Bij het ontstaan van de wereld
Drago Jancar
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Em. Querido's Uitgeverij, 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : JANC |
Michel Maas
rt/aa/07 m
Als namen veranderen weet je dat het oorlog is. Je weet wie er aan de winnende hand is als Strnišce Sterntal wordt, de Drava weer de Drau, en Ljubljana voortaan Laibach heet. Dan willen zelfs de mensen van de ene op de andere dag niet langer Ludek worden genoemd, maar liever Ludwig. Het zijn minuscule veranderingen, zo op het oog, een kwestie van taal en van een geschiedenis die moest worden rechtgezet. Slovenië had zijn Duitse namen al, die hoefden alleen maar te worden afgestoft om het land weer deel te maken van het Reich.
Maar dat is politiek. Oorlog bestaat nog uit zoveel andere dingen, de meeste veel kleiner dan een naam of het gestamp van laarzen. Zo minuscuul vaak, dat je een schrijver van het formaat van Drago Jancar (1948) moet zijn om ze te kunnen zien. En ook de liefde heet zijn nieuwste roman, en die naam zegt het al: het is alsof zelfs de liefde - o ja, die ook nog - een terloopsheid is die hij in het oorlogsgewoel bijna vergeten zou zijn.
In het licht van de liefde van Valentin en Sonja lijkt de oorlog aanvankelijk maar bijzaak. Ze schrijven elkaar brieven met daarin gedichten, zij in Graz en hij in Ljubljana, en ze beloven op elkaar te zullen wachten. Straks is de oorlog weer voorbij, en dan... Ze zijn onoverwinnelijk in hun brieven: 'We vinden elkaar weer, liefde overwint elke afstand, liefde overwint alles.' De lucht is blauw en de heuvels groen, en de Drava, die mooie Drava, slingert daar loom tussendoor.
'Ze waren nog altijd een gelukkig paar. Zo gelukkig dat ze een tijdlang niet merkten wat er om hen heen gebeurde', schrijf Jancar bijna laconiek. Hij is dan al volop bezig te beschrijven wat dat is: om hen heen gebeurt de oorlog. Die kan, als een besmettelijke ziekte, met zijn tentakels nergens van afblijven. Hij wringt zich in het leven van het verliefde paartje, en in dat van iedereen in hun omgeving. Eerst nog aarzelend, een lichte huiver, twijfel, angst, later op volle sterkte met de dood en het verderf die daarbij horen.
De liefde overwint alles, zegt de schrijver, 'behalve de oorlog. De oorlog overwint alles en iedereen, ook degenen die oorlog voeren en iedereen die afwacht tot het voorbij is.'
En ook de liefde is het verhaal van jongens die mannen worden, mannen die gaan vechten en sneuvelen, mannen die verraders worden, verraders die moordenaars worden en moordenaars die helden worden. En ook de helden zijn uiteindelijk niet immuun voor het verval dat bij de oorlog hoort. Ook zij vervallen, ze worden de mannen die ze hebben gedood, de verraders, de ondervragers, de apparatsjiks en de bureaucraat die klaagt dat er te weinig spijkers zijn, zodat er niet genoeg lijkkisten kunnen worden getimmerd om alle geëxecuteerden te begraven. En het is het verhaal van de vrouwen, die worden meegesleurd.
Als uiteindelijk de dood overal is en elk moment kan toeslaan, verliest ook de liefde haar kracht. Zij wordt inderdaad iets vluchtigs, iets terloops dat ver afstaat van de liefde die gedichten schrijft en brieven. 'Alle liefdes verliepen in die tijd heftig en snel, ze waren maar van korte duur, want niemand wist waar je na een week of een maand of misschien al de volgende dag naartoe gestuurd werd, en of je jeugd binnenkort voorbij was.'
Als alles voorbij is, de oude naambordjes zijn teruggehangen, de Drau weer de Drava heet, de verklikkers hun werk hebben gedaan en de executies zijn afgelopen, knipperen de overlevenden verbaasd met hun ogen. Verbaasd over het verdwijnen van hun jeugd, en eigenlijk van alles: 'Vroeger waren er op deze wereld zoveel dingen belangrijk. Nu bijna niets meer, ook het leven niet.'
Dat doet de oorlog waarin Drago Jancar zijn lezers meesleurt. Hij laat ze de hele verwoestende dodemansrit meebeleven en doet dat zo meesterlijk dat je uiteindelijk alleen nog maar een diepe zucht kunt slaken, als je de laatste pagina hebt bereikt en je de oorlog eindelijk weer mag loslaten. En de liefde, die ook.
****
Uit het Sloveens vertaald door Roel Schuyt. Querido; 352 pagina's; € 24,99.
J.E. Meindertsma
Het is tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog in Maribor (Slovenië) als Sonja’s verloofde Valentin de Gestapo gevangenis verlaat in ruil voor haar seksuele diensten voor de vijand. Als er wrede zuiveringsacties worden gehouden onder de Partizanen waarbij hij zich opnieuw heeft aangesloten, worden onschuldige mannen veroordeeld en weet hij door haar toedoen opnieuw de dans te ontspringen. Vlak na het einde van de oorlog ontdekt een verpleegster (Katica) in de kelder van haar huis een gewonde Duitse vluchteling. Ze raakt in gewetensnood, moet ze hem aangeven of hem onderdak verlenen en verzorgen? Het misbruiken van macht en het in het gedrang komen van de menselijke waardigheid door extreme leefsituaties komen tegenover moed en liefde voor de medemens te staan. De hoofdpersonen in deze uit vier delen bestaande roman hebben onderling connecties met elkaar waardoor er een eenheid ontstaat. Zeer vloeiende stijl met hier en daar informatie over voormalig Joegoslavië. Deze maatschappij kritische auteur (1948) ontving eerder de Prešeren- prijs en de Europese Prijs voor Literatuur.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.