Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2024 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : ŁOZI |
Besprekingen
Recensie Stramer -Vlak voordat alles zou verdwijnen
Arnout Le Clercq
2/ei/04 m
In een wervelende familieroman beschrijft Mikołaj Łozinski het lot van de familie Stramer, een Joods gezin in het provinciestadje Tarnów, tussen de wereldoorlogen. Na de Eerste Wereldoorlog ontstaat het onafhankelijke Polen. De Tweede maakte een einde aan die nieuw verworven soevereiniteit en aan de bloeiende Joodse gemeenschap die het land kende. Maar Łozinski loopt in zijn historische roman niet op de zaken vooruit, integendeel - hij drukt het toekomstige onheil weg, zoomt in op het alledaagse, blaast met taal leven in een wereld waarvan niemand bevroedt dat die zal verdwijnen.
Nathan Stramer keert terug uit de Verenigde Staten, waar hij met broer Ben zijn geluk heeft beproefd, om met jeugdliefde Rywka te trouwen. Terug naar Tarnów, een stadje niet ver van Krakau, ondanks de geringe afstand diep provinciaal. Zoals een mop gaat: 'Wat zeggen de inwoners van Tarnów over mensen uit Krakau? Dat ze hun neus overal voor ophalen, alles beter weten en zichzelf heel wat vinden. En wat zeggen Krakauers over mensen uit Tarnów? Niets.' Ze betrekken een eenkamerappartement op de Goldhammerstraat in de Joodse wijk en stichten een gezin. Zes nieuwe Stramers zien het levenslicht en worden vergezeld door een hond en een kat. Knus delen ze hun bedden.
Terwijl zijn kinderen opgroeien, jaagt Nathan zijn fortuin na. Eén klapper, één slim idee moet het gezin uit de armoede trekken. Łozinski zet hem neer als een stuurse dromer met een gezin dat stilletjes lijdt onder de ambities van de pater familias, die doorgaans in de soep lopen. Tragikomisch is deze strevende Stramer, als hij voor een grabbel een lading kaarsen koopt en wil doorverkopen, maar ontdekt dat ze geen lont hebben; of wanneer hij een café opent en, ontevreden over klanten die de hele dag over hun kopje koffie doen, stukjes stoelpoot wegzaagt zodat ze niet comfortabel kunnen zitten. Uiteindelijk komt er natuurlijk niemand meer.
Na zulke ondernemingen belandt Nathan steevast depressief in bed, wat echtgenote Rywka aan de kinderen uitlegt als 'buikgriep'. De kinderen groeien op en zoeken hun eigen weg. Oudste zoon Rudek staat meer met beide benen op de grond dan zijn vader, zoons Salek en Hesio verruilen de sjoel voor de geschriften van Marx, tot ongenoegen van Nathan. 'Jullie gaan niet naar de synagoge, maar jullie vertrouwen wel een kerel met de baard van een rabbijn.' Mooie dochter Rena krijgt bewonderaars achter zich aan. Dan zijn er nog de jongsten, Nusek en Wela, die hun plek zoeken in een overvol gezin. En Rywka, die zou graag eens naar zee willen, zoals Nathan haar al jaren belooft.
Łozinski schrijft korte hoofdstukken, elk uit het perspectief van een ander gezinslid. Het houdt de vaart erin en legt stukje bij beetje hun binnenwereld en die van de Joodse gemeenschap bloot. De schrijver heeft een bijzondere band met de Stramers - het is zijn eigen familie. Een van de kinderen was zijn grootvader, Łozinski vulde wat hij wist aan met historisch onderzoek en literaire verbeelding.
Dat werkt uitstekend, want hij pent geen droge geschiedenis neer, maar beschrijft de geuren van Tarnów, de moppen die de mensen elkaar vertellen, broederschap en animositeit tussen Polen en Joden, en liedteksten. Vertaler Charlotte Pothuizen heeft naast een sprankelende vertaling ook een playlist op Spotify gemaakt met de liedjes die in de roman voorkomen, Poolse en Jiddische oorwurmen die de wereld van de Stramers tot leven wekken.
Fotografie speelt een interessante rol in de roman, als modieuze luxe die in de tussenoorlogse periode opkwam: familiekiekjes zijn zelfs voor bewoners van eenkamerappartementen op de Goldhammerstraat binnen handbereik. Er zit ook een overeenkomst tussen de Stramers die zichzelf vastleggen en Łozinski die ze beschrijft: het gaat om het vastleggen van momenten in de tijd, waarop je niet kunt zien wat erna kwam.
En hoewel de Geschiedenis het kleine Tarnów aanvankelijk met rust lijkt te laten, is er geen ontsnappen aan. Nadat de revolutionaire ideeën van Marx en Lenin de stad zijn binnengedruppeld, hoort men steeds vaker van ene Hitler in Duitsland en wat hij met de Joden voorheeft. Ook het antisemitisme in Polen zelf wordt sterker, door Łozinski onheilspellend beschreven. 'Ze zeggen dingen die ze een paar jaar geleden nog niet hadden durven denken', zegt zoon Rudek tegen zijn moeder, die van slag is door een antisemitische sneer van Wela's lerares. 'Alsof iedereen ineens afspraken met elkaar heeft gemaakt', denkt Rywka.
De oorlog vaagt de wereld van de Stramers weg, die elk hun eigen lot tegemoetgaan. Maar dat die wereld bestond en hoe deze eruit moet hebben gezien, beschrijft Łozinski met verve. Vorig jaar verscheen in Polen een tweede roman, waarin de schrijver de verhaaldraad oppakt en verder vertelt over zijn familie. Het is wachten op de Nederlandse vertaling.
Uit het Pools vertaald door Charlotte Pothuizen.
Atlas Contact; 400 pagina's; € 24,99.
Bookarang
Een meeslepende historische roman roman over een Joodse familie net voor de Tweede Wereldoorlog. In het begin van de twintigste eeuw keert Nathan Stramer terug naar Polen vanuit Amerika om te trouwen met zijn jeugdliefde Rywka. Ze vestigen zich in een provinciestadje en brengen samen zes kinderen groot in een eenkamerwoning in een arme buurt. Terwijl Nathan hoopt op een grote financiële doorbraak en Rywka droomt van de zee, groeien hun kinderen op en volgen hun eigen dromen. Naarmate de wereldwijde spanningen toenemen, begint er iets hun wereld binnen te dringen dat ze nog niet begrijpen, maar al wel voelen. In gelaagde, fijnzinnige maar toegankelijke stijl geschreven. Voor een brede tot literaire lezersgroep. Mikołaj Łoziński (Warschau, 1980) is een Poolse schrijver en scenarist. Hij schreef een klein aantal boeken. Zijn werk wordt in meerdere landen uitgegeven.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.