Drie dochters van Eva
Elif Shafak
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij De Arbeiderspers, © 2021 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : ARNS |
Gé Vaartjes
us/ug/06 a
Uitgeput belandt de 20-jarige vluchteling Nizar in een koude winternacht bij de 80-jarige weduwe Helena. Zij woont vlakbij de Noors-Russische grens, die de jonge Syriër net is overgestoken. In haar debuutroman De gelijktijdigheid der dingen combineert Frouke Arns, die eerder enkele dichtbundels publiceerde, ontroerend de levensgeschiedenis van de oude vrouw met het verhaal van de jonge jongen.
Helena is afkomstig uit het vroegere Duitse Silezië, na de Tweede Wereldoorlog aan Polen toegewezen. De Sileziërs werden gedwongen hun vertrouwde omgeving te verlaten en streken als Heimatvertriebene elders in Duitsland neer. Daar werden ze vaak vijandig bejegend als armoedige vluchtelingen.
Door haar huwelijk met een Noor is Helena in Noorwegen terechtgekomen. Ze weet wat het is berooid en ontheemd te zijn en met die gevoelens observeert ze Nizar, die een etmaal lang in diepe slaap op haar bank ligt. Nizar, homoseksueel, is afkomstig uit een liefdevol academisch milieu. Hij besloot zijn verminkte land te verlaten nadat zijn vader was omgekomen bij een aanslag.
Al als jongen was hij zich ervan bewust dat je je gelukkig kunt voelen terwijl er elders in de wereld iets gruwelijks gebeurt: de gelijktijdigheid der dingen, waarnaar enkele malen nadrukkelijk verwezen wordt. Alle individuele verhalen vormen samen 'een bont mozaïek van het leven'. Een weinig verrassend inzicht.
Interessanter is een ander thema: de onbarmhartige heerschappij van de herinnering.
De aanwezigheid van Nizar confronteert Helena met haar verleden. Jarenlang hebben weggestopte ervaringen en emoties liggen wachten op het moment dat ze 'via een geur, geluid of gevoel tot leven gewekt kunnen worden'. De scherven groeien uit tot een grillig mozaïek. Gruwelijkheden uit de oorlog. De dood van haar zoontje. Buitenechtelijke escapades. 'Wat zijn we meer dan een verzameling ervaringen, indrukken en herinneringen? Als een sleepboot trekken we het net achter ons aan, waarin niet alleen onze eigen geschiedenis, maar ook die van vele generaties voor ons verstrikt zit', schrijft Arns.
Wat is ze eenzaam, Helena. Ze schreef in brieven aan haar echtgenoot alleen de mooie dingen op. Wat er werkelijk in haar omging, haar eenzaamheid en gemis, gaf ze prijs in een dagboek. 'Brieven aan een blinde', schreef ze op het etiket. Een eenzamere titel had ze niet kunnen bedenken.
Ook Nizars geschiedenis wordt met stukjes en beetjes duidelijk. Zijn gelukkige kindertijd. Zijn eerste, verwarrende kus met een man. Het verhaal van zijn vlucht.
Arns bouwt de verhalen van Helena en Nizar op met aanwijzingen die nieuwsgierig maken. De lezer wordt bij zijn lurven gepakt om samen met de personages hun geschiedenissen te reconstrueren.
Die levensverhalen zijn aangrijpend en vertellen ook veel over onze eigen tijd. De argwaan en onverschilligheid waarmee Helena als Heimatvertriebene binnen Duitsland geconfronteerd werd, verschillen in niets van wat vluchtelingen anno 2022 meemaken. Haar ervaring dat kinderen de schade van oorlog en geweld een leven lang met zich meedragen, kan zó overgeheveld worden naar wat zich nu in Oekraïne afspeelt. En Nizar geeft 'de asielzoeker' schrijnend een gezicht.
Jammer dat Arns soms wat uitleggerig is. Enkele hoofdstukken worden verteld door een sneeuwuil, die toeziet op al het menselijke gedoe en daar vinnig commentaar op levert: 'Jullie mensen willen je gelijk halen, ten koste van alles.' Hij heeft gelijk, maar wat hij zegt en denkt is soms meer wijsneuzig dan wijs.
Arns' schrijfstijl varieert van rapporterend tot beeldend. Treffend is: 'Zelfs als ze 's avonds uitgeput voor de tv neerviel, draaiden haar vingers onophoudelijk aan haar trouwring, alsof ze zichzelf opwond voor weer een nieuwe dag.' Daar staan wat geforceerde en onhandige beeldspraken tegenover als: 'De muziek daalt als een emmer aan een touw langzaam af in de put van haar herinnering.'
Maar die enkele vlek bederft de indruk die deze roman maakt niet. Met Helena en Nizar heeft Arns twee mooie portretten getekend die je bijblijven. Vooral Helena staat als een standbeeld van levenswil overeind. Ze is beroofd van haar bakermat, het moederschap, haar echtgenoot, maar de aanwezigheid van Nizar werkt louterend. De verwerking geeft haar de wil om een nieuw verhaal op een schone lei te schrijven. Blank als de sneeuw die alom aanwezig is in deze mooie roman.
****
De Arbeiderspers, 232 pagina's, €20,-.
Annemiek Buijs
Debuutroman van de Nederlandse schrijfster Frouke Arns (1964) die eerder dichtbundels publiceerde, waarvan ‘De camembertmethode’ genomineerd werd voor de Herman de Coninckprijs. Ze is voormalig stadsdichter van Nijmegen. In deze vluchtroman zijn twee vluchtverhalen knap in elkaar gevlochten. Een jonge Syrische vluchteling steekt via de Arctische route de grens tussen Rusland en Noorwegen (Finnmark) over, waar Helena, een oude Duits/Noorse vrouw, zich over hem ontfermt. Helena redt hem en terwijl hij herstelt, komt haar eigen naoorlogse vluchtverhaal van Heimatvertriebene in 1945 naar boven. Goed geconstrueerde roman waarin we steeds meer te weten komen over de levens van de twee hoofdpersonen. Het zit vol tegenstellingen: oude vrouw - jonge man, warme Syrië - koude Noorwegen, actualiteit - geschiedenis. Diep menselijk verhaal over vluchten, verlies, overleven en veerkracht. Door het poëtische taalgebruik en de sferische sneeuwlandschappen is dit een prettig leesbare roman die een groot publiek verdient.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.