Ik heb nergens spijt van : dagboeken van een gekooide rebel
Brigitte Reimann
Brigitte Reimann (Auteur), Jantsje Post (Vertaler), Marianne Van Reenen (Vertaler), Angela Drescher (Bewerker), Nele Holdack (Bewerker)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Geus, copyright 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : REIM |
Geertjan De Vugt
ru/eb/03 f
Was het uit angst of uit onvermogen? Duitse schrijvers en kunstenaars vermeden in de jaren vijftig en zestig één onderwerp: de gevolgen van de Duitse tweedeling voor families in Oost en West. Daarom noteerde de Oost-Duitse schrijfster Brigitte Reimann begin 1960: 'Waarom wordt dit door niemand uitgewerkt? Waarom schrijft niemand een serieus boek hierover?' Buiten Christa Wolf waren er maar weinig Duitstalige auteurs die daar toentertijd serieus mee aan de slag durfden te gaan. Daarom nam Reimann (1933-1973) zelf de handschoen op en schreef Die Geschwister, een boek dat inmiddels als een echt DDR-cultboek geldt.
Bij de sanering van Reimanns voormalige woonhuis in het voorjaar van 2022 werd onder een trap het originele manuscript van Die Geschwister gevonden. De medewerkers van de saneringsfirma waren waarschijnlijk late nazaten van Reimanns ideaal van de lezende proletariër, want zij beseften dat ze het door de muizen aangevreten schoolschriftje onder geen beding in de container konden gooien. Vorig jaar verscheen op basis van die vondst een nieuwe, Duitse uitgave van dit boek. Die versie - een oerversie - is nu onder de titel Mijn broer en ik ook in het Nederlands vertaald. Een goede aanleiding om (opnieuw) met haar werk kennis te maken.
Bij het verschijnen van Die Geschwister in 1963 in de DDR baarde de roman van Reimann vrijwel meteen opzien. Nog maar pas was de bouw van de Muur afgerond, waarmee een harde fysieke grens tussen Oost en West was getrokken. En dan komt de jonge Reimann - ze is op het moment van publicatie nog geen 30 - met een roman waarin ze zonder al te veel opsmuk en op autofictionele wijze verhaalt over de jonge, Oost-Duitse schilderes Elisabeth, die te weten komt dat haar broer Uli naar het Westen wil vluchten. En dat nadat eerder ook al haar andere broer Konrad was gevlucht en in het Westen in een mooie auto rondreed. Wat moet Elisabeth, die zelf bepaald goed in de leer is, nu doen?
'Ik wilde', constateert Elisabeth al vrij vroeg, 'geen ontroering, en ik hield mezelf voor dat die hele mythe over liefde tussen broers en zussen en dat het bloed kruipt waar het niet gaan kan, mystieke onzin was, en dat ik een overloper niet in mijn armen zou sluiten alleen omdat hij toevallig mijn broer was.'
Begin jaren zestig was Reimann naar Hoyerswerda verhuisd om in die stad net ten noorden van Dresden, net als haar hoofdpersoon, in de bruinkoolindustrie te gaan werken. Die ervaringen kleuren de industriële setting in Mijn broer en ik en ook de frustraties van Elisabeth, die probeert de arbeiders kunstzinnig te onderrichten. Maar uiteindelijk draait het in deze roman toch om de breuklijnen tussen Elisabeth en haar broers. Die broers krijgen van Reimann alle ruimte om hun visie op het socialisme te uiten. Zo zegt Uli ergens dat het socialisme mooi is, zolang men er maar niet in eigen land mee van doen heeft. Het maakt van mensen gevangenen achter de tralies van domheid en bureaucratie.
Ofschoon Mijn broer en ik duidelijk is gekleurd door de toenmalige eisen die aan de roman werden gesteld - natuurlijk vlucht de broer uiteindelijk niet naar het Westen; de roman had anders nooit kunnen verschijnen - leest het boek als een grote serie ontgoochelingen. De kennisneming van het feit dat Uli wil vluchten was misschien wel de grootste van alle.
Maar de ontnuchtering die volgt op de ontdekking dat de moeder haar kennis over de vlucht van de andere broer heeft verzwegen, en daarmee de wet heeft overtreden, is er niet minder om. 'Wij hebben tegen hen gerebelleerd', constateert Elisabeth al vroeg, 'we hebben hen uitgemaakt voor bourgeois en meelopers - maar wat weten we nou echt van onze ouders?' Dat is waar de pijn in deze roman werkelijk schuilt: ondanks de totalitaire blik waaronder de Oost-Duitsers dag in dag uit leefden, kenden ze hun naasten amper. Wat weten we nou echt van onze ouders, en van onze broers, zussen, vrienden en buren?
Mijn broer en ik is een cultboek geworden, niet vanwege schitterend proza of literaire hoogstandjes, maar vanwege het moment waarop het verscheen en de thematiek die Reimann ermee durfde aan te snijden. Dat de gepubliceerde versie braver was dan de oerversie is begrijpelijk. 'Ik vind het verschrikkelijk wat ik daar vroeger geschreven heb', zei Reimann vijf jaar later in een terugblik op deze roman, 'zowel in politiek als talig opzicht. Ik was een goedgelovige idioot.' Zo goedgelovig was ze nu ook weer niet, blijkt nu de oorspronkelijke versie gerestaureerd is.
Uit het Duits vertaald door Jantsje Post en Marianne van Reenen.
De Geus; 388 pagina's; € 19,99.
Bookarang
Een literaire roman over een broer en zus ten tijde van de tweedeling tussen Oost- en West-Duitsland. Het verhaal volgt de jonge schilder Elisabeth en haar broer Uli. Tijdens de paasdagen van 1961 bij hun ouders ontdekt Elisabeth dat Uli van plan is om naar het Westen te vluchten, net als hun oudere broer, omdat hij geen toekomst ziet in de DDR. Elisabeth heeft slechts een paar dagen om hem van dit plan te weerhouden. In beeldende, fijnzinnige en meeslepende stijl geschreven, met veel politieke reflecties. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. De jong gestorven Brigitte Reimann (Burg, 1933 - Oost-Berlijn, 1973) was een Duitse schrijver. Ze schreef meerdere boeken. Haar werk werd in meerdere landen uitgegeven. ‘Mijn broer en ik’ verscheen oorspronkelijk in 1963.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.