Onzichtbare inkt
Patrick Modiano
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Em. Querido's Uitgeverij BV, 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : MODI |
Dirk Leyman
ob/kt/01 o
Ook na zijn Nobelprijs Literatuur heeft Patrick Modiano (°1945) zich niet van de wijs laten brengen. Bijna dagelijks hees hij zich bijna onverstoorbaar achter zijn schrijftafel, niet nadat hij zijn fameuze wandelingen door de Parijse periferie en buitenwijken had volvoerd. Dat resulteerde ook na 2014 in een gestage stroom romans die zijn melancholieke oeuvre enkel nog meer raffinement en coherentie verschaften. In zijn dertigste roman, Chevreuse, zet hij nog eens de puntjes op de i, als de 'Proust van ons tijdperk', zoals het Nobelcomité hem prees.
Jean Bosmans, een opzichtig alter ego van Modiano en ook al opgedoken in Éphéméride (2002) of L'Horizon (2010), is de protagonist. Een man 'die al jaren gewend was om te leven op de grens tussen droom en werkelijkheid, zodat die twee elkaar wederzijds konden belichten en soms zelfs in elkaar overvloeien (...)' Men had hem zelfs 'herhaaldelijk een slaapwandelaar' genoemd, wat Bosmans als een compliment beschouwde.
Een chanson van Serge Latour, 'Douce dame', werpt hem terug in de tijd en leidt zijn gedachten naar de vallei van de Chevreuse, in het zuiden van Parijs, het gebied van zijn kindertijd, een 'province secrète'. In het bijzonder is daar het huis in de Rue du Docteur Kurzenne 38 in Jouy-en-Josas, waar Modiano inderdaad door zijn moeder, de Belgische tweederangsactrice Louisa Colpeyn, als kind is gedeponeerd bij kennissen, samen met zijn broertje dat al jong aan leukemie overleed. Maar ook een appartement in Auteuil, Pigalle en Montmartre vormen topografische ankerpunten in deze sensibele roman vol unheimische suspense. Met grote vasthoudendheid poogt Bosmans allerlei verontrustende, pietepeuterige details aan elkaar te smeden tot ketens van herinneringen.
Welke rol speelden Camille, bijgenaamd de 'Doodskop', Martine Hayward, de blondine Rose-Marie Crawell, René-Marco Heriford en Michel da Gama in zijn bestaan? Ze lijken omgeven door onbehagen. 'Tot nu toe hadden zijn herinneringen aan die mensen een soort winterslaap doorgemaakt, maar dat was voorbij, de spoken durfden weer in het volle daglicht te verschijnen.' Wat voeren ze uit bij nacht in dat eigenaardige appartement, als 'in elkaar verstrengelde schimmen op de divans'?
En wat is de rol van het kindermeisje Kim? Modiano laat hen fel oplichten alsof hij een zaklamp op ze richt en ze 'een fosforescerende glans' krijgen. Weer zet hij zijn verkenningen in de schemerzones van het verleden én naar eenzame 'stemmen uit een hiernamaals' meanderend voort, weliswaar in een uiterst heldere stijl. Hij laat Bosmans zich als schrijver ontpoppen, met een paar ingenieuze mise en abymes. Modiano schrijft alsof hij weggewiste krijtwoorden op een zwart schoolbord wil terughalen.
Marijke Arijs
ob/kt/22 o
Geen beter seizoen om Patrick Modiano te lezen dan de herfst. Zijn melancholische proza komt het best tot zijn recht in de tijd dat de bladeren vallen. Met een perfect gevoel voor timing brengt uitgeverij Querido dezer dagen de Nederlandse vertaling van Chevreuse op de boekenmarkt. In deze roman legt de Franse geheugenkunstenaar, die in 2014 de Nobelprijs op zak mocht steken voor zijn 'kunst van het herinneren', zich toe op de kunst van het zwijgen. Proza en poëzie zijn namelijk niet alleen van woorden gemaakt, weet de schrijver, 'maar vooral ook van de stilten daartussen'.
De naam Chevreuse brengt het geheugen op gang, trekt op zijn beurt weer andere namen aan, als een magneet, en voert ons een halve eeuw terug in de tijd, naar een met klimop begroeid huis in de rue du Docteur-Kurzenne nummer 38 in Jouy-en-Josas. Op dat adres, de trouwe Modiano-lezer welbekend, heeft de auteur een deel van zijn kinderjaren doorgebracht. Het optrekje werd eerder al beschreven in Verdaagd verdriet, De straat van de donkere winkels, Om niet te verdwalen en Een stamboek, en werd door de Belgische stripauteur Edgar P. Jacobs vereeuwigd in S.O.S. Meteroren, een stripverhaal van Blake en Mortimer. Plaatsen, straatnamen, hotels en restaurants zijn ideale kapstokken om herinneringen aan op te hangen. Andere ankerpunten in het vervagende verleden zijn de Auberge du Moulin-de-Vert-Coeur, hotel Chatham en een appartement in Auteuil dat dienstdoet als rendez-voushuis. Het is een ontmoetingsplek voor de louche personages op wie de schrijver een patent heeft.
