Een jongetje dat alles goed zou maken
Ischa Meijer
Ischa Meijer (Auteur), Ronit Palache (Samensteller)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Arbeiderspers, © 2020 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ESSAY : MEIJ |
Mark Schaevers
rt/aa/31 m
ISCHA MEIJER Ik heb niets tegen antisemieten, ik lééf ervan
'Volkerenmoord schept niet de beste conditie voor de nazaten, zal ik maar zeggen.' Ischa Meijer was welbespraakt over de twee onderwerpen die zijn leven (1943-1995) beheersten: de oorlog en het Jodendom, de thema's waarop in het 307de deel van de reeks 'Privé-domein' wordt ingezoomd. Meijer overleefde als peuter het kamp Bergen-Belsen en hij bleef, naar eigen aanvoelen, 'het kind dat achter prikkeldraad ligt'. Hij wist zich te klein voor een zo groot drama als het leven van een overblijvende Jood in het lijkenhuis dat Europa was. Na het oorlogsleed volgde het lijden aan zichzelf.
Met zijn 'Brief aan mijn moeder' uit 1974 verwierf hij bekendheid, omdat hij het lot van zijn generatie slachtoffers onder woorden wist te brengen in een tijd, zoals hij zelf opmerkte, 'dat dat niet zo en vogue was'. Hij deed dat - overigens zonder zichzelf als een slachtoffer te portretteren - in lezingen, op het toneel, als columnist en interviewer. Bij ons werd hij vooral bekend door zijn laatste relatie, die met Connie Palmen. Zo heftig was hun liefde, blijkens de beroemde aanhef van 'I.M.', Palmens hommage aan hem na zijn dood, dat ze hun beider sluitspieren ontregelde.
Ronit Palache, de samensteller van 'Ik heb niets tegen antisemieten, ik lééf ervan', is zelf opgegroeid in een gesloten Joods milieu en heeft journalistiek gestudeerd - ze kende Ischa Meijer alleen als afstudeeronderwerp. Ze weet hem twee keer goed te portretteren: door haar selectie uit zijn geschriften en door haar afsluitende 'postuum interview', kundig opgebouwd uit interviewquotes.
Hoe scherp Ischa Meijer zichzelf en de conditie van lotgenoten analyseerde, blijkt uit autobiografische geschriften en enkele lezingen: er is de onrust van het gevoel er niet bij te horen, de schaamte én de trots Jood te zijn in een wereld waarin Joden vervolgd werden en dat opnieuw kunnen worden. En er is de lastige verhouding met Israël. Zijn vader wilde in 1948 emigreren, maar zijn moeder zei: 'Eén concentratiekamp is wel genoeg geweest.'
Naast oorlog en Jodendom was seks zijn derde grote thema, maar daar deed hij meer aan dan dat hij erover schreef. 'Mijn erotisch en seksueel leven,' berichtte hij aan uitgever Geert van Oorschot, 'is een ramp - wat dat betreft voel ik mij een misbaksel, een last voor mijn partner, een overbodigheid van de natuur.' Een cynische, rare griezel van een man, zo zette hij zichzelf een andere keer neer. Annie M.G. Schmidt zag meteen 'een geval' in hem toen hij zich als theaterrecensent ontpopte in de kolommen van de Haagse Post.
Zijn toneelteksten vallen hier slecht in te schatten: ze komen nauwelijks tot leven in de gevangenis van de bladspiegel en we krijgen ze fragmentarisch voorgeschoteld. Royaler is de selectie uit zijn column 'De dikke man'. Meijer trok de stad en dan vooral de cafés in om uit toevallige ontmoetingen een stilistisch verfijnd stukje te puren. Ze zijn wel geregeld al te gestileerd, waardoor je de hartenklop van het leven minder gaat voelen.
En dan zijn er nog ruim twintig interviews. Geregeld is Ischa Meijer de beste interviewer van Nederland genoemd - dat is een kwestie van smaak, in hetzelfde tijdsgewricht beviel Bibeb mij meer. Meijer koos er vaak voor een gesprek in de vorm van een monoloog weer te geven. Palache wijst er wel op dat hij een eerder bevooroordeeld interviewer was, tevreden als hij uit zijn slachtoffers kreeg wat hij uit hen wilde krijgen.
Het ontbreekt niet aan interessante gesprekspartners (Renate Rubinstein, Marga Minco, Judith Herzberg, Hans Keilson...), met wie ook het aanzienlijke belang van het Joodse element in het naoorlogse culturele Nederland in de verf wordt gezet. En er valt wijsheid te rapen. Bij Abel Herzberg, bijvoorbeeld, die in de naoorlogse tijd niet de jacht op de nazi's belangrijk vond, wel het proberen te achterhalen van wat er in een cultuur zo gruwelijk verkeerd gelopen kon zijn: 'De mens is een wild beest. De beschaving is een dompteur. De mens krijst tegen de dompteur, vreet 'm in een onbewaakt ogenblik op.'
L. Torn
Auteur en mediapersoonlijkheid Ischa Meijer (1943-1995) overleed 25 jaar geleden. Aanleiding voor diverse publicaties van en over hem. Een daarvan is deze bloemlezing in de prestigieuze serie Privédomein. Publicist Ronit Palache (1994) koos teksten uit alle genres die IM beoefende: verhalen, reportages, interviews, toneelstukken, columns en lezingen. Ook staan er gedichten in, dagboekpassages en een ontroerende brief aan zijn uitgever Geert van Oorschot. Palache selecteerde de teksten op de thema’s ‘de oorlog’ en ‘Jodendom’; daarmee is deze publicatie een belangrijk tijdsdocument over de jaren na de oorlog en de verwerking van de Holocaust. IM wordt beschouwd als een van de beste interviewers die Nederland heeft gekend. Zijn credo was dat iedereen een geheim heeft en dat het zijn taak was om dat geheim bloot te leggen. De drang om te demaskeren kwam voort uit zijn eigen ontwikkeling als kind van door de Holocaust getraumatiseerde ouders. Deze uitgave biedt tal van gesprekspunten voor het huidige debat over het toenemend antisemitisme. Helaas blijvend actueel.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.