Sounds good! for bassoon or cello : Five recital pieces for the young performer with piano accompaniment
Michael Jacques
Michael Young (Auteur), Huub Stegeman (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Athenaeum, 2022 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : SOCIALE WETENSCHAPPEN : 307.2 YOUN |
Aleid Truijens
i /ul/16 j
Het is het lot van intelligente, herkenbare satire over herkenbare werkelijkheid: de spot wordt niet verstaan. Dat gebeurde met de heerlijke 'vrije jongens' Jacobse en Van Es, bedacht en vertolkt door Kees van Kooten en Wim de Bie. Het herkenbare lepe oplichtersduo werd immens populair; 'vrije jongen' werd een begrip en een geuzennaam. Hetzelfde gebeurde met de brallende, kotsende en piesende corpsballen uit de tv-satire Jiskefet: een 'lullo' zijn, verheven boven het klootjesvolk, werd een aanstekelijk ideaal.
Ook de Britse socioloog en politicus Michael Young heeft ervaren hoe zijn satire tot wensdroom werd omgesmeed. Menig politicus en econoom, vooral van liberale snit, zingt de lof van de 'meritocratie'. Die zou de vervulling zijn van het ideaal van de gelijke kansen voor iedereen, een maatschappelijke orde gebaseerd op verdienste, niet op afkomst en bezit. Premier Rutte mag het ook graag benadrukken: dat iedereen die zijn best doet, zich kan invechten in ons gave land.
De aanhangers van het beginsel vergeten, of hebben nooit geweten, dat Young, die deze term bedacht en muntte in The Rise of the Meritocracy 1870-2033, zijn boek vooral bedoeld had als een dystopie, een gruwelsprookje over de toekomst. De jaartallen in de titel, weggelaten in de Nederlandse vertaling, hadden te denken moeten geven: het fictieve essay zou geschreven zijn door een fictieve schrijver, in 2034. Maar ja, 'de invloedrijkste boeken zijn de boeken die niet gelezen worden', schreef Young in 1994 in de inleiding van een herdruk.
In zijn boek laat hij in 2033 in het Verenigd Koninklijk een woedende opstand uitbreken van de 'populists', een groep van 'onverdienstelijken' die de verliezers zijn in de verdienstenmaatschappij: winkelbedienden, huishoudelijk personeel, chauffeurs, huisvrouwen en ook de werkloze, overbodig geworden arbeiders. De fictieve ik-figuur vraagt zich af hoe het zover heeft kunnen komen en analyseert de ontwikkeling van de samenleving in de anderhalve eeuw ervoor.
Een ziener, dat was Michael Young (1915-2002), eentje met bijtende humor. Hij was econoom en socioloog, zat in een denktank van de Labour Party maar verliet die partij vanwege de ideeënarmoede. 'Social visionary and innovator' staat er op zijn grafsteen in Londen. Nu, twaalf jaar vóór het fictieve rampjaar 2034, wordt duidelijk hoe scherp Michael Young de toekomst heeft voorspeld. Ewald Engelen schreef een inzicht en context biedende inleiding bij de nieuwe Nederlandse vertaling. Hij stelt vast dat de verdienstenmaatschappij die Young vreesde, werkelijkheid is geworden. We hebben een samenleving waarin talent wordt gerekruteerd en ingezet voor de bloei van de economie, waarin diploma's toegang geven tot privileges, macht en kapitaal. Het hoogopgeleide deel van de bevolking kloont zichzelf in het nageslacht, waardoor de kloof tussen hoog- en laagopgeleid, rijk en arm, invloedrijk en machteloos zich onafwendbaar verdiept.
Young heeft in zijn essay ook oog voor de rechtvaardige kanten van de meritocratie, waarvan de simpele formule volgens hem 'IQ + inspanning = verdienste' luidt. Hij laat zien dat intelligentie, verzilverd in het volgen van zo veel en zo goed mogelijk onderwijs, op het hoogste niveau, de uitkomst van de ratrace bepaalt. Als je tenminste bereid bent hard te werken. Dat lijkt rechtvaardiger dan dat privileges worden toegekend aan domme, luie leden van de elite, of dat je slapend rijk wordt door geërfde grond. En dat de overheid steeds meer geld uitgeeft aan onderwijs lijkt in eerste instantie mooi.
Maar het gevecht om met hard werken de top te bereiken leidt tot onrust en woede - begrijpelijk. Vrouwen, die ook steeds langer naar school gaan, hebben evenveel verdiensten als mannen, maar slijten hun leven als huisvrouw. De engste uitwas in Youngs beschrijving van het gevecht op de apenrots is dat intelligentie handelswaar wordt. Er komt een run op zaad van intelligente mannen waarmee vrouwen zich laten insemineren, en slimme weeskinderen zijn gewild voor adoptie. Er ontstaat een zwarte handel in baby's: domme baby's uit de elite worden, met veel geld toe, geruild tegen slimme kinderen van 'onverdienstelijken'.
Het grootste falen van de meritocratie is dat we er niets mee zijn opgeschoten. Ook de nieuwe elite heeft privileges en rijkdom erfelijk gemaakt en zal de macht, in de politiek, het bedrijfsleven, de media, nooit uit handen geven. De gelijkekansenmaatschappij is uiteindelijk onrechtvaardiger dan de klassenmaatschappij. Aangeboren hoge of lage intelligentie is geen keuze. Kon je vroeger nog gewoon pech hebben geboren te zijn in een lagere klasse, wie nu achterblijft kan dat zichzelf verwijten: je had je kansen moeten grijpen. Dit actueel gebleven gruwelsprookje laat zien hoe wreed die denkwijze is.
****
Uit het Engels vertaald door Huub Stegeman.
Athenaeum-Polak en Van Gennep; 192 pagina's; € 21,99.
Bookarang
Een boeiend maatschappijkritisch boek over meritocratie. Het boek schetst een beeld van een maatschappij waarin rechten verworven worden op basis van verdiensten, de meritocratie. Het doet dit door te schrijven vanuit een fictieve, hypothetische toekomst, het jaar 2034, wanneer er zogenaamd eerlijke maatschappelijke kansen voor iedereen zijn. Het boek belicht echter zowel positieve als de negatieve kanten van zo’n samenleving. In een talige stijl geschreven. Het boek zal vooral geoefende lezers aanspreken. Michael Young (Glasgow, 1934 - Victoria, 2010) was advocaat en politicus. Zijn werk werd in meerdere landen uitgegeven.'De opkomst van de meritocratie' werd oorspronkelijk gepubliceerd in 1958.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.