Bezonken rood
Jeroen Brouwers
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : BROU |
Onno Blom
i /ul/09 j
Alles echt gebeurd heet de kloeke bundel essays, notities en verhalen van Jeroen Brouwers die zijn uitgever een paar maanden na zijn dood het licht heeft doen zien. De titel verwijst naar het bekende adagium van Gerard Reve: 'Echt gebeurd is geen excuus.' Een stelling die Brouwers - die op 11 mei op 82-jarige leeftijd overleed - in zijn hele oeuvre heeft onderschreven.
Twee jaar geleden, in het nawoord bij de vijftigste druk van zijn roman Bezonken rood, ging Brouwers nog eenmaal in op de polemiek met 'bijvoegselgoeroe Rudy K', die hem bourgondisch geloei, rooms pathos, hol gebral, wansmaak, inferieure gevoelens, maar vooral leugenachtigheid had verweten.
Volgens Kousbroek (van Brouwers krijgt hij slechts een initiaal) werd de situatie in het jappenkamp in Bezonken rood veel erger voorgesteld dan het was geweest. Brouwers zou de werkelijkheid geweld hebben aangedaan. Achteraf, schreef Brouwers, mocht hem als vergissing worden aangerekend dat hij de handelingen in zijn roman zich had laten afspelen in het bestaande kamp Tjideng in een buitenwijk van Batavia, zoals Jakarta in 'ons Indië' heette.
Toch moest het dáár, omdat Jeroen er als jongetje van 2, 3 samen met zijn moeder had gezeten. 'Ik moet het allemaal hebben gezien, maar zoals een kind de dingen ziet. Vanuit dit kinderperspectief zijn de in Bezonken rood opgeroepen gebeurtenissen vergroot, verhevigd weergegeven.' Hij had wreedheden van de jappen, elders gepleegd, in zijn roman verwerkt en de gebeurtenissen naar zijn hand gezet.
Mag je als fictieschrijver liegen over zo'n delicate historische kwestie? Brouwers vond van wel. 'Waarheid ligt niet in werkelijk gebeurde feiten en gebeurtenissen, maar in de weergave, het verhaal, het lied, het toneelstuk, de film, het schilderij en hoe het wordt verteld, vertolkt en zichtbaar gemaakt.' Alles is echt wat goed geschreven is.
Jeroen Brouwers stond niet alleen weerbarstig ten opzichte van de waarheid, maar ook ten opzichte van zijn autobiografie. 'In strikt autobiografische zin heb ik amper over mijn leven geschreven', beweerde hij in zijn eenmanstijdschrift Feuilletons. Niet de inhoud, maar de vorm van zijn werk is autobiografisch. 'De manier van denken, verwoorden, ordenen, chaossen bestrijden, vormgeven.'
Tegelijk is er bijna geen schrijver die zijn angsten, obsessies en verlangens zo tot inzet heeft gemaakt van zijn werk. 'Ik ben een schrijver die zijn eigen leven boekstaaft', schreef hij in De laatste deur, dat schitterende zelfmoordboek, 'boek na boek zijn eigen autobiografie aanvullend, zijn bestaan verklarend, zijn opvattingen verhelderend, in de hoop aldus tot zelfinzichten te komen.'
Dit zorgt ervoor dat het lezen van al die losse, barok geschreven stukken uit Alles echt gebeurd een pijnlijk intieme, ontluisterende én inzichtelijke ervaring is. De onverschilligheid en haat jegens zijn ouders, de zelfhaat, de schaamte en schuldgevoelens, de eenzaamheid en verlatenheid, en de rotsvaste, flonkerend geformuleerde overtuiging een totale mislukkeling te zijn. Er blijkt glashelder hoe traumatisch zijn jeugd is geweest en hoe die hem tot zijn laatste dag heeft gevormd.
Schrijven moest zijn leven redden.
