volbloedroman is met Alex als spil.Maar hoofdstuk vier zet je weer op het andere spoor. De eerste zin is, zoals vaak bij Verhulst, meteen een voltreffer: 'Succes hebben is de eerste stap naar succes gehad hebben.' Volgt het bijna tranentrekkende verhaal (bijna, want cynisme is ook de grondstof van dit verhaal) van de Ierse zangeres Cailin Brady, losjes gemodelleerd naar Sinéad O'Connor. Een decennium of wat geleden had Brady een paar hits, nu verkwanselt ze die liedjes in de toeristenhoreca van Mallorca om zo het geld bij elkaar te schrapen waarmee ze haar dagelijkse porties drank en drugs kan bekostigen. 'Uiteraard ging het leven verder, dat maakte het leven soms zo moeilijk', zo schreef Verhulst al in De helaasheid der dingen.
In de volgende hoofdstukken blijft Bechamel Mucho op twee gedachten hinken. Afgeronde vrouwenportretten worden afgewisseld met hoofdstukken waarin Alex steeds meer smoel krijgt. In het laatste hoofdstuk duikt Verhulst zelfs het zieleleven van zijn personage in. Het is het einde van het seizoen en Alex staat voor de keuze of hij op Mallorca zal blijven of zal teruggaan naar België.
Tijd om de balans op te maken dus en dat leidt tot iets wat je een loutering zou kunnen noemen, maar dan wel op zijn verhulstiaans: 'Niets was hij. Niemand. Maar wat dan nog? Betekenisloosheid was voor de mens de norm, het was je reinste arrogantie daar aan (sic) te willen ontsnappen. Dan was het verstandiger hier te blijven op dit eiland, hij kon zijn leegte ten dienste stellen van andermans leegte, voor zolang het nog duurde, als nar. Ridder in de Orde van de Dwazen. De laagste in rang, het meest bevrijd.'
Een mooi einde, zou je denken. Maar het slotakkoord van Bechamel Mucho is een lang gedicht. 'Onepisch vers' heet het en het is bijna twintig pagina's lang. Wat, zo vraag je je af, doet dit gedicht in dit boek, dat te verhalend is om te kunnen doorgaan voor een postmodernistisch spel met structuren, genres en betekenissen?
En dan schiet je ineens te binnen dat Verhulst in het hoofdstuk over Mariska (met alweer zo'n ijzersterke beginzin: 'Daags voor haar kleuter in het zwembad verdronk, had Mariska nog een bloedhekel gehad aan dat kind.') bijna terloops had vermeld dat Alex een 'onepisch vers met heel veel binnenrijm' had geschreven dat hij tijdens het liefdesspel letter voor letter (en in schoonschrift!) likt, als klapstuk van zijn befkunst. Zo'n passage, dat is lachen, maar het gedicht zelf voegt daar niets aan toe.
Dit boek roept vragen op over de compositorische keuzes van de schrijver en dat zou je kunnen zien als een zwakte ervan. Maar dankzij de kracht van Verhulsts schrijverschap is dit al met al toch een van zijn sterkere werken. Niet alleen stilistisch (zie de citaten) maar ook psychologisch is Verhulst in topvorm. Hij heeft maar weinig woorden nodig om de existentiële doopceel te lichten van Elma, Clarice, Cailin, Mariska en het handjevol andere vrouwen dat hij portretteert. En Alex is beduidend méér dan de karikaturale kaasondernemer en 'bellettristische beffer' die hij aanvankelijk lijkt te zijn.
IJzersterk is bovendien de nu eens bondige en dan weer uitbundige wijze waarop Verhulst de spot drijft met verschijnselen uit het moderne westerse leven. De maaltijdbezorgers, de bejaardenzorg, de verveling, het lawaai, het is allemaal van een immense treurigheid in de wereld volgens Verhulst. En die sardonische lach dan die bijna overal in Bechamel Mucho doorklinkt? Die is het privilege van de schrijver en de lezer. De personages moeten het zonder zien te redden. Het enige 'geluk' dat zij hebben, zo schrijft Verhulst ongenadig, is de zinloosheid.
Atlas Contact; 174 pagina's; € 22,99.
(bvds)
i /un/11 j
**1/2
Ongelukkig, ontgoocheld, onverschillig: dat zijn alle personages in het Spaanse toeristenresort in het 25ste boek van Dimitri Verhulst. Terneerdrukkend is het verdriet dat ze met zich meezeulen, te gewoon hun routineuze, in wezen probleemloze leven. Het 'kakapipitalisme' gunt hun slechts één cadeautje: een paar dagen vakantie op Mallorca. Hun innerlijke leegte wordt er opgevuld door de bingomiddagen, de flamenco-optredens en de missverkiezingen die animator Alex organiseert. Deze zelfverklaarde expert 'bellettristisch beffen' fungeert als 'theelichtje in het donkere bestaan van de voortploeterende klasse'. Voor de hotelgasten is hij de verpersoonlijking van het Avontuur, het scherm waarop zij hun niet-geleefde leven projecteren. Maar Verhulst schept er genoegen in te laten zien dat Alex' bestaan niet minder betekenisloos is dan dat van de hotelgasten zelf. Het verlangen iets te betekenen te willen hebben, schrijft Verhulst, is wat ons doet mislukken. We vullen onze leegte op met de leegte van anderen. Dat is een constatering − maar wat is het alternatief? Welk punt wil Verhulst maken met dit grimmige portret van een verwende, apathische samenleving? 'Bechamel Mucho' is te zwartgallig om een blijk van mededogen met de voortploeterende klasse te zijn, niet scherp en grappig genoeg voor een satire, en niet verontwaardigd genoeg om een oproep tot verandering te zijn.
Bookarang
Een satirische roman van Dimitri Verhulst over de consumptiemaatschappij, tegen het decor van een all inclusive hotel. De roman begint tijdens een zorgeloze zomer in een Spaans clubhotel, waar verschillende gasten hun vakantie doorbrengen. Elk van hen heeft een eigen verhaal en worstelt met hun eigen problemen, van de pas weduwe geworden vrouw tot de alleenstaande moeder en de jonge stewardess op zoek naar ontspanning. En allemaal willen ze, al dan niet voor een nacht, Alex, de animator van het hotel. En het is Alex die aan het einde van het seizoen moet beslissen wat hij gaat doen. Of eigenlijk: wie hij wil zijn. Het boek is in talige, scherpzinnige en humoristische stijl geschreven. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. Bevat enkele expliciete scènes. Dimitri Verhulst (1972) is een bekende Belgische schrijver en dichter. Hij schreef meerdere boeken en won onder meer de Gouden Uil Publieksprijs voor 'De helaasheid der dingen’ en de Libris Literatuur Prijs voor 'Godverdomse dagen op een godverdomse bol'. Zijn boeken worden in dertig talen gelezen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.