De schoonheid van de echtgenoot : een fictie-essay in 29 tango's
Anne Carson
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Octavo, copyright 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : OVER LITERATUUR-SCHRIJVERS : Grieks 851.6 |
Chams Eddine Zaougui
em/ec/31 d
Verliefd worden is een heerlijke roes, en dat zorgt voor behoorlijk wat leed. Het ene moment voel je je onoverwinnelijk, alsof een vlaag van goddelijkheid door je heen gaat. Het andere moment ben je bang en vreet jaloezie aan je bewustzijn. De oude Grieken wisten het al: Eros is geen koddig cherubijntje met pijl en boog, Eros is een grillige, eigenzinnige god.
Die paradoxale mengeling van genot en pijn staat centraal in het eigenzinnige oeuvre van Anne Carson (72). Voor wie de Canadese schrijfster, classica en dichteres niet kent: haar drie bekendste boeken zijn in het Nederlands vertaald. Zet je schrap voor een masterclass in bitterzoetheid.
De beste toegangspoort tot de wonderlijke en bizarre wereld van Carson is Eros, bitterzoet. Het essay, dat gebaseerd is op haar doctoraal proefschrift uit 1981, gaat over verlangen in de Griekse literatuur. Noem het gerust haar sleutelwerk. Veel ideeën die in haar latere werken terugkomen, vinden hier hun oorsprong. In 34 korte hoofdstukken met intrigerende titels als 'De rand vinden', 'IJsgenot' en 'Er ontbreekt iets ernstig' legt Carson uit waarom we ervan houden om verliefd te worden en wat daar zo pijnlijk aan is.
Verwacht geen simpele lesjes in verlangen. Carson laat je niet zomaar proeven van het beste van wat er gedacht en geschreven is over het onderwerp, ze dompelt je onder. Namen van Griekse dichters en grote westerse denkers en schrijvers vliegen je om de oren: Sappho, Sophocles, Himerios, Barthes, Lacan, Kierkegaard. In technische passages heeft Carson het over 'een epische uitbarsting van dactylen en spondeeën' of beschrijft ze hoe Eros het hart van de geliefde treft waar 'de epische tetrameter afbrokkelt tot jambische ontreddering'. Soms is het happen naar adem. En toch blijf je lezen, zoals je tijdens een college van een briljante professor klassieke literatuur geboeid blijft luisteren, ook al begrijp je niet alles.
Driehoek
Een cruciaal inzicht in Eros, bitterzoet is dat de Griekse dichters verlangen zagen als een driehoek. Op één punt bevindt zich de verliefde, op het tweede de geliefde en op het laatste punt 'datgene wat tussen hen inkomt'. Dat kan een persoon zijn of een situatie. Hoewel dit derde beslissende onderdeel betrekking heeft op het verlangen om verbonden te worden, waren de Griekse dichters niet geïnteresseerd in het moment waarop geliefden elkaar in de armen vliegen. Ze zagen eros als een 'stralende afwezigheid'. Zoals je reikt naar een rijpe appel waar je niet bij kan. De verliefde mist wat hij niet heeft.
In Rood, een bundeling van twee romans, verkent Carson de consequenties van die houding. In het eerste boek, Autobiografie van rood uit 1998, maak je kennis met Gerion en Herakles, die een korte romance hebben. Ondanks hun namen, speelt het verhaal zich niet af in een mythisch universum. Of toch niet helemaal. Gerion is in het boek weliswaar een gevleugeld rood monster, maar vooral ook een homoseksuele jongen die samenleeft met een pestkop van een broer en kettingrokende moeder. En Herakles is geen Griekse held, maar een 16-jarige rebel met een zwarte leren jas. En om de leeservaring nog vreemder te maken: Autobiografie van rood is ook nog eens fragmentarisch, droomachtig en in versvorm geschreven. Welkom in de wereld van Anne Carson.
Maar voor wie de verwarrende draden van het verhaal blijft volgen, gaat er een wereld open. Je voelt de pijn van Gerion als hij merkt dat seks voor Herakles slechts een manier is om een ander te leren kennen ('Kun je dan nooit neuken zonder na te denken'). Je herkent het verdriet als Herakles hem dumpt en een ontredderde Gerion languit op bed gaat liggen ('Tranen liepen omlaag in zijn oren'). En als een volwassen Gerion zijn ex en diens nieuwe geliefde op het einde van Autobiografie van rood tegen het lijf loopt in Latijns-Amerika, schrik je net als hij. Ook de driehoeksrelatie die op het weerzien volgt laat je niet koud, omdat je weet dat Herakles nooit op dezelfde manier van Gerion zal houden.
