Bewaar de zomer
Alma Mathijsen
Alma Mathijsen (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2024 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : MATH |
Lodewijk Verduin
i /un/01 j
Achter onze werkelijkheid bevindt zich een schaduwwereld waarin alles anders is: “Hier durven we de gruwelijkheden van vroeger recht aan te kijken, alle monsters uit het verleden leven samen met hun prooi, niemand is meer bang voor wat ons is overkomen. De mensen die gebroken zijn, die zelf van brokstukken, huid en bloed een nieuwe persoon moesten bouwen, hebben zich verzameld in een land dat verborgen blijft voor ieder die niet hetzelfde heeft meegemaakt.” Allen die hier ronddolen, hebben één ding gemeen: ze waren het slachtoffer van seksueel misbruik en geweld.
Alma Mathijsen schreef eerder over deze materie in het autobiografische boek Bewaar de zomer (2020). Nu gaat ze met hetzelfde onderwerp aan de slag in fictie. Harper, de hoofdpersoon van Onderland , is net als Mathijsen op haar zestiende verkracht. Sindsdien leidt ze een solitair bestaan, teruggetrokken in haar appartement, levend op door bezorgers aangeleverde junkfood. Banden met familie en vrienden zijn verbroken. Toch weet ze het verleden niet buiten haar zorgvuldig opgebouwde cocon te houden: herinneringen brengen Harper telkens weer terug naar die vreselijke gebeurtenis, zodat ze wegzakt in het spookachtige domein dat zij deelt met andere slachtoffers. Dit 'onderland' is een ruimtelijke verbeelding van trauma, waar mensen het voorval dat hen beschadigde keer op keer moeten herbeleven.
Horrorkabinet
Harpers tocht door die fantasiewereld heeft geen duidelijke aanleiding, ontwikkeling of eindbestemming; ze lijkt simpelweg door nachtmerrieachtige verschijningen te worden opgejaagd om haar in contact te brengen met andere personages. Het boek draait om Harpers interactie met negen figuren die, blijkens het dankwoord, zijn gemodelleerd naar bestaande ervaringsdeskundigen - volgens de ondertitel is de roman “gebaseerd op waargebeurde nachtmerries”. Hun fictionele plaatsvervangers vertellen een voor een hun verhaal, vaak met alle schrijnende details, waardoor de lezer terecht komt in een waar horrorkabinet.
Hoe aangrijpend die getuigenissen vaak ook zijn, de vorm waarin ze gebracht worden, verhindert dat het boek als geheel beklijft. Harper laat de anderen monologen afsteken vol gemeenplaatsen en loze spreektaal (“Eigenlijk vond ik de kabelbaan fokking vet. Maar ik ging er niet in, want ik dacht: dan zien zij dat ik dat leuk vind.”) en plaatst daar niets tegenover, er is geen reflectie of synthese. Er wordt almaar informatie opgestapeld, zonder dat er een groter verband ontstaat of nieuwe inzichten geformuleerd worden.
Naast weinig effectief is deze opzet ook niet bijzonder origineel. Sterker nog: Hanna Bervoets hanteerde exact hetzelfde procedé in haar roman over chronische pijn, Welkom in het Rijk der zieken (2019) - een titel die Mathijsen aan het eind van haar boek vermeldt als inspiratiebron. Maar waar Bervoets de extreme ervaringen van haar personages invoelbaar probeerde te maken met stilistische experimenten, produceert Mathijsen vooral flets, enigszins naïef proza. Daardoor voelt Onderland als een beduidend minder spannende herhaling.
Volgens een van Harpers gesprekspartners voelen de bewoners van 'onderland' zich onbegrepen en ongezien. Het is alleen maar prijzenswaardig als er meer erkenning komt voor slachtoffers van verkrachting, al blijft het onduidelijk hoe Mathijsen daar met Onderland precies aan wil bijdragen. Een gedegen interviewreeks had vermoedelijk meer inzicht kunnen bieden in de belevingswereld van de negen ondervraagden dan deze wat vluchtige vertelling.
Het dedain voor hulpverleners en anderszins betrokken buitenstaanders wekt alvast de indruk dat Harper geen breder publiek wenst aan te spreken. “Ik wilde niet praten over wat er gebeurd was, ik wilde met de anderen zijn. Bij de mensen die ik niets hoefde uit te leggen”, concludeert zij. Hopelijk kan Onderland voor lotgenoten van Harper en Mathijsen een talisman zijn, maar voor wie niet tot die groep behoort, heeft dit boek uiteindelijk weinig te zeggen.
