Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Cossee, © 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : WILP |
Besprekingen
Naar gegevens van H. van Vlaanderen
Het begint met een raadsel en het eindigt met een nog groter raadsel. Wie heeft er nu gelijk? Anna vertelt aan de verteller dat zij na een feest met Jonas in bed beland is. Achteraf realiseert zij zich dat zij verkracht is. Twee maanden later doet zij aangifte. Jonas vertelt de verteller en de politie dat zij vrijwillig mee is gegaan, dat hij een condoom heeft gebruikt, dat zij allebei wel veel te veel hadden gedronken, maar hij geen enkel idee had, dat er iets tegen haar zin gebeurde. Langzaam maar zeker komt iedereen dit verhaal te weten, de zus van Anna, vrienden, medestudenten, collega’s. Sommigen twijfelen aan de een, anderen geloven de ander. Eigenlijk is er niemand die het weet. Het is haar verhaal tegen het zijne. In dit debuut laat de schrijfster (1989) zien hoe moeilijk dit onderwerp is en welke invloed zo’n gebeurtenis heeft, of het nu echt gebeurd is of een valse verklaring is: iedereen is van slag. De schrijfster geeft geen oordeel, laat de lezers zelf nadenken. Interessant, vlot, in een bijna zakelijke stijl geschreven actueel boek dat tot nadenken stemt.
Verkracht door een kennis
Laura Van Baars
i /un/01 j
Wat er nu precies gebeurde tijdens die verkrachting, hoe hij zich in haar bewoog of haar in bedwang hield, hoe zij tegenstribbelde of van angst bevroor: het wordt niet uitgebreid beschreven in twee debuutromans over verkrachting. De daad waar om alles draait, is in een paar zinnen verteld. Wat er in Bettina Wilperts 'Wat ons overkomt' en Rosie Prices 'Wat rood was' vooral toe doet, is wat die daad teweeg brengt. In beide boeken wordt de vrouw verkracht door een man die ze kent. Is dat verkrachting, ook volgens de wet? En wie vertel je over verkrachting door een kennis?
"Ze herinnerde zich dat ze op Jonas' bed lag. Dat hij haar broek uittrok. Ze had eerst niet geregistreerd wat er precies gebeurde. Toen ze het merkte, had ze zich verzet, maar hij was sterker, had haar polsen tegen het matras gedrukt. Hij was bij haar binnengedrongen. Op een gegeven moment had ze haar verzet opgegeven, het had geen zin, ze was te dronken en hij was groter en sterker. Het belangrijkste was dat het snel voorbij zou zijn."
Dat is de sobere verklaring die Bettina Wilpert haar personage Anna laat afleggen. Tijdens een zomer in Leipzig, de wereldkampioenschappen voetbal zijn aan de gang, ontmoeten barvrouw Anna, tot voor kort aan de universiteit in opleiding als Russisch-Duits vertaalster, en promovendus Jonas elkaar. Anna's ouders komen uit Oekraïne, Jonas werkt aan een proefschrift over Oekraïense popliteratuur. Al snel raken ze in gesprek. Jonas is een serieuze jongen die nog rouwt om een stukgelopen lange relatie; Anna is slim, eigengereid, fel en drinkt veel. Echte aantrekkingskracht is er niet tussen Anna en Jonas, maar het klikt wel en waarom zou je dan niet een avondje met elkaar naar bed gaan? De seks blijkt slecht, en Anna en Jonas zoeken elkaar niet meer op. Maar enkele weken later belanden ze toch, dronken, na een feestje opnieuw in Jonas' bed. Zijn versie van het verhaal: "de seks was met wederzijds instemming geweest. Tenslotte had hij ook een condoom gebruikt. Ze had zich niet verzet. Het was nog slechter geweest dan de eerste keer, waarschijnlijk omdat ze beiden nog veel meer hadden gedronken."
