De dood van Vivek Oji
Akwaeke Emezi
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Podium, © 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : EMEZ |
Hans Bouman
i /ul/22 j
Man versus vrouw, lichaam versus geest, geestelijk gezond versus geestelijk gestoord, realistisch versus surrealistisch - het zijn stuk voor stuk tegenstellingen waarmee je niet moet aankomen bij de Nigeriaanse, in de VS woonachtige schrijver Akwaeke Emezi. Geen wonder, Emezi is een non-binaire transgender persoon, die in twee recentelijk in het Nederlands verschenen romans met kracht stelling neemt tegen het enerzijds/anderzijds dat in onze cultuur altijd zo vanzelfsprekend leek. Het zijn boeken die zowel provoceren als troosten, zowel verwarren als verhelderen, zowel informeren als emotioneren.
Vijf jaar geleden debuteerde Emezi met Freshwater, nu vertaald als Zoetwater. Verteller is Ada, die opgroeit in Nigeria als dochter van een Igbovader, arts, en een Tamil-moeder, werkzaam als verpleegster. Ada is een moeilijk kind, ten prooi aan aanvallen van woede en verdriet. Op haar 16de gaat ze studeren in de Verenigde Staten, waar ze in een identiteitscrisis belandt. Ze komt tot de overtuiging dat ze uit meerdere, niet zelden met elkaar strijdende persoonlijkheden bestaat: 'hongerige goden' die voortdurend moeten worden 'gevoed'.
Na een traumatische seksuele ervaring krijgt een van haar persoonlijkheden, Asughara, de overhand. Ada begint zichzelf te snijden met glasscherven, drinkt zich laveloos, lijdt aan depressies en ontwikkelt een eetstoornis waardoor ze broodmager wordt. Een zelfmoordpoging, een snel weer ontbonden huwelijk en therapie volgen. Ada verklaart zich non-binair, gaat in transitie, ondergaat genderchirurgie.
In een westerse context zou je deze gebeurtenissen kunnen duiden in psychologische termen, maar dat is niet Emezi's insteek. Integendeel, die duidt Ada's ervaringen nadrukkelijk in de terminologie en ontologie van de Igbocultuur, zo maakt de roman duidelijk. In Emezi's benadering is Ada een zogeheten ogbanje: een kwaadaardige geest die keer op keer bij dezelfde ouders wordt geboren, jong sterft en weer opnieuw wordt geboren, en zo de ouders kwelt en teistert. Omdat Ada niet als kind is gestorven, wordt hen hun hele leven gedreven tot zelfvernietiging.Zoetwater is een uitgesproken autobiografische roman. In interviews heeft Emezi te kennen gegeven het boek bijna als een memoir te beschouwen en gezegd dat het hele pagina's uit hun dagboek bevat. Ook Emezi beschouwt zichzelf als een ogbanje en ziet de ondergane genderchirurgie als een brug die diverse realiteiten met elkaar verbindt en die hun de overstap heeft helpen maken van toegewezen vrouwelijkheid naar hun ware persoonlijkheid.
Het fenomeen ogbanje neemt tegenwoordig een minder prominente plaats in in de Igbocultuur dan vroeger. Naar Emezi's overtuiging is het westerse kolonialisme er schuldig aan dat zwarte mensen van hun eigen cultuur zijn vervreemd en heeft dit zowel bij henzelf als bij het personage Ada tot onjuiste diagnoses geleid.
Zoetwater is heftig, hartstochtelijk en eigenzinnig, geschreven in een poëtische, bezwerende stijl. Treffend genoeg is de vertelstem aanvankelijk een 'wij', die namens de diverse persoonlijkheden spreekt die tezamen Ada zijn. Asughara komt ook individueel aan het woord en dan verandert de verteltoon van dichterlijk en sprookjesachtig naar informeel, nuchter en brutaal. Ook 'Ada zelf' komt af en toe als verteller aan bod.
