Als je wilt
Helle Helle
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Em. Querido's Uitgeverij, 2019 |
VERDIEPING 3 : STAMPKOT : YOUNG ADULT : HELL |
Melanie Augustinus
‘Zij’ is de 16-jarige hoofdpersoon die samen met haar moeder in veel verschillende huizen heeft gewoond. De reden van hun verhuisgewoonte leert de lezer niet kennen. Het verhaal, één jaar in het leven van het meisje en haar moeder, wordt afstandelijk en onderkoeld beschreven, met veel passieve constructies en voortdurend gebruik van de tegenwoordige tijd, ook als het over een gebeurtenis in het verleden gaat. Dit geeft een vervreemdend effect: het is niet altijd duidelijk wat nu gebeurt en wat al eerder gebeurde, waardoor soms ook de ernst van het beschrevene naar de achtergrond verdwijnt. Veel van wat er in deze compacte roman gebeurt, zit verborgen in datgene wat niet genoemd wordt. Dat maakt het een bijzonder boeiend leeswerk. Helle Helle (1965) is een van de belangrijkste hedendaagse Deense auteurs, die eerder o.m. ‘Als je wilt’* schreef. De roman is zeer goed ontvangen in de Scandinavische pers en genomineerd voor de DR literatuurprijs 2019.
Sofie Messeman
ua/an/25 j
De Deense Helle Helle heeft met 'Zij' andermaal een merkwaardige roman geschreven. Op het eerste gezicht gebeurt er in dit boek niets, en toch is deze roman vreselijk dramatisch. De tragedie wordt alleen niet breed uitgesmeerd, het is aan de lezer om tussen de zinnen door te lezen. Helle Helle wordt niet voor niets de meest minimalistische schrijfster van Denemarken genoemd. Ze zoekt geen grote verhalen, maar streeft ernaar om in eenvoudige, uitgebeende, pure zinnen de kleine en grote dingen van het leven te tonen.
'Zij' speelt zich af in de jaren tachtig in een klein stadje in Denemarken. De 16-jarige naamloze hoofdpersoon woont samen met haar eveneens naamloze moeder in een uitgewoond appartement boven een kapsalon. Het tweetal is al vaak verhuisd. Eerst lezen we: "Ze wonen boven de Knipsalon." Later vinden we zinnen als "Ze wonen ook in een tweekamerappartement bij het park. Hier ontdekt ze het genot van boomtoppen die zich buiten geluidloos voor ramen bewegen." Of: "Heel kort wonen ze in een halve woning in de buurt van Lundesgårde, de kasseien ruïneren hun schoeisel." En er worden nog idioot veel volgende adressen genoemd.
Niettemin: moeder en dochter hebben het goed samen. Ze lezen de krant op de bank, richten hun huizen telkens opnieuw in, drinken koffie, maken huiswerk, ruimen op. Alle aandacht gaat naar de alledaagse dingen in het leven, zozeer dat het pijnlijk wordt. Zeker op het moment dat de moeder ernstig ziek wordt en ze dat gegeven straal negeert. "De patiënt toont grote verbazing over de ernst van de ziekte", verneemt de dochter in een telefoongesprek met het ziekenhuis. Ze vertellen haar ook: "Ze kunnen verlichten, maar niet genezen." En: "Het kan een halfjaar duren, misschien een heel." De ziekte van de moeder wordt niet verder uitgewerkt, de lezer moet het stellen met deze terloopse zinnen.
Wat de schrijfster wel toont, is hoe het 16-jarige meisje van hier naar daar zwalkt, hoe ze mensen van haar leeftijd ontmoet op betekenisloze feestjes met nietszeggende gesprekjes, hoe ze in winkelcentra kleren past en weer weglegt. Ze is niet in staat de dagen zonder haar moeder door te komen, al zegt ze daar niets over, tegen niemand. "Bij de winkel onder het afdak blijft ze bij een kledingrek staan. Hij hangt vol met jassen in de uitverkoop, korte wollen jassen, jassen met een bontrand. Ze huilt in een muts." Zo minimaal komt het verdriet in beeld, en die benadering maakt het nog triester. Het universum van deze 16-jarige is van een zeldzame troosteloosheid.
Alles, ook het verleden, staat in 'Zij' in de tegenwoordige tijd. Dat geeft gekke zinnen als "Ooit rijdt ze bijna naar Karleby in een zijspan, met wapperende sjaal." Of: "Ze zitten met twee koppen thee in het café in het winkelcentrum, een uur geleden begint de vakantie." De keuze voor de tegenwoordige tijd, zelfs als dat absurde effecten geeft, is weloverwogen. "Dat was omdat ik niet wilde dat het zou eindigen", aldus de schrijfster. "De moeder moest blijven leven in een voortdurend heden. Het was een manier om de moeder in leven te houden."
'Zij' volgt in stijl en thema Helle Helle's eerdere romans. Ook 'De veerboot' (2007), was losjes geïnspireerd op het leven van de moeder van de schrijfster, een parfumverkoopster op de veerboot tussen Rødby en Puttgarden. Tussen 'De veerboot', over het alledaagse leven op de veerboot, en 'Zij' loopt een directe lijn. In 'De veerboot' lees je: "Onze moeder liep over de velden met een bloemkoolhoofd in haar hand." De schrijfster was ervan overtuigd dat in die zin een volledige nieuwe roman verborgen zat. De roman 'Zij' opent dan ook met de zin: "Later loopt ze door de velden met een bloemkool." De anekdote toont hoezeer de romans van Helle Helle gedreven worden door de taal, eerder dan door vooropgezette verhaallijnen. Volgens de schrijfster had haar moeder, hoewel niet literair onderlegd, een groot taalgevoel. Niet zelden kwamen uitspraken van haar moeder dan ook in de romans van de dochter terecht, tot beider plezier.
Eenzaamheid was altijd al een belangrijk thema van de Deense. 'Het idee van een ongecompliceerd leven met een man' (2008) bevatte ook al geen grote drama's, althans, ze zijn niet meteen zichtbaar. De hele roman gaat over twee mensen, een schrijver en zijn geliefde, die omzichtig om elkaar heen draaien zonder ooit nader tot elkaar te komen. In 'Dit zou in de tegenwoordige tijd geschreven moeten worden' (2011) kruipen we in de huid van een eenzame studente, die in haar huisje op het platteland nauwelijks iets anders doet dan koffie drinken, afgewisseld met uitstapjes naar Kopenhagen.
In 'Zij' wil de schrijfster het hebben over het verdriet dat alle mensen doormaken als hun ouders sterven. Haar eigen moeder overleed in de periode dat ze aan de roman werkte. Toegegeven: voor de lezer is het niet steeds makkelijk om het dagelijks leven van moeder en dochter - op de bank liggen, opruimen, de bus nemen - tot zich te nemen. Iedere uitleg ontbreekt en het is dus aan de lezer om de tragiek op te pikken die verscholen zit in deze kleine, vreemde zinnetjes. Pas dan dringt het verdriet door.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.