Nog meer dan het onterende verblijf in het jappenkamp, waar zijn moeder tot moes werd geslagen en hij niet langer van haar kon houden, ligt de sleutel tot de schatkamer van zijn schrijverschap in zijn verblijf in verschillende katholieke jongenspensionaten, waarin hij tussen zijn 10de en 17de zat opgesloten, werd geslagen en vernederd, en waaruit hij niet kon ontsnappen.'Ik zie de auto, waarin mijn ouders mij naar het pensionaat hebben gebracht, zonder mij weer vertrekken. Deze gebeurtenis, of de onvergeetbare herinnering eraan, heeft mijn leven bepaald, mijn karakter bepaald: geen gebeurtenis in mijn leven, dan deze, heb ik zó vaak, boek na boek, beschreven, steeds opnieuw, soms in dezelfde bewoordingen, mijzelf citerend, mijzelf herhalend. Wie de sleutel zoekt: hier ligt hij.'
Brouwers wist dat een schrijver zich niet kon bevrijden van zijn trauma's. 'Ik ten minste ben nog altijd ziek van mijzelf, lijdend aan mijzelf, ik ben nog steeds mijn eigen gevangene, het zal niet veranderen.' Toch kon hij niet anders dan doorgaan met schrijven. In zijn essays liet hij het dieptelood in de duisternis zakken. In zichzelf. En in zijn romans en verhalen kon hij zijn alter ego - en ons, zijn lezers, met hem - laten ontsnappen.
Lodewijk Verduin, die vorig jaar een scherpe studie van Brouwers' oeuvre publiceerde onder de titel Eenzaamheid in eindeloos meervoud, heeft Alles echt gebeurd samengesteld. Onbekende stukken opgeduikeld en de juiste klassiekers opgenomen. Dat heeft een indrukwekkend requiem opgeleverd voor een getergde en gekwetste schrijver, vol bombast en theater, barok en grimmig, geobsedeerd door schoonheid en dood.
Het schijnt dat Brouwers, op initiatief van zijn uitgever, aan het eind van zijn leven al bezig was om stukken uit te zoeken voor deze bundel. Terwijl hij volgens Verduin zijn autobiografische teksten doorgaans verstopte.
In 'Voorjaarsmoeheid', oorspronkelijk uit 1981, geschreven toen Brouwers, in het midden van zijn leven, verstopt zat in een krotwoning in een dantesk woud in de Achterhoek en kopje onder ging in jenever, zag hij voor zijn geestesoog al zijn personages verschijnen, inclusief Het Dode Meisje, de gruwel en de schoonheid zelf.
'Dit, dacht ik, is het visioen dat zich voor het oog van iedere schrijver ontrolt voordat hij sterft, of het besluit neemt om niet meer te schrijven omdat zijn verbittering te groot is geworden, en het besef van misluktheid hem volledig dreigt te zullen verlammen, - voor een schrijver is dit besluit hetzelfde als sterven. Blaast nu voor hem de feesttrompet.'
★★★★☆
Samengesteld door Lodewijk Verduin. Atlas Contact; 400 pagina's; € 24,99.
Schrijver Jeroen Brouwers overleed op 11 mei op 82-jarige leeftijd.
Bookarang
Een bundeling van autobiografische teksten van de Nederlandse auteur Jeroen Brouwers (1940-2022). Hoewel de auteur beweerde geen autobiografische schrijver te zijn, bevat zijn oeuvre tal van passages die, waar of niet waar, gebeurtenissen uit zijn eigen leven oproepen. Deze bundeling bevat zulke teksten, afkomstig uit publicaties die niet meer in omloop of gemakkelijk voorhanden zijn. 'Alles echt gebeurd' zal een groep van vooral literaire lezers aanspreken. Jeroen Brouwers (Batavia, 1940 - Maastricht, 2022) was een bekende Nederlandse auteur en journalist. Hij schreef meer dan zestig boeken. Zijn werk werd in verschillende landen uitgegeven en won meerdere prestigieuze literaire prijzen, zoals de AKO Literatuurprijs, de Constantijn Huygens-prijs en de ECI Literatuurprijs.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.