Waar Zoetwater voor een groot deel in de Verenigde Staten is gesitueerd, speelt Emezi's tweede roman, De dood van Vivek Oji (The Death of Vivek Oji) geheel in Nigeria. Hoofdstuk 1 bestaat uit één zin: 'De markt brandde af op de dag dat Vivek Oji stierf.' De roman is minder onconventioneel van aard dan Zoetwater, maar exploreert dezelfde thematiek.
Vivek wordt geboren op de dag dat zijn grootmoeder sterft. Grootmoeder had een litteken in de vorm van een verlepte zeester op haar voet; Vivek blijkt op dezelfde plek precies zo'n litteken te hebben. De suggestie van reïncarnatie is gewekt. Als Vivek de reïncarnatie is van een vrouw, heeft dat dan consequenties?
Want Vivek mag in mannelijke gedaante op aarde zijn gekomen en als jongetje worden opgevoed, al snel wordt duidelijk dat hij een buitenbeentje is. Hij lijdt aan een soort black-outs (zelf spreekt hij van 'fuga's'), waardoor hij af en toe even helemaal van de wereld is. Hij heeft een buitengewone belangstelling voor de sieraden van zijn moeder, laat zijn haar groeien, gaat jurken dragen.
In een poging een 'kerel' van hem te maken, stuurt zijn vader hem naar een militaire school, maar dat werkt averechts. Zijn zeer religieuze tante neemt Vivek mee naar haar kerk, waar de pastor constateert dat er een demon in hem huist, die eruit moet worden geslagen. Vivek vindt troost bij een klein groepje vriendinnen en - soms - bij zijn neef, met wie hij een bijzondere relatie heeft. Voor de rest van de maatschappij is hij een smeerlap, een perverseling, uitschot.
Het beeld dat Emezi schetst van de Nigeriaanse samenleving is even indringend als meedogenloos. De manier waarop hen de lezer mee laat leven met de gevoelens van de personages, mag formidabel worden genoemd.
De dood van Vivek Oji kent net als Zoetwater meerdere vertellers, waarbij de hoofdpersoon slechts af en toe kort aan het woord komt. Bovendien springt het verhaal heen en weer in de tijd. Toch is het boek uiterst leesbaar en het verhaal uitstekend te volgen. We krijgen gebeurtenissen vanuit verschillende perspectieven aangereikt, waarbij gaandeweg duidelijk wordt wat er precies is gebeurd, welk drama zich heeft afgespeeld. Tegen het eind wordt deze van meet af aan fascinerende roman wurgend spannend en aangrijpend.
Akwaeke Emezi: wat een bijzondere stem.
Akwaeke Emezi, De dood van Vivek Oji. Uit het Engels vertaald door Adiëlle Westercappel. Podium; 256 pagina's; € 21,99.
★★★★☆
Akwaeke Emezi, Zoetwater. Uit het Engels vertaald door Madelon Janse. Podium; 238 pagina's; € 22,99.
★★★☆☆
Bookarang
Een aangrijpende psychologische roman over identiteit en anders-zijn. Ada is geboren in Nigeria en altijd al ongewoon geweest. Vanaf het begin zijn haar ouders al bezorgd om haar, ze is een onrustig kind en ze heeft aanvallen van woede en verdriet. In dit boek krijgt de lezer een kijkje in Ada’s geest, wat zich daarin afspeelt — of beter: wie zich daarin afspeelt — en wat dat betekent voor Ada’s plek in de wereld. Beeldend en dicht op de huid geschreven. Trigger waarschuwing voor: huiselijk geweld, seksueel geweld, zelfmoord en eetstoornissen. Akwaeke Emezi (1987) is een Nigeriaans-Amerikaanse schrijver en de auteur van 'De dood van Vivek Oji', die op de shortlist stond van de Dylan Thomas Prize en de Dublin Literary Award. Diens debuut ‘Zoetwater' werd uitgeroepen tot een van New York Times Notable Books en werd genomineerd voor prijzen als de PEN/Hemingway Award. Emezi werd in 2021 door Time Magazine uitgeroepen tot Next Generation Leader.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.