Swanns kant op
Marcel Proust
Marcel Proust (Auteur), Nathalie Mauriac Dyer (Redacteur), Jean-Yves Tadié (Inleider), Jan Pieter van der Sterre (Vertaler), Reintje Ghoos (Vertaler), Désirée Schyns (Vertaler), Philippe Noble (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : PROU |
Marijke Arijs
em/ov/19 n
Honderd jaar geleden overleed Marcel Proust. U weet wel, die Franse schrijver die op zoek ging naar de verloren tijd en hem zo'n 3.000 bladzijden later keurig terug wist te vinden. De auteur was amper 51 toen hij op 18 november 1922 bezweek aan een onverzorgde longontsteking. Een groot deel van zijn leven bracht hij door in bed, waar hij ondanks zijn astma een werk van bijzonder lange adem wist voort te brengen. Met 9.609.000 lettertekens, 1.267.069 woorden en 40.881 zinnen is Op zoek naar de verloren tijd de dikste roman ter wereld. De zeven delen, die tussen 1913 en 1927 verschenen, haalden vlot het Guinness Book of Records. Lezers die ze helemaal hebben uitgelezen, zijn dan ook met een kaarsje te zoeken.
Zijn sterfdag wordt in Parijs herdacht met een tentoonstelling in de Bibliothèque nationale de France, maar eigenlijk kun je net zo goed thuisblijven, want volgens de auteur dient het ware ik van de kunstenaar in zijn oeuvre te worden gezocht. Leven en werk hadden niets met elkaar te maken, aldus Proust, die als de dood was dat men postuum in zijn privéleven zou gaan snuffelen. Die vrees was niet ongegrond, zo bleek. Na zijn overlijden stortte menig literatuurkenner zich op zijn levenswandel en ging men de Recherche lezen als een sleutelroman. De mensheid wordt door ongezonde nieuwsgierigheid gedreven.
Graal
Naar dat ware ik van de schrijver wordt in dit herdenkingsjaar naarstig gepeild. In Frankrijk ziet een karrenvracht publicaties het licht en in ons taalgebied kunnen de liefhebbers hun hart ophalen aan De vijfenzeventig bladen. Dit verloren gewaande manuscript kwam vier jaar geleden pas boven water. Het kwam tot stand in 1908 en werd in 2018 aangetroffen in de nalatenschap van de Parijse uitgever Bernard de Fallois. Die maakte er in de jaren 50 gebruik van voor zijn publicatie van het postume essayboek Contre Sainte-Beuve, maar liet het vervolgens in de spreekwoordelijke lade verdwijnen. Toen het handschrift eindelijk werd herontdekt, waren de superlatieven over deze 'vondst van de eeuw' niet van de lucht. De Franse pers jubelde dat 'de heilige graal' was teruggevonden.
'Hier zijn ze dan, vijfenzeventig bladen, zo lang verborgen, zo lang verwacht en legendarisch geworden!', juicht Proust-biograaf Jean-Yves Tadié in zijn woord vooraf. Je vindt immers niet alle dagen een embryonale versie van Op zoek naar de verloren tijd. Deze oerversie van zijn meesterwerk wordt weleens de 'roman uit 1908' genoemd, maar dat is bezijden de waarheid, want het is allesbehalve een lekker weg lezend geheel. Deze verzameling losse fragmenten werd pas een roman toen Proust op het lumineuze idee kwam om een heel dorp te laten verrijzen uit een kopje thee. Dat deed hij met behulp van een madeleine, die in deze voorstudies nog een ordinair stuk oud brood is, later wordt getransformeerd in geroosterd brood en pas in 1909 een schelpvormig cakeje zal worden. De naam van het dorp Combray komt hier ook nog niet voor en belangrijke personages als Albertine, Swann en Charlus maken pas later hun opwachting. De grootmoeder van de verteller heet in deze schetsen Adèle, de moeder Jeanne en ook Prousts tante en oom worden onder hun echte naam opgevoerd. De schrijver die zich in Contre Sainte-Beuve met hand en tand verzette tegen een autobiografische lezing van zijn werk, bezondigde zich dus eerst aan autofictie, voor hij zijn jeugdherinneringen tot fictie verwerkte. Omdat de vijfenzeventig vellen manuscript amper negentig gedrukte bladzijden beslaan, werd het boekje verrijkt met een reeks andere manuscripten, een analyse, een chronologie, een bibliografie en een notenapparaat, zo gigantisch dat het de meest doorgewinterde academicus zal ontmoedigen.
