De harpij : een kleine geschiedenis van het paradijs
A.N. Ryst
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Em. Querido's Uitgeverij, 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : RYST |
Bo Van Houwelingen
ob/kt/27 o
Jongste zoon Niek - in wie we de man achter het pseudoniem Ryst, Daan Remmerts de Vries, herkennen - beschrijft hoe het hen vergaat. Vanzelfsprekend is de relatie van zijn ouders niet. Vader Haak is een veeleisende hypochonder die er tijdens zijn carrière allerlei affaires op na hield. Moeder Juan heeft dat jarenlang moeten dulden terwijl ze voor hun drie kinderen zorgde. Ze slapen al jaren apart en op elkaar vitten is het enige wat ze doen. De blik waarmee de trouwe zoon hen beschouwt, is niettemin vol compassie. Hij wil een beeld schetsen van hun huwelijk zonder een kant te kiezen, zonder alles te willen begrijpen.
Vader en moeder krijgen veel ruimte van hun zoon de verteller en gedijen daarin goed. Middels geslaagde dialogen komen ze tot leven en daarmee ook de hopeloze dynamiek tussen hen. Tegelijkertijd schuurt het dat er nauwelijks aandacht wordt besteed aan hoe het was om op te groeien met ouders die elk moment konden uitbarsten en 'leefden rondom een in de diepte smeulend verschil van opvatting'. Het jongetje Niek voelt jarenlang een zware verantwoordelijkheid iets goed te maken. Wat dan? Hoe dan? We moeten genoegen nemen met: 'Het liefst liep ik op zulke ogenblikken weg...'
Dat lijkt nog steeds zo te zijn; de zoon heeft zich bijna helemaal uit zijn eigen vertelling teruggetrokken. Over werk en dromen vertelt hij vrijwel niets, liefdes worden zijdelings vermeld en als hij zelf vader wordt klinkt het karig: 'Ik was gezinshoofd nu'. Alles draait nog altijd om zijn ouders. Maar hoe steekhoudend is het beeld van hen als het kind buiten beschouwing wordt gelaten? De nadagen maakt vooral nieuwsgierig naar de voordagen van die bescheiden zoon.
***
Querido; 239 pagina's; € 18,99.
J.J. Wolrich
Hoofdpersoon Niek vertelt in deze roman over de laatste levensjaren van zijn ouders. Zij hebben zich na hun pensionering teruggetrokken in hun zomerhuis in Friesland. Zijn ouders hebben hun hele leven samen een haperende chemie in hun huwelijk en moeite om samen hun liefde te bestendigen, maar blijven desondanks toch bij elkaar. Niek bezoekt zijn ouders regelmatig en wordt steeds meer geconfronteerd met hun herinneringen. Zijn vader raakt langzaamaan steeds meer verward en uiteindelijk kan hij niet meer thuis blijven wonen. Het verhaal is indringend geschreven en gaat over het afscheid en de vergankelijkheid van het leven, en de kwetsbaarheid van het ouder worden. De natuurbeschrijvingen van het uitgestrekte landschap ondersteunen deze thema’s. Geschreven in een heldere, meeslepende stijl. A.N. Ryst is het pseudoniem van Daan Remmerts de Vries (1962).
Yolanda Entius
ob/kt/20 o
Of ik het nieuwe boek van A.N. Ryst wilde bespreken. Geen idee, ik had nooit van hem gehoord, maar al snel ontdekte ik dat achter die naam Daan Remmerts de Vries schuil ging die in 2014 opzien had gebaard met 'De harpij', een grootse, mythische roman waaraan hij meer dan twintig jaar gewerkt had en die hij, omdat hij vreesde als schrijver van kinderboeken niet serieus te worden genomen, onder pseudoniem had uitgebracht. Dat ik dat gemist had mag een wonder heten, zeker omdat ik Remmerts de Vries niet alleen ken als beeldend kunstenaar en bekroond kinderboekenschrijver (meer dan dertig titels heeft hij op zijn naam staan, hij kreeg er zilveren en gouden griffels voor), maar ook als mens. We spraken elkaar wel eens op een uitgeversborrel of nieuwjaarsreceptie en ik las 'Zo zal ik bij je zijn' uit 2006, een rauwe, ongepolijste roman over onthechting, die ik in mijn arrogante hoofd wegzette als een 'interessante mislukking'. Die roman schreef Remmerts de Vries wel onder eigen naam.
