Lichte jaren
Elizabeth Jane Howard
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Uitgeverij Atlas Contact, 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : HOWA |
Naar gegevens van Drs. Madelon de Swart
Als Duchy (90), matriarch van de gegoede Engelse familie Cazalet, in juni 1956 in haar landhuis in Sussex sterft, heeft dat grote gevolgen voor familie, familiebezit en familiebedrijf, bestaand uit een houtfabriek, houtzagerijen en scheepswerven. Het grootst is het verlies voor dochter Rachel (56) die altijd thuis heeft gewoond en lang voor Duchy heeft gezorgd, waardoor haar relatie met vriendin Sid op de achtergrond bleef. Zal ze nu met Sid naar buiten durven treden? Twee 60+ zoons, Hugh en Edward, leiden het bedrijf en denken heel verschillend over de toekomst. De Engelse ex-actrice (1923-2014) schreef dit vijfde en slotdeel van de aanvankelijk uit vier romans (1990-95) bestaande familiesage, als 'De Cazalets': 'Lichte jaren', 'Aftellen', 'Verwarring' en 'Bevrijding'. Het is verfilmd door BBC-tv (2001) en in januari 2013 als hoorspel uitgezonden op BBC Radio 4, duidelijk om de sage af te ronden en dat is gelukt via veel boeiende scènes. Ze schrijft helder en opmerkzaam en geeft een mooi beeld van de veranderende tijd (1956-58). Toch als roman vooral boeiend voor wie de familiesage kent.
Laura Van Baars
il/pr/13 a
'Ik ben getrouwd, zo geloof ik', schreef de eerste echtgenoot van Elizabeth Jane Howard aan zijn moeder, 'met een heel vreemd iemand en zeldzaam en bijzonder. Ik geloof dit echt; dus iedere poging om me er anders over te laten denken is zinloos." Het eerste huwelijk van de jonge Jane Howard met marine-officier en schilder Peter Scott was moeizaam, niet in de laatste plaats vanwege zijn bezitterige en bemoeizieke moeder. Veertig jaar na haar scheiding, in 1982, zou Howard het allemaal opschrijven in haar magnum opus 'De Cazalets' ('The Cazalet Chronicles'), een 5-delige serie over haar eigen familie, waarvan deze week het slot 'Veranderingen' in goede vertaling verschijnt. In dit vijfde deel gaat het, tussen alle gezinsperikelen door, vooral over waar dat toch uit bestaat; een huwelijk.
De familie Cazalet bestaat uit de oude, well-to-do houthandelaar William Cazalet en zijn vrouw Kitty, hun drie zoons Hugh, Edward en Rupert, hun diverse schoondochters, hun heimelijk lesbische dochter Rachel en een heleboel kleinkinderen. Hugh en Edward zijn lichamelijk en psychisch gehavend uit de Eerste Wereldoorlog teruggekeerd, de jongere Rupert moet naar het front in de Tweede. De eerste vier delen van de Cazalets spelen zich af in de veranderende wereld tussen 1937 en 1945, waar in het grote maar spartaanse familiehuis Home Place vooroorlogse tradities snel verdwijnen. De Cazalets verkleden zich niet meer voor het diner, er komen steeds gemakkelijkere gerechten op tafel en de telefoon is niet meer zo'n luxegoed. Maar er gebeurt in afwezigheid van de mannen meer: de vrouwen bevrijden zich seksueel, willen gaan werken, voelen zich ongemakkelijk bij het hebben van bedienden en staan uiteindelijk zelf in de keuken met de kinderen jengelend aan hun broeken. Hoofdrollen zijn weggelegd voor de opgroeiende kleindochters Louise, Polly en Clary - alle drie alter ego's van Elizabeth Jane Howard zelf.
De romans van Howard hebben tijdens haar lange leven (1923-2014) in de schaduw gestaan van de literaire werken van haar derde echtgenoot Kingsley Amis of haar minnaars Cecil Day-Lewis, Laurie Lee, Romain Gary of Arthur Koestler. Dat Howard in Engeland, en sinds de recente Nederlandse vertaling ook hier, nu meer aanslaat dan haar gewezen echtgenoot Amis ('Lucky Jim') is niet vreemd. De subtiele warmte van Howard, haar opmerkzaamheid voor onzekerheden, verwachtingspatronen en loyaliteiten wekken bewondering. Aan de Cazalet-huwelijken mankeert van alles, maar er gaat ook veel goed.
