1794
Niklas Natt Och Dag
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
2 items aanwezig |
Prometheus, 2018 |
VERDIEPING 2 : DUIVELSHOEK : SPANNEND : NATT |
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Prometheus, 2018 |
VOLWASSENEN : ROMANS : NATT |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Prometheus, 2018 |
VOLWASSENEN : ROMANS : NATT |
John Vervoort
i /un/08 j
1793, het debuut van de Zweedse auteur Niklas Natt och Dag, is een overtuigende historische misdaadroman die je meevoert naar het Stockholm van het einde van de achttiende eeuw, waar de vondst van een gruwelijk verminkt lijk een hele stad en samenleving op hun kop zet. De roman maakt de grote ambitie die ervan afdruipt meer dan waar.
Niklas Natt och Dag (1979) is een telg uit de oudste adellijke Zweedse familie die haar sporen in de geschiedenis van het land heeft nagelaten. Zijn voorvaderen vochten tegen allerlei overheersers en vermoordden in de vijftiende eeuw de leider van een opstand tegen de Zweedse koning. De opvallende achternaam ('Nacht en Dag') verwijst naar het wapenschild van de familie, dat zelfs op Zweedse munten te vinden was.
In het nawoord bij deze debuutroman verwijst Natt och Dag meteen naar de enorme hoeveelheid research die hij deed, en dat merk je. De roman bulkt van de saillante details over hoe de mensen destijds woonden, wat ze aten en hoe ze overleefden in een chaotische stad. Dat leven was voor het overgrote deel van de bevolking geen pretje en Natt och Dag slaat elk romantisch beeld aan diggelen. Stockholm was op het einde van de achttiende eeuw een open riool waar de geur niet te harden was, de vuiligheid overal op straat lag, de sjofele huizen broeihaarden van ziektes en ongedierte waren en de mensen blij mochten zijn wanneer ze de dertig haalden. Soms gaat de gruwel wel erg ver wanneer hij een publieke executie beschrijft waarbij de beul zo dronken is dat hij liefst vijf keer moet aanleggen voor hij het hoofd van de romp heeft gescheiden.
Het speurdersduo dat in 1793 de misdaad moet oplossen is bepaald niet alledaags. Cecil Winge is een jonge jurist die lijdt aan de tering en stervende is. Zijn kompaan Mickel Cardell is een oorlogsveteraan met één arm, die voor wat penningen en veel drank werkt als buitenwipper en nachtwacht in dienst van de schout. Hij is het die een gruwelijk verminkt lijk vindt waarvan de armen en benen zijn geamputeerd, de tong werd uitgerukt en de ogen werden uitgestoken. Blijkbaar werden de verwondingen geleidelijk aangebracht, waardoor het slachtoffer vele weken immense pijnen moet hebben geleden.
De Sade
Is Cardell eerder een rouwdouw en een man van de actie, dan is Winge de intellectueel. Hij is een bedachtzame jongeman die heeft gehoord van de revolutionaire ideeën die in Europa de ronde doen en waarvan nogal wat notabelen en politici bang zijn dat ze ook de Zweedse maatschappij zullen ontwrichten. Net nu zou dat heel ongelegen komen, want het land gaat gebukt onder een institutionele crisis. De vorige koning, Gustav III, werd in maart 1792 tijdens een gemaskerd bal vermoord. Omdat