Zelfportretten
Osamu Dazai
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Cossee, 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : DAZA |
Catherine Vuylsteke
ua/an/06 j
Als er één auteur is met wie de Japanse cultschrijver Osamu Dazai (1909-1948) het vandaag grondig oneens zou zijn, dan Rutger Bregman. Stelt die laatste dat 'de meeste mensen deugen', dan is het tegendeel waar in het gitzwarte universum van Als mens mislukt . Of daar is hoofdpersonage en alter ego Yozo toch rotsvast van overtuigd.
Dazai schreef de roman in de maanden voor zijn zelfgekozen dood op 13 juni 1948. Het verhaal speelt zich af aan het begin van de jaren 30 - een periode van militarisering en snel oprukkend autoritarisme - en bestaat uit drie 'notitieboekjes'. Ze worden ons gepresenteerd door een onbekende verteller, die ze na de Tweede Wereldoorlog heeft gekregen van de uitbaatster van een kleine bar waar de protagonist veel tijd doorbracht. De geschriften waren haar jaren eerder naamloos en zonder retouradres opgestuurd en bleven merkwaardig genoeg gespaard, ondanks de gruwelijke VS-bombardementen op Tokio in de laatste maanden van de oorlog. Ze onthullen een bijzondere coming of age.
We lezen over Yozo's kindertijd en hoe hij zich ontpopt als een clown die anderen voor de gek houdt om zijn eigen onbehagen te maskeren. Maar bovenal verbergt hij met zijn grappen de angst voor menselijk contact, die wortelt in zijn onvermogen om ook maar iemand te vertrouwen.
Tijdens zijn tienerjaren in Tokio wordt het niet beter, blijkt uit de notities in het tweede boekje. Yozo wil kunstenaar worden en raakt gecharmeerd door westerse meesters als Van Gogh en Modigliani. En hij ontdekt de geneugten van drank en prostitutie, krijgt het aan de stok met zijn familie en verliest daardoor hun financiële steun. Hoewel vrouwen Yozo duidelijk aantrekkelijk vinden en zijn gezelschap opzoeken, voelt hij zich steeds meer beschaamd en geïsoleerd. Aan het einde van het tweede dagboek krijgt zijn affaire met een serveerster een dramatische wending.
Zelfkastijding
Daarmee loopt het verhaal naadloos over in het derde notitieboek, dat focust op Yozo's gecompliceerde liefdesleven en zijn opportunistische vriend Horiki. De ervaringen in deze periode zullen vormend blijken voor zijn zelfbeeld: “invalide, voorgoed afgekeurd en afgeschreven. Een mens, mislukt. (...) Nu bestaat er voor mij geluk noch ongeluk. Alles gaat gewoon voorbij.” Misbruik loopt als een rode draad door heen het boek, het is de voedingsbodem voor Yozo's 'fundamentele mensenvrees'.
Als mens mislukt is Osamu Dazai's laatste boek, voltooid luttele weken voor hij met zijn minnares zelfmoord pleegde. Pas zes dagen later, op zijn 39ste verjaardag, werd zijn lichaam gevonden. Heel Dazai's levensverhaal schuurt en leest als een drama: meerdere zelfmoordpogingen, meestal samen met een vrouw; een overvloed aan drugs en alcohol; bittere ruzies met familie en rivalen; ziekenhuisopnames en uiteindelijk de dood door eigen hand.
Intussen is hij een ware cultfiguur, wiens boeken in Japan tot op heden worden herdrukt en overal te verkrijgen zijn. Dat hoeft niet te verwonderen: hij is de zichzelf kastijdende belichaming van de Japanse collectieve ellende en hij beschikte over het literaire talent om dat in een kale, rake stijl neer te zetten, zonder larmoyant te worden.
Het merendeel van zijn werk bestaat trouwens uit korte verhalen, maar het gros daarvan is nooit in het Engels gepubliceerd. Met Als mens mislukt heeft gelauwerd vertaler Luk Van Haute een succesvol begin gemaakt met de ontsluiting van Dazai's oeuvre voor de Nederlandstalige lezer. Deze roman, zo schrijft hij in zijn lezenswaardige nawoord, stond al lang op zijn verlanglijstje. Hopelijk kan en mag hij nog werk van de schrijver vertalen.
Van Als mens mislukt werden verschillende manga- en filmadaptaties gemaakt; de jongste rolde deze herfst van de persen. Van Haute wijt dat aan Dazai's treffende analyse van het oude dilemma tussen de veiligheid van het collectieve keurslijf en de pijn die voortvloeit uit de afwijzing ervan. Die spanning is geenszins louter Japans. “Van Jeroen Brouwers tot Patti Smith zongen ze daarvoor zijn lof”, aldus Van Haute. En met deze vertaling krijgt Dazai er vast Nederlandstalige fans bij.
Wie vragen heeft over zelfdoding kan terecht bij de Zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be
Vertaald door Luk Van Haute. Cossee, 192 blz., € 22,99 (e-boek € 14,99).
Jarl Van Der Ploeg
rt/aa/16 m
De Japanse schrijver Osamu Dazai pleegde in 1948 zelfmoord, een maand na de publicatie van zijn roman Als mens mislukt. Of eigenlijk pleegde hij shinju, een Japanse term voor dubbele zelfmoord door twee geliefden. Kortweg: liefdesdood, een fenomeen dat een lange traditie kent in Japan en dus ook in de Japanse literatuur. Na jarenlang te hebben geworsteld met depressies en verslavingen, toog hij op 38-jarige leeftijd met zijn toenmalige minnares naar een kanaal, waarin ze zich verdronken. Samen met zijn romans maakte die daad van hem een cultfiguur in Japan, iemand wiens graf nog altijd een bedevaartsoord is en wiens romans onderwerp werden van talloze film- en manga-adaptaties.