Neem Edward en Villy, die model staan voor Howards eigen ouders. De capabele Villy doet in bed haar best om mee te doen, maar vindt er eigenlijk nooit veel aan. De flamboyante Edward, die zijn terugkeer uit de loopgraven iedere dag viert, vindt dat geluk wel bij zijn maîtresse Diana. Moet hij met haar trouwen? Na veel twijfel komt het daar wel van. De woedende Villy gaat moeilijke jaren in, waarin ze voor haar omgeving de stomvervelende houding van versmade martelares aanneemt. Welk huwelijk was te verkiezen, wie verdient het geluk het meest? Elizabeth Jane Howard maakt in het slotdeel van 'De Cazalets' de balans op.
'Veranderingen', dit vijfde deel, schreef Howard toen ze achter in de tachtig was. Het verlangen naar afronding beheerst dit boek, dat in 1953 speelt, helaas wel. De knappe compositie van de eerste vier delen laat Howard los: alle personages krijgen eigen hoofdstukjes waarin wordt toegewerkt naar een ietwat voorspelbaar einde. Howard blonk in de eerste delen uit in kinderconversaties en zielenroerselen van jongetjes die ertegen opzien om naar kostschool gestuurd te worden of meisjes die rouwen om een dode moeder of in de oorlog vermiste vader. Hoe het als kind voelt om een vriend te maken, of juist buitengesloten te worden: Howard weet er alles van. Maar als in 'Veranderingen' een nieuwe generatie kinderen komt logeren op Home Place en vergelijkbaar kinderleed ervaart als hun ouders in het eerste deel 'Lichte jaren', is dat wel ontroerend maar treedt er ook enige verveling op. Howard neemt iets te veel ruimte voor de achterkleinkinderen van William en Kitty Cazalet.
Toch mogen de liefhebbers van de Cazalets dit slotdeel niet missen. Al was het maar om mee te leven met de zorgzame zus Rachel en haar levenslange liefde voor vioollerares Sid. Na het overlijden van Kitty, wier gevoelens over deze lesbische liefde altijd gespaard moesten worden, staat niets hun relatie meer in de weg. Maar er doemen nieuwe zorgen op. Zoals zo vaak in deze familie, probeert iedereen rekening met elkaar te houden. Een typische Cazalet-conversatie is deze tussen Rachel en Sid: "Eileen wil weten of je in de tuin wilt lunchen." "Wil jij dat?" "Als jij dat wilt." "Goed. Je zegt het maar." Of dit gesprek tussen Edward en Diana, die hij steeds tevreden wil houden, over de aankoop van een huis: "O, lieveling, het is perfect! Vind je ook niet?" "Als je zeker weet dat je het wilt hebben, lieveling." "O ja. En jij toch ook?" "Natuurlijk. En als je het wilt, is het van jou."
Achter deze oppervlakkige, tuttige gesprekjes schuilen ondermijnende onzekerheden, laat Howard zien. In hun gedachten en dagboeken blijken Cazalets altijd elegantere geesten. Het huwelijk is veel toegeven, inleveren, meebewegen. Dat kan extreme vormen aannemen. Als ziekte dreigt, proberen ze hun wederhelften zo lang mogelijk te ontzien. In 'Aftellen' (deel 2 ) weten echtelieden Hugh en Sybil dat zij de kanker nooit te boven zal komen, maar tot op het laatste moment spreken ze dat niet uit.
Jane Howards sympathie gaat gek genoeg eerder uit naar Cazalets die een burgerlijke huwelijksmoraal nastreven dan naar iemand als Louise, de kleindochter dat het meest op de auteur zelf lijkt als afstandelijke moeder, mislukt actrice en amoureus brekebeen: de vrouw over wie Peter Scott aan zijn moeder schreef. Een standvastig Cazalet-huwelijk heeft een fijne textuur van toegeeflijkheid, intimiteit en zorgen voor elkaar. En daar soms in falen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.