Acht jaar geleden, bij de opening van een overzichtstentoonstelling van Daans werk in het Haags Gemeentemuseum kwamen we te spreken over zijn zus met wie ik decennia terug kortstondig bevriend was geweest. In onze jonge dagen - we kwamen net van de toneelschool - hadden we aan het scenario voor een film gewerkt. Aan samenwerking en vriendschap kwam een einde toen we ons een week lang opsloten in het Friese buitenhuisje van haar ouders. Hoe? Doet hier niet terzake, maar zus en huisje spelen een rol in 'De nadagen', het boek dat Daan (alias A.N. Ryst) schreef over zijn ouders. 'Verachtelijke lieden', als ik zus mocht geloven - een beeld dat op de schop gaat, uiteraard. Van haar herinner ik me vooral haar opvallend grote ogen waar heel veel druk op stond. De 'gewone' lezer zal zich een eigen beeld gaan vormen, maar als Ryst zus 'Mo' vanachter een plant de kamer in laat loeren, komen onze beelden vast en zeker samen.
Dat Friese huisje is in de loop der jaren uitgegroeid tot een landgoed. Vader Haak, voorheen een hoofdofficier van Justitie, en Moeder Juan (spreek uit met een J), een maatschappelijk werkster die zo nu en dan bijstand verleent aan een echtpaar met moeilijkheden, zijn er eind jaren tachtig permanent gaan wonen en slijten er nu de laatste jaren van hun leven. De bomen die Niek en zijn vader hebben aangeplant zijn een bos geworden. De tuin trekt vogels aan en vlinders, er is een schuurtje en verderop is de dijk. Er worden maaltijden bereid en opgegeten, sinterklaas gevierd, kerst, ze zitten in de tuin of bij de open haard, er is een steenrijke tante met een gekke naam, er zijn kinderen en kleinkinderen en ze komen op bezoek. Oudste zoon Ellert, eerst met vrouw Agnes, later met een ander; de licht krankzinnige dochter Mo en haar Italiaanse vriend Ettore die losse handjes heeft en geldgebrek of -zucht; en Niek.
Hij kijkt, praat, observeert, stelt af en toe een vraag, maar is vooral ook een heel goede luisteraar én schrijver met een melancholieke nood de dingen vast te leggen: te bewaren wat verloren ging of dreigt te gaan. Liefdevol doet Ryst verslag van ritueel gekibbel en alledaagse ergernissen: de een wil het bovenraampje open hebben, de ander juist dicht, dus dat raampje gaat open en dicht, zonder verder commentaar; híj had vriendinnen, zíj nam een minnaar die kwam en komt zelfs langs; hij heeft 'La dolce vita' opgenomen, zij vraagt: helemaal? want hij stelt de videorecorder altijd veel te zuinig in.
Er was en is veel afstand, eenzaamheid en onvermogen. Als er in het verleden al ruzies waren dan zijn ze gedoofd. Wat rest is de constatering dat Haak en Juan toch bij elkaar zijn gebleven. En dat is niet voor niets is geweest.
Boek én huwelijk snorren als een fluisterbootje richting de láátste dagen, die van hem of haar, of van hen samen; dat houdt Ryst heel lang in het midden. Niet uit effectbejag, maar gewoon, omdat het zo ging. Er wordt geen enkele poging gedaan dit huwelijk, deze familie, dit verhaal in een literaire jas te hijsen. Ryst durft het aan geen grote lijnen uit te zetten, maar laat het allemaal kalmpjes aan gebeuren. Een boek als het leven zelf, zou ik haast zeggen. Het verleden krijgen we (een uitzondering daargelaten) in terloopse brokjes opgediend, niet chronologisch en zeker niet uitputtend, maar beetje bij beetje: Haak en Juan laten op hun oude dag geregeld dingen los.
Zij laten los, Niek legt vast. Dat is, besef ik nu, wat me zo ontroerde. Ryst/Niek bouwt een monument voor Juan en Haak, de mensen die zeer zeker geen ideale ouders waren. Wat al te gemakkelijk gaat zo'n boek dan over het leed van de schrijver. Hier niets van dat al. Het is er wel, dat leed, stuk voor stuk lijden de kinderen aan verlatingsangst, maar het draait om hén, die ouders, zij zijn de hoofdfiguren, hén wil hij behouden. Dat dat niet kan is evident want "een beeldje van een haas is geen haas. Net zomin als een foto van een haas een haas kan zijn. Alleen een levende haas in een levend veld is een haas. Vluchtig, kwetsbaar, teer, een moment in de eeuwigheid - maar wezenlijk."
Dat kwam, aan het eind van het boek heel hard binnen. Daans onrust, de neuroses van 'Mo', ik kijk daar nu anders naar, maar het boek is meer dan dat, goddank.
Aanvankelijk moest ik, in de manier waarop Ryst de dingen voor zich laat spreken, aan Voskuil denken - die humor - maar gaandeweg dacht ik toch vooral aan Juan en Haak, aan Ryst dus, en aan Daan, én aan 'momenten in de eeuwigheid' dat wil zeggen: de echo daarvan.
Niet omdat ik Ryst, Daan, Niek, Mo of dat huis ooit heb gekend, maar omdat Ryst woord voor woord een wereld voor ons bouwt waarin het leven nagalmt.
Querido; 240 blz. € 18,99.
oordeel
Liefdevol verslag, de humor herinnert aan Voskuil.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.