Hoewel Als mens mislukt fictie is - het is een raamvertelling waarin een arts in een psychiatrisch ziekenhuis drie notitieboeken vindt die zijn geschreven door patiënt Oba Yozo - komt het verhaal van die patiënt vrijwel geheel overeen met Dazai's eigen leven.
Net als zijn hoofdpersonage werd ook Dazai opgevoed door een vrijwel afwezige vader en een zieke moeder, waardoor de band met zijn familie slecht was. En net als zijn hoofdpersonage deed ook Dazai er in de daaropvolgende jaren alles aan om de goede naam van zijn familie te besmeuren door zichzelf, tussen het schrijven door, te verliezen in affaires, drank, drugs en zelfmoordpogingen.
Misschien komt het door die eigen ervaring dat het Dazai lukt om in Als mens mislukt de gevoelens van ontheemding en neerslachtigheid zo transparant op te schrijven dat ze iets universeels krijgen. Niet voor niets schreef Jeroen Brouwers ooit over deze roman: 'Geen bij poëtisch maanlicht in de goudkarpervijver neerdwarrelende kersenbloemblaadjes, maar echte mensen in hun geluk en sores van elke dag.'
In de jaren na zijn dood zou de cultus rondom Dazai, in 1909 geboren als Shuji Tsushima, alleen maar groter worden, niet in de laatste plaats omdat zijn dochter Yuko Tsushima (1947-2016) eveneens uitgroeide tot een beroemde auteur. Dat haar vader zelfmoord pleegde toen zij 1 jaar was, vertelde Tsushima later in een interview, was voor haar de katalysator voor haar schrijverschap. Ze wilde over zijn dood schrijven zodat ze die in fictie kon veranderen. Zo komt het fenomeen zelfmoord, waarop in Japan een groot taboe heerst, vrijwel altijd terug in haar werk, net als het alleenstaande moederschap waartoe haar moeder sindsdien veroordeeld was.
Het leidde ertoe dat Tsushima's romans, net als die van haar vader, bol staan van mensen die zich willen ontworstelen aan de maatschappelijke stigma's die heersten in de strenge, hiërarchische Japanse maatschappij van de 20ste eeuw.
Het grote probleem van jezelf bevrijden uit een te strak keurslijf door te breken met de rest van de maatschappij, zijn de armoede en eenzaamheid die je daarvoor terugkrijgt. Althans, dat overkomt Dazai's hoofdpersonage Oba Yozo. En hoezeer hij ook zijn best doet de gaten te vullen met drank en morfine, tot aan zijn tragische einde toe blijft hij zich ningen shikkaku voelen - als mens mislukt.
Uit het Japans vertaald door Luk Van Haute. Cossee;
192 pagina's; € 22,99.
(ldm)
em/ec/19 d
****
'Als mens mislukt', één van de grote klassiekers uit de naoorlogse Japanse literatuur, wordt algemeen beschouwd als het meesterwerk van Osamu Dazai, die in 1948 op 38-jarige leeftijd zelfmoord pleegde, een maand na de publicatie van zijn laatste - en bekendste - roman. Sindsdien is rond de auteur een heuse cultus ontstaan: hoewel Dazai vooral de duistere kanten van de menselijke psyche verkende, blijft hij Japanners van alle generaties bekoren. Zijn begraafplaats is zelfs een populair bedevaartsoord geworden. Als uitblinker in het genre van de (deels autobiografische) ik-roman laat Dazai zijn vaak onbetrouwbare vertellers hun verhalen vertellen in de vorm van brieven en dagboeken.
Yozo Oba, het hoofdpersonage, is een virtuoos in de dubieuze kunst van de zelfvernietiging. In drie notitieboekjes vertelt de typische Dazai-antiheld over zijn jeugd in het woelige Japan van de jaren 30. Van jongs af voelt hij zich onherroepelijk ningen shikkaku - als mens mislukt. Terwijl hij langzaam wegglijdt in een liederlijk leven van drank, vrouwen en morfine, weet Dazai Yozo's breuk met zijn rijke, traditionele familie en de noodlottige impact van westerse ideeën treffend te vatten. 'Als mens mislukt' is het schokkende relaas van een existentiële kortsluiting, vol bijtende zelfspot en gitzwarte humor.
Bookarang
Een donkere moderne Japanse klassieker over eenzaamheid, liefde en identiteit. Japan, begin jaren dertig van de vorige eeuw. Yozo Oba blikt in zijn dagboeken terug op zijn ongelukkige liefdesleven en op de vervreemding die hij altijd heeft gevoeld van zijn familie, van zijn vrienden, van de samenleving. De aantekeningen die hij maakt laten zien wat er gebeurt als depressie en angst zich meester maken van een mens die vertwijfeld op zoek is naar een 'geslaagd leven’. In indringende, talige stijl en met gevoel voor ironie geschreven vanuit het ik-perspectief van het hoofdpersonage. Met een nawoord van de vertaler. Vooral geschikt voor literaire lezers. De jong gestorven Osamu Dazai (1909-1948) is een van de bekendste Japanse fictieschrijvers van de twintigste eeuw. ‘Als mens mislukt’ verscheen voor het eerst in 1948 en groeide mede door verschillende manga- en anime-adaptaties uit tot een internationale bestseller.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.