Lynch
In het tweede boek, Rood Doc > uit 2013 (het pijltje in de titel behield Carson nadat het per ongeluk op haar scherm was verschenen), is alles hetzelfde maar dan anders. Gerion heet nu 'G' en Herakles 'Sad But Great' oftewel 'Sad'. De twee jongemannen, die een soms moeilijk te volgen lynchiaanse roadtrip aanvatten om G's moeder te bezoeken, zijn nog altijd met elkaar verbonden. Maar de liefde lijkt verder weg dan ooit. Het is frappant dat Carson in Rood Doc > de tederste passages voorbehoudt aan G en zijn moeder. Een van de ontroerendste scènes is wanneer G zijn doodzieke moeder helpt om de witte haartjes op haar kin te verwijderen met een pincet, de zuurstofslang opzij duwend. De keuze van Carson om de tekst in een smalle kolom af te drukken mist haar effect niet: je leest het verhaal trager en aandachtiger.
Meegesleept door het o zo herkenbare liefdesverdriet van Gerion, vraag je je af of het niet beter is om je ertegen te beschermen. De Griekse redenaar Lysias had er in ieder geval een oplossing voor. Zijn advies: start een relatie alsof ze al gedaan is, dan hoef je niet meer te vrezen dat de verliefdheid zal ophouden. Dat is wat Herakles/Sad probeert te doen: om niet gekwetst te worden stelt hij zich emotioneel onafhankelijk op. Maar, zo merkt Carson op in Eros, bitterzoet: 'Alleen door dodelijke gierigheid weet de niet-verliefde aan verlangen te ontkomen.' In zo'n relatie ontbreekt volgens haar iets essentieels, iets wat je beter niet bant uit je leven, ondanks de pijn: Eros.
ANNE CARSON Rood. Twee romans in verzen. Vertaald door Marijke Emeis, Koppernik, 328 blz., € 29,99.
ANNE CARSON Eros, bitterzoet. Vertaald door Jip Lemmens, Octavo, 256 blz., € 24,50.
(ldm)
ua/an/10 j
*****
Het ondoorgrondelijke oeuvre van de Canadese Anne Carson (1950), al jaren Nobelprijskandidaat, is een genreoverstijgende mengeling van tekstsoorten, balancerend op de grens tussen proza, theater en poëzie. In haar essaydebuut 'Eros, bitterzoet', oorspronkelijk uit 1986, onderzoekt ze waarom verlangen in antieke teksten wordt aangeduid met de paradoxale term 'bitterzoet' - de eerste die eros als genot én pijn ervoer, was dichteres Sappho.
De vormelijke experimenten en het afwijkende taalgebruik die Carsons latere essays typeren, zijn hier nog vrij beperkt - zelf noemt Carson het haar meest toegankelijke boek. In een even geleerde als speelse stijl laat ze haar associatieve gedachten de vrije loop en spuit ze tal van poëtische ideeën. Dat maakt haar theoretisch klinkende essay verrassend persoonlijk en leesbaar. Verlangen duidt altijd op een gebrek, stelt Carson, en verbeelding vormt de kern van verlangen. Moeiteloos koppelt ze de literaire verwerking van verlangen aan de uitvinding van het alfabet en de dynamiek van metaforen. Denkers als Roland Barthes en Simone Weil inspireren haar dan weer om verlangen met onze honger naar kennis te verbinden. Alle taal vertoont de structuur van verlangen, concludeert ze. Een verleidelijk pleidooi voor het plezier van de tekst, en tegelijk een moderne klassieker.
Bookarang
Een essay over de verbeelding van het thema ‘eros’ in de Griekse poëzie. Antieke dichters als Sappho en Archilochus verbeeldden Eros, de Griekse god van het verlangen, als een paradox die zich laat omschrijven met het woord ‘bitterzoet’. Anne Carson onderzoekt deze contradictie en laat zien hoe de literaire verbeelding van verlangen verband houdt met uiteenlopende verschijnselen als de uitvinding van het Griekse alfabet, de wil tot kennis en de dynamiek van metaforen. Aan de hand van het werk van onder meer Barthes, Tolstoi en Woolf verbreedt Carson haar zoektocht en beschrijft Eros als werkwoord — een reiken naar het onbekende. ‘Eros, bitterzoet’ is zeer intelligent en met literair en taalkundig vakmanschap geschreven. Uitsluitend geschikt voor een geoefende lezersgroep met verregaande interesse in (klassieke) literatuur en poëzie. Anne Carson (1950) is een Canadese dichteres, classica, essayiste en vertaalster. Voor haar experimentele oeuvre ontving ze vele prijzen, waaronder de T.S. Eliot Prize for Poetry. 'Eros, bitterzoet' werd oorspronkelijk gepubliceerd in 1986.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.