Het monster van Essex
Sarah Perry
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Prometheus, 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : PERR |
Kathy Mathys
ob/kt/19 o
'Jij bent zo gewoon dat jouw bestaan het ongewone onmogelijk lijkt te maken', zegt Karel Pražan over Helen Franklin. Hij heeft een vreemd manuscript in handen gekregen dat het levensverhaal van Josef Hoffman vertelt. 'Gewone' Helen had als puber grootse fantasieën, maar heeft er daarna bewust voor gekozen om kleurloos door het leven te gaan. In Melmoth treedt ze aan als 42-jarige. Ze doet boete voor een fout die ze twintig jaar eerder heeft begaan. Ze kleedt zich onopvallend, eet weinig, slaapt op een steenharde matras. Niet één pleziertje gunt ze zichzelf, vrienden heeft ze nauwelijks.
Net als in Perry's vorige boek, Het monster van Essex, spookt hier iets rond wat volgens de een echt bestaat, volgens de ander enkel in verhaaltjes opduikt. Dat mythische wezen heeft een menselijke gedaante: Melmoth doolt tot het einde der tijden op aarde rond. Toen Jezus verrees, zagen enkele vrouwen het lege graf en Christus die uit de doden was opgestaan. Een van de vrouwen ontkende nadien dat ze hem had gezien. Sindsdien zwerft ze verdoemd rond. Ze is getuige van onrustbarende gebeurtenissen, klopt aan bij noodlijdenden in de hoop dat ze haar zullen vergezellen en haar eenzaamheid zullen verlichten.
Hoffmans manuscript is een van de vele verhalen die in dit boek worden verteld. Alle verhalenvertellers hebben iets misdaan. Ze getuigen over de komst van Melmoth, in het zwart gekleed, met een zware geur van bloemen en verrotting om zich heen.
Sarah Perry heeft het personage van Melmoth opgediept uit een roman uit 1820, Melmoth the wanderer van Charles Maturin. Het originele verhaal gaat over een man die zijn ziel verkoopt aan de duivel zodat hij langer kan leven.
Menselijk lijden
Net als in haar vorige boek vertelt Perry op een zelfverzekerde en moeiteloze toon. Elke stem klinkt anders. De hoofdvertelling, waarin we Helen volgen, wordt gebracht door een alwetende verteller. Diens gedragen stem past bij dit ietwat ouderwetse verhaal. Zo schrijft Perry: 'De kou heeft zijn lippen bestrooid met een blauwachtig poederstof.' of 'Nieuwsgierigheid legde haar handpalm tussen zijn schouderbladen'. In de toon van de hoofdvertelling zit veel milde spot, wat lichtvoetigheid brengt in dit verhaal over menselijke wreedheid.
Hoffmans getuigenis voert ons naar het Praag van de Tweede Wereldoorlog en gaat over het kwaad dat de Joden is aangedaan. Verder volgt een tweede oorlogsverhaal waarin 'mannen van middelmatig talent en bescheiden ambitie' bij hun medemensen groot lijden veroorzaken.
Perry werpt interessante morele vragen op. Wat kun je doen voor iemand die lijdt? Wanneer mag je om vergiffenis vragen voor de fouten die je hebt gemaakt? In een wereld waarin we voortdurend geconfronteerd worden met de lijdende medemens - veraf of dichtbij - is Melmoth een dubbelzinnige verschijning. Ja, ze is egoïstisch en wreed, maar ze vraagt ons ook het hoofd niet af te wenden en de wereld recht in de ogen te kijken.
Praag
Ondertussen vraagt de lezer zich af wat Helen heeft misdaan. Waarom heeft deze Engelse uit Essex zichzelf verbannen naar Praag? Net als Het monster van Essex is Melmoth een verhaal met vaart en spanning.
Helen neemt weinig plaats in beslag. Soms ruimt ze tientallen bladzijden plaats voor het verhaal van een ander. Daardoor zal deze roman voor sommige lezers wat versnipperd aandoen. Gelukkig is er Melmoth - het échte hoofdpersonage - die alles met elkaar verbindt.
De roman had het gerust kunnen stellen met een getuigenis minder en het slot zal niet iedereen kunnen verrassen. Maar toch laat Sarah Perry hier opnieuw zien dat ze een bijzonder getalenteerde verhalenverteller is. Over hedendaags Praag schrijft ze met evenveel verve als over het Essex van de negentiende eeuw.
Vertaald door Roland Fagel en Natasha Gerson, Prometheus, 304 blz., 19,99 € (e-boek 11,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Melmoth'.
Hella Kuipers
Helen Franklin, een Britse grijze muis van 42, woont in zelfgekozen ballingschap in Praag, om boete te doen voor een zonde van twintig jaar geleden. Door een geheimzinnig manuscript ontdekt ze de mythe van Melmoth, een van de vrouwen bij het heilig graf, die echter ontkende wat ze gezien had en voor straf over de wereld zwerft om overal getuige te zijn bij de verschrikkelijkste wreedheden. Ook Helen ziet haar, en voelt haar aanwezigheid aan haar nekharen. Dit boek is losjes gebaseerd op Melmoth de Doler (1820) van Charles Maturin, hoewel Melmoth daar een man is, een soort wandelende Jood. Het is vooral de vorm die aan die oude griezelroman ontleend is, namelijk die van verhalen-in-verhalen. Het manuscript bevat verschillende gruwelijke geschiedenissen waarbij Melmoth als getuige aanwezig was, en die in onze tijd opnieuw actueel zijn. In de moderne tijd speelt de geschiedenis van Helen: kan haar zonde vergeven worden? De thematiek van Perry's (1979) derde roman* – schuld, boete, verzoening, vergeving - is belangrijk en wordt bijzonder aangrijpend uitgewerkt. Een adembenemend mooi boek.