Of het genoeg is om iemand wegens verkrachting voor te veroordelen? Nu ook in Nederland gewerkt wordt aan een strafwet die aanklachten wegens verkrachting kansrijker moet maken, is Bettina Wilperts 'Wat ons overkomt' des te interessanter. Wilpert kruipt niet zozeer in de geest van de hoofdpersonen, maar vooral in wat zij ten overstaan van een ondervrager (een journalist, agent, sociaal werker?) onder woorden kunnen brengen over hun gevoelens en ervaringen. Het leidt tot een rationeel boek, een juridische roman, over een ongrijpbare gebeurtenis. Wilpert toont zo de beperkingen van het juridisch benaderen van verkrachting. Anna zoekt erkenning van het psychische leed dat zij aan de nacht overhoudt, maar haar aanklacht lijkt dat leed alleen maar te verscherpen. Jonas is zich van geen kwaad bewust, zou met een goed gesprek waarschijnlijk duizendmaal excuses hebben gemaakt, maar wordt door de aanklacht onderworpen aan een politieonderzoek en betaalt uiteindelijk een hoge prijs. Welke baas, collega of vriend durft een verdachte de hand boven het hoofd te blijven houden?
Wilpert roept veel maatschappelijke en morele vragen op. Zij schrijft geen woord dat niet bijdraagt aan het op scherp stellen van haar onderwerp. Anna en Jonas vormen zo eerder een 'casus' dan dat zij mensen van vlees en bloed worden. Maar omdat de casus zo complex is, zo veelzijdig en zo neutraal verteld, word je voortdurend aangesproken op de vraag: wie zit hier nu fout?
Kruip je wel in de geest van een verkrachte vrouw, zoals de Britse Rosie Price doet in 'Wat rood was' dan zie je waarover niet gesproken kan worden. Kate Quaile wordt verkracht door een familielid van haar beste vriend Max, tegen wiens rijke, artistieke familie ze een beetje opkijkt. Kate piekert er niet over om aangifte te doen. Ze vertelt Max aanvankelijk ook niets over de verkrachting uit angst hem kwijt te raken. Maar van binnenuit verteert de ervaring Kate steeds verder. Verkrachting is "niet alleen de op zichzelf staande gewelddaad, maar ook alles wat die naderhand bij haar aanrichtte, haar perceptie vervormde, haar zintuigen onbetrouwbaar maakte, haar vermogen tot vertrouwen, liefhebben en zich laten liefhebben uitschakelde, de wereld van alle kleur en licht beroofde." Kate wordt depressief, zoekt Max niet meer op, begint zichzelf pijn te doen, kan zich niet meer concentreren en voelt zich alleen nog prettig bij zwaar lichamelijk werk.
Maar Kate probeert ondertussen ook terug te vechten. Max' moeder Zara, een beroemde regisseuse en zelf misbruikslachtoffer, speelt daarbij een intrigerende rol. Zij helpt Kate aan een psychiater en aan baantjes op filmsets. Maar Zara spiegelt zich ook aan Kate: hoe is Zara zelf omgegaan met haar trauma? Is zij ooit nog gelukkig geworden na haar verkrachting? Zal Kate daar (wel) in slagen?
Kate dwingt zich haar wereld na de verkrachting opnieuw in te kaderen, ze neemt zich stellig voor door nieuwe 'filters rood' te kijken. "De beelden gingen nooit meer weg, maar ze kon ze anders vormgeven, in een nieuwe verhaal verwerken, met nieuwe betekenissen overschrijven- betekenissen die niet haar ondergang hoefden te worden."
Anders dan Jonas, komt de verkrachter er in 'Wat rood was' lange tijd mee weg. Het milieu waaruit Kate's verkrachter, wiens naam ik hier in het midden laat, afkomstig is, is machtiger en geslotener dan dat van de eenvoudigere Jonas. Hoewel hij valser is dan Jonas (Kate is volgens hem een vrouw die nee zegt, maar ja bedoelt), is ook Kate's verkrachter zich in die met alcohol doodrenkte nacht niet helemaal van enig kwaad bewust. Beide mannen vertrouwen het verhaal van de vrouwen niet. Kate's verkrachter overdenkt: "Het probleem was dat die vrouwen zich schaamden om te zijn wie ze waren, en hij wist hen weliswaar van hun remmingen af te helpen, maar er waren vrouwen - vrouwen zoals Zara, en naar hij vreesde ook zoals Kate - die andere vrouwen tot slachtoffers maakten en hen als pionnen in hun eigen oorlog inzetten."
Price kiest stelling tegen dit soort complottheorieën en je zou 'Wat rood was' kunnen zien als warm pleidooi voor het belang van de #metoo-beweging. Dat Wilpert die schuldkwestie in het midden laat, roept interessantere vragen op, maar als meeslepende psychologische roman is 'Wat rood was' net zo geslaagd: een trauma van verkrachting raak je niet kwijt, hoe krachtig de vrouw ook is die er tegen vecht.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.