Ex-bajesklanten
De verteller, Jean Bosmans, is eveneens een oude bekende, maar ook de namen van de andere personages doen af en toe een belletje rinkelen. De oplettende lezers kennen Martine Hayward bijvoorbeeld al uit Verloren wijk en Slapende herinneringen, en ook Guy Vincent zijn we al vaker tegen het lijf gelopen. Verder is er een vrouw die Doodskop wordt genoemd, maar van zichzelf Camille Lucas heet, en zoals gewoonlijk krioelt het van de ongure individuen met exotische of valse namen. 'Tot nog toe hadden zijn herinneringen aan die mensen een soort winterslaap doorgemaakt, maar dat was voorbij, de spoken durfden weer in het volle daglicht te verschijnen.'
Een toevallige ontmoeting, een gezicht, een gedicht of een losse gedachte, meer heeft Modiano niet nodig om zijn alter ego vijftig jaar terug te katapulteren in de tijd. Jean Bosmans pendelt heen en weer tussen zijn vroegste kinderjaren in Jouy-en-Josas, zijn belevenissen als jongeman in de jaren 60 en zijn huidige bestaan als oudere man. De drie tijdlagen vloeien haast ongemerkt in elkaar over, als in een droom. In een poging om orde te scheppen in de chaos maakt hij aantekeningen in een schrift en probeert hij zijn fragmentarische herinneringen te ordenen, voor ze onherroepelijk door de vergetelheid worden opgeslokt. Zoals 'archeologen die gaandeweg het grillige stratenpatroon van een complete verzonken stad aan het licht weten te brengen', graaft Jean naar diepere patronen en probeert hij 'een soort stafkaart te maken, maar dan vol lege plekken, dorpen en binnenwegen die nu niet meer bestonden'.
Wat voeren Guy Vincent, Michel de Gama, René-Marco Heriford en Philippe Hayward in hun schild? Hebben die ex-bajesklanten het werkelijk op Jean gemunt? Waarom zijn de personages altijd en eeuwig op hun hoede, beducht voor politiecontroles en huiszoekingen? Gaandeweg bekruipt de verteller een gevoel van onbehagen. Misschien kan hij die lui nog het best onschadelijk maken door ze te veranderen in romanpersonages? Langzaam laat hij de spoken uit het verleden verdwijnen in de parallelle wereld van zijn boek. Voortaan bestaan ze alleen nog tussen de bladzijden van zijn roman, zodat hij niets meer van hen te vrezen heeft.
De lezer wordt overvallen door een onweerstaanbaar gevoel van déjà-lu, want Modiano's werk is de eeuwige terugkeer van hetzelfde. Zijn jongste gaat over zijn vertrouwde obsessies en is geschreven in zijn vertrouwde suggestieve stijl. Een tingelend Amerikaans legerhorloge en het vlammetje van een zilveren aansteker laten het verleden op slag herrijzen, want Chevreuse is meteen ook zijn meest proustiaanse boek. Verwoed probeert de schrijver de verloren tijd te hervinden, met de omtrekkende bewegingen die zijn handelsmerk zijn. Zijn dromerige, van melancholie doortrokken romans zijn de stukken van een puzzel die wellicht nooit helemaal in elkaar zal passen.
Vertaald door Marthe Elzinga, Querido, 176 blz., 20 €. Oorspr. titel: 'Chevreuse'.
Bookarang
Een psychologische roman waarin schrijver Jean Bosmans — Modiano’s alter ego en ook het hoofdpersonage in de roman ‘De Horizon' — de betekenis probeert te achterhalen van gebeurtenissen uit zijn verleden. Hij denkt terug aan een vrouw die hij in het verleden heeft ontmoet, wat weer herinneringen oproept aan degenen die hij in haar gezelschap heeft gezien. Zullen de herinneringen hem in de volgende jaren steeds blijven lastigvallen? Omdat hij het verleden niet kan herbeleven om het te corrigeren, probeert hij ze onschadelijk te maken en op afstand houden door ze te veranderen in romanpersonages. In zachtaardige, precieze stijl geschreven. Met name geschikt voor een literair lezerspubliek. Patrick Modiano (1945), een van Frankrijks meest gelezen en bekroonde auteurs, schiep een monumentaal oeuvre van enkele tientallen romans. In 2010 ontving hij de Prix Mondial, een prestigieuze oeuvreprijs voor auteurs wier werk een hedendaagse boodschap van humanisme uitdraagt. In 2014 kreeg hij de Nobelprijs voor de Literatuur uitgereikt.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.