Onschatbaar
De fans zullen in de wolken zijn, want de meest iconische episodes uit de Recherche passeren de revue: de wandelingen naar de kant van Meséglise en de kant van Villebon, die een voorafschaduwing zijn van de kant van Swann en die van Guermantes, de ontmoeting met een groepje meisjes in een Normandische badstad, de poëzie van adellijke namen, de dood van de grootmoeder, de beschrijving van Venetië en, last but not least, de beroemde scène van de zoon die van zijn moeder een nachtzoen probeert af te dwingen, die door de auteur eindeloos zou worden herschreven.
Welke passages zijn gesneuveld en welke hebben de definitieve versie gehaald? Wie heeft model gestaan voor welke personages? Voor de kenners zijn deze vellen van onschatbaar literair-historisch belang, want ze werpen een heel nieuw licht op de ontstaansgeschiedenis van de Recherche, maar de niet-ingewijde lezer zal het allicht allemaal worst wezen. Die kan wellicht zijn voordeel doen met De tijdmachine van Marcel Proust. Daarin gidst Ieme van der Poel ons door leven en werk en helpt ze en passant een paar hardnekkige clichés de wereld uit. Haars inziens was Proust geen wereldvreemde dandy, geen mondaine snob en geen saaie piet die labyrintische kronkelzinnen produceerde, maar een erudiet man met een groot gevoel voor humor, die betrokken was bij de culturele, sociale en politieke ontwikkelingen van zijn tijd. Het valt niet mee om dat laatste hard te maken, als je weet dat de auteur veel vaker in mondaine kringen dan onder het werkvolk verkeerde. In de 3.000 bladzijden van zijn romancyclus wordt het arbeidersvraagstuk welgeteld één keer aangeroerd en de enige politieke kwestie waarbij hij zich werkelijk betrokken voelde, was de Dreyfus-affaire.
Het boek is royaal gestoffeerd met anekdotes. Zo vernemen we dat de schrijver bij de Parijse zedenpolitie bekendstond als regelmatig bezoeker van een mannenbordeel en dat hij een deel van zijn meubilair aan zo'n etablissement had weggeschonken. De heren- en damesliefde komen in zijn werk uitgebreid aan bod, maar toch zag hij zijn homoseksuele geaardheid als een tekortkoming. Net als wij beschouwde hij gender als een sociale constructie, weet de schrijfster, die vlot parallellen trekt tussen toen en nu. Goed, bijwijlen wordt Proust een tikkeltje hardhandig in het procrustesbed van onze tijd gedwongen, maar het is per slot voor de goede zaak. En na deze toegankelijke introductie is het de hoogste tijd om in Op zoek naar de verloren tijd te duiken. Dat zou u eigenlijk eens moeten doen.
De vijfenzeventig bladen en andere manuscripten en De tijdmachine van Marcel Proust zijn uitgegeven bij De Bezige Bij. Bij IJzer verschijnt Lusten en dagen, de volledige vertaling van Prousts bundel prozateksten en prozagedichten van 1896 , Les plaisirs et les jours, met de oorspronkelijke illustraties en een muziek-cd.
Bookarang
Een geannoteerde uitgave van de vijfenzeventig handgeschreven bladen die dienden als fundament voor Prousts ‘Op zoek naar de verloren tijd’-cyclus.In 1954 maakte Parijs uitgever Berand de Fallois melding van de bladen, waarna ze uit zich verdwenen. Na zijn overlijden in 2018 worden ze in zijn nalatenschap gevonden en in 2021 geredigeerd en geannoteerd uitgegeven door Gallimard. In deze teksten herkent de lezer de meest iconische momenten uit de romancyclus, maar vaak zijn de details anders dan in het uiteindelijke werk. De vijfenzeventig bladen zijn een miniatuurversie van 'La Recherche’, en ze bieden een unieke kijk op het leven en denken van de jonge Marcel Proust. In talige en beeldende stijl geschreven. Uitsluitend geschikt voor een literaire lezersgroep.Marcel Proust (Parijs, 1871 - Parijs, 1922) was een wereldberoemde auteur, dichter en literatuurcriticus.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.