De Bezige Bij, 240 blz., € 22,99 (e-boek € 12,99).
Bo Van Houwelingen
i /un/22 j
Wanneer Harper terugdenkt aan die ene vreselijke keer, met een jongen die niet luisterde naar haar 'nee', zakt ze door haar bed. Letterlijk: ze glijdt door het matras heen en komt terecht in Onderland, een soort Wonderland, maar dan enger. Hier leven 'alle monsters uit het verleden samen met hun prooi'.
Alma Mathijsen (1984) trok op met negen mensen die net als zijzelf seksueel misbruik hebben meegemaakt en gebruikte hun verhalen om Onderland te scheppen; een land dat verborgen blijft voor iedereen die niet hetzelfde heeft meegemaakt - al kan de lezer er nu samen met Harper toch doorheen dwalen. Duidelijke contouren heeft deze wereld niet, 'het gebied verandert mee met de gemoedstoestand van de bewoners'. Soms is de wereld blanco, dan is het ineens een vijandige bloementuin of een grauwe stad met bedelende kinderen.
Tijdens een onnavolgbare reis ontmoet Harper een aantal bewoners, die elk hun eigen manieren hebben ontwikkeld om met hun trauma om te gaan. Mathijsen heeft daarvan parabels gemaakt - soms ietwat flauwe. Zo heeft Sanna een tollend oog; 'een manier om contact te ontwijken'. Levi draagt een donker bolletje van verknoopte draden en klonten bij zich, het is: 'heel veel pijn' en 'totaal geen zelfwaardering'. Het moet ontward worden. Uit Harpers lijf groeien plantenkiemen die zich niet makkelijk laten uitroeien - dat staat natuurlijk ook weer ergens voor.
Die zinnebeelden hebben al iets omfloersts en dan wordt veel problematiek ook nog eens vrij nietszeggend omschreven: 'Mijn hoofd en lijf spraken niet meer met elkaar.' 'Niet langer was ik een mens die zich door de ruimte beweegt, nu bewoog de ruimte zich door mij.' Het is zo weinigzeggend dat het heel moeilijk is echt met Harper mee te leven.
Daarbij zijn de andere personages zijn niet veel meer dan passanten, die ondanks hun heftige verhalen amper indruk maken. Daarvoor zijn ze te instrumenteel: gemaakt om Harper een coping-lesje te leren. Op den duur gaat dat vervelen, zeker in combinatie met de vaak wat knullige beschrijvingen van Onderland. 'Dit land was constant vreselijk verwarrend, en gewoon zo raar. Ik had ruzie gemaakt met een verzameling bloemen. Er was geen uitweg, en iedere stap die ik in een bepaalde richting zette, kon precies de verkeerde kant op zijn.' Tja, zo komen we nergens.
Soms slaagt Mathijsen erin de gevolgen van misbruik wél concreet te maken: Harper die diep van binnen niet durft te geloven dat haar huis echt van haar is, die vreest dat er elk moment een man naar voren kan stappen om het 'terug te claimen'. Sanna die altijd focust op de gevaarlijkste man in een ruimte, en daardoor aardige, oprecht geïnteresseerde mensen afhoudt. Zó wordt inzichtelijk hoe verstrekkend de gevolgen van seksueel misbruik zijn. Het is niet iets waar je na verloop van tijd wel overheen komt; het verandert je voorgoed. Die boodschap maakt van Onderland alsnog een waardevol boek.
De Bezige Bij; 232 pagina's; € 22,99.
Bookarang
Een aangrijpende, sprookjesachtige roman over seksueel misbruik en het omgaan met psychotrauma. In deze roman belandt het personage Harper in een mysterieus land, Onderland, dat alleen zichtbaar is voor mensen die misbruik hebben ervaren. In dit land leven monsters uit het verleden samen met hun prooi en dwalen nachtmerries vrij rond. Harper worstelt met haar verleden en moet een manier vinden om te overleven. Het boek is gebaseerd op de ervaringen van tien mensen die seksueel misbruik hebben meegemaakt, inclusief de auteur zelf. In fantasierijke, invoelende en toegankelijke stijl geschreven. Met naïeve lijntekeningen in zwart-wit. Alma Mathijsen (Amsterdam, 1984) is een bekende Nederlandse schrijver en journalist. Ze schreef meerdere boeken.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.