Rob Schouten
ob/kt/06 o
Wie 'Melmoth' op internet opzoekt stuit behalve op een Zuidafrikaanse plaats van die naam op een roman 'Melmoth the Wanderer' van de Ierse schrijver Maturin. Een gothic novel oftewel een spookverhaal uit 1820. Of Sarah Perry, bekend van haar ook in ons land bestsellende 'Het monster van Essex', zich erop gebaseerd heeft weet ik niet maar haar verhaal heeft onmiskenbaar spookelementen. Haar Melmoth is een vrouw die als enige bij de opstanding van Christus het wonder niet geloofde en sindsdien over de aarde moet zwerven, als ooggetuige van rampen, narigheden en het menselijk lot. Zij wordt 'het eenzaamste wezen ter wereld' genoemd en steeds probeert ze door anderen te volgen en aan te spreken die eenzaamheid op te heffen.
Perry's roman draait om de visioenen en nachtmerries van een zekere Helen Franklin, een kleurloze vrouw die echter voortdurend via vreemde ontmoetingen en het lezen van oude manuscripten met de eenzaam dolende Melmoth, in wie ze nauwelijks gelooft, wordt geconfronteerd. Tenslotte wordt ze, net als een aantal figuren uit het verleden voor de keus gesteld: leren leven met wat ze gedaan heeft of Melmoth volgen in de eeuwige duisternis.
Vreemd, onwaarschijnlijk verhaal dat herinnert aan de spookverhalen van Edgar Allan Poe (bijvoorbeeld ook omdat steeds zwarte kauwen, raven, het noodlot aankondigen), dat echter een morele lading krijgt die het uittilt boven een ordinaire spookgeschiedenis. Melmoth is getuige geweest van diverse zwarte momenten uit de wereldgeschiedenis, zoals de vervolging van de Engelse protestanten onder Mary Tudor, de holocaust, de genocide van de Turken op de Armeniïers, die Perry met het nodige gevoel voor detail oprakelt. Ook Helen Franklin heeft haar zwarte kanten. Ooit heeft ze als twintigjarige een zwaar verminkte vrouw op de Filippijnen op haar eigen verzoek geholpen met sterven, maar daarvoor heeft ze haar toenmalige Filippijnse vriend laten opdraaien die er jaren voor in de bak heeft gezeten en aan het eind Helen weer opzoekt om te kijken of zijn offer wel zin heeft gehad.
Dit ongewone, nu en dan onnavolgbare verhaal over goed en kwaad en verlossing, dat zich met name in winters en donker Praag afspeelt, vermengt spookverhalen met bijbelse noties. Je moet van goede huize komen om alles te snappen maar steeds is het sfeervol en veelbetekenend, zij het soms buitenissig zoals in deze scène bij het ontwaken van Helen: "Ze werd bij zonsopgang wakker doordat een haan op een golfplaatdak, drie meter lager, begon te kraaien. Dit was niet zo'n boerenkinkeltje dat trots tussen zijn harem van hennen rondstapt, maar het soort slechtgehumeurde prijsvechter met stalen klauwen waarmee bij het gokken kleine fortuinen worden verdiend en verloren. Bij het wakker worden verdreef ze een kakkerlaknimf die gretig ontbeet met het zoute zweet van haar onderarm. Het beest schoot naar de hoek, waar het zich verstopte tussen de lijkjes van haar nestgenoten die de vorige avond met een badslipper waren gedood."
Verlossing, vervolging, genocide op microniveau, je voelt dat Perry op een of andere manier wil duidelijk maken dat ze van alle tijden en formaten zijn. Zo zit het hele verhaal vol met de gruwelen van het bestaan, klein en groot, maar ook van verlossing. Soms word je als lezer volkomen uit de bocht geslingerd, dan weer drukt Perry je met je neus in de menselijke ellende, zoals in het aangrijpende hoofdstuk over de door haar man met een bijtend zuur overgoten Filippijnse vrouw. Dit is kortom niet zomaar een roman met een aardig verhaaltje maar de schrijfster heeft een morele boodschap, al is niet ieder moment duidelijk welke.
De Engelse literatuur lijkt momenteel in een soort experimentele fase te verkeren, waarin ze zich afkeert van eenvoudige anekdotiek of psychologisch-realistische verhalen. Vooral vrouwen proberen het genre opnieuw uit te vinden. Kate Atkinson, Ali Smith, deze Sarah Perry en anderen schrijven romans en verhalen die sterk van de gebaande paden afwijken. Een duidelijke trend zie ik nog niet maar allemaal hebben ze belangstelling voor het bovennatuurlijke gemeen en dat is op zich al een breuk met het recente verleden. De vraag is of dit een tijdelijke of blijvende trend is.
oordeel
Niet helemaal begrijpelijk maar altijd sfeervol en betekenisvol.
Vert. Roland Fagel, Natasha Gerson. Prometheus. 304 blz. € 19,99.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.