Reis naar het einde van de nacht
Louis-Ferdinand Céline
Louis-Ferdinand Céline (Auteur), Rokus Hofstede (Vertaler), Arnon Grunberg (Inleider)
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : CÉLI |
Ariejan Korteweg
em/ov/25 n
Ingeklemd tussen twee stootkussens om de kans op ongelukken te beperken is de postume novelle van Louis-Ferdinand Céline, twee jaar geleden in Frankrijk gevonden, in Nederlandse vertaling verschenen. Wie Oorlog koopt, krijgt er een voorwoord van Arnon Grunberg en een nawoord van Rokus Hofstede bij, wiens vertaling Céline moderner maakt dan hij ooit in het Nederlands klonk.
Over dat voorwoord straks meer. Eerst het boek zelf. Het is zeker dertig jaar geleden dat ik voor het laatst een boek van Céline las. Dat zal voor meer lezers gelden; zijn oeuvre is geleidelijk wat stoffig geworden. Wat Oorlog je helpt herinneren: er is niemand die zo over oorlog kan schrijven als hij. Er zit amper afstand tussen de schrijver en de misère waarin zijn hoofdpersoon verkeert.
Terwijl het gedonder van het geschut dichterbij komt, trekt Céline je onverbiddelijk mee in de koortsdromen, oorsuizingen en zeurende pijnen van Ferdinand, zijn hoofdpersoon, wiens ervaringen sterk overeenkomen met die van de schrijver, die in de Eerste Wereldoorlog gewond raakte in West-Vlaanderen en in een veldhospitaal in Hazebrouck belandde, dat hier Peurdu-sur-la-Lys heet.
Ferdinand heeft niet alleen met zichzelf maar ook met iedereen om hem heen veel te stellen. De chagrijnen die bij hem op de ziekenzaal liggen, de hoofdzuster met necrofiele neigingen, de militaire politie met al haar vragen, zijn Parijse ouders die niets begrijpen van wat hun zoon doormaakt - ze hebben geen gunstige invloed op zijn herstel.
Dat alles wordt beschreven in een tempo dat voor zijn aantreden onbekend was in de literatuur. 'Het rukt op, het neuriet, het zuipt, het komt gestrekt terug, het bloedt, het zuipt nog steeds, het jengelt, het brult, het rot al weg, een hoosbui en daar groeit het graan, andere sukkels komen aan met de boot...' Zo ziet Céline de oorlog. 'De grote sukkelstamper' noemt hij het, een zinloze, nietsontziende machine die jonge mannen verpulvert tot grondstof voor een volgende cyclus: 'Hoe meer er tot moes worden geslagen hoe groeizamer de bloemen, zo zie ik het.'
Julius Caesar, Lev Tolstoj, Erich Maria Remarque, Curzio Malaparte, Michael Herr, Kevin C. Powers - het zijn niet de minste schrijvers die de lezer onderdompelden in krijgshandelingen. Weinigen komen zo dicht bij de zinloosheid en drek als Céline, wat zijn boeken blijvend actueel maakt. Dat was al zo in Reis naar het einde van de nacht (Voyage au bout de la nuit) en Kanonnenvoer (Casse-Pipe), fragment van een grotere roman die verloren ging toen de schrijver in 1944 overhaast Frankrijk verliet, bang als hij was dat hij zijn collaboratie met de Duitsers en antisemitische pamfletten zou moeten bezuren.
Na de dood van Célines echtgenote Lucette Destouches in 2019 - ze werd 107 jaar - doken duizenden vellen met in Frankrijk achtergebleven teksten op. Daaruit is deze in 1934 geschreven novelle gedestilleerd, vorig jaar in het Frans verschenen als Guerre. Hier en daar staan aanvullingen tussen haken waar het handschrift niet duidelijk was. Een plot is er amper, het boek begint plompverloren, eindigt abrupt en stuitert daartussen van het ene tafereel naar het andere.
Aan het eind is er de belofte van een reis naar Londen samen met de schone Angèle, die de ex is van Ferdinands geëxecuteerde vriend Cascade. Over die reis gaat Londen, het volgende deel van zijn nagelaten werk. Daarna verschijnt De erfenis van koning Krogold, een middeleeuwse legende waarvan de naam in Oorlog al valt. Ten slotte het met nieuwe fragmenten aangevulde Kanonnenvoer.
Oorlog mag dan een onbesuisd boek zijn vol bloed, wondkoorts, egoïsme en ongetemde seks, een antisemitische gedachte is nergens te bekennen. Die kwamen bij Céline pas later, toen de Tweede Wereldoorlog dichtbij was. Daarom doet het voorwoord van Grunberg zo wonderlijk aan. Hij draagt allerlei deskundigen en secundaire literatuur aan om het antisemitisme van Céline reliëf te geven. De conclusie is mager: 'Er is meer dan antisemitisme bij Céline dat aandacht en fascinatie verdient.' Toch zegt hij over het boek zelf weinig, hooguit ziet hij het 'als een mogelijkheid om zich in Céline te verdiepen zonder de kleine zeshonderd bladzijden die de Voyage telt te moeten lezen.' Oorlog als onbedoelde samenvatting - dat doet het oeuvre van Céline geen recht.
Uit het Frans vertaald door Rokus Hofstede. Athenaeum; 174 pagina's; € 22,99.
(kvb)
te/ep/26 s
****
Het onverwachte verschijnen van Louis-Ferdinand Célines 'Guerre' in 2021 was een gebeurtenis van formaat. De roman, waarvan zelfs kenners niet wisten dat die überhaupt bestond, blijkt niet onder te moeten doen voor het twee jaar eerder geschreven meesterwerk 'Reis naar het einde van de nacht' (1932). Wat 'Oorlog' om te beginnen bijzonder maakt, is dat het nog meer dan enig ander boek van Céline duidelijk maakt hoezeer diens ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn mens- en wereldbeeld hebben gevormd. 'Ik was de mensheid niks meer schuldig, tenminste de mensheid waar je in gelooft als je 20 bent', vernemen we van de op jonge leeftijd invalide en cynisch geworden hoofdpersoon die enkel nog lijkt te geloven in seksuele troost. Maar 'Oorlog' stijgt ver boven het autobiografisch belangwekkende uit. Door middel van zijn stilistische kracht en grillige verbeelding toont Céline hoe literatuur de fysieke en mentale gevolgen van een oorlog beter voelbaar kan maken dan foto's of verslagen in een krant. Vertaler Rokus Hofstede zette de eigensoortige schriftuur van Céline om in mooi Nederlands, dat in vergelijking met het ruwere origineel soms zelfs wat té mooi klinkt.
Bookarang
Een autobiografisch getinte oorlogsroman van Céline over de traumatische ervaringen van een soldaat tijdens de Eerste Wereldoorlog. Tijdens de Grote Oorlog raakt Brigadier Ferdinand ernstig gewond op het slagveld in Vlaanderen. De lezer volgt het herstel van Ferdinand vanaf het moment dat hij bij bewustzijn komt op het slagveld tot aan zijn vertrek naar Londen. In het ziekenhuis van Peurdu-sur-la-lys schudt hij de dood van zich af en ontloopt daarmee het lot dat hem wachtte. De roman beschrijft het brute tijdperk van de Eerste Wereldoorlog en het rauwe proces van ontgoocheling en bewustwording van de soldaat. ‘Oorlog’ is in beeldende, talige en indringende stijl geschreven, vertaald door Rokus Hofstede en met een voorwoord van Arnon Grunberg. Uitsluitend geschikt voor literaire lezers. Met enkele afbeeldingen van het oorspronkelijke (onvoltooide) manuscript. Het boek bevat scènes met expliciete seks en expliciet geweld. Louis-Ferdinand Céline (1894-1961) was een wereldberoemde Franse schrijver, arts en antisemitisch polemist. Zijn werk werd in meer dan dertig landen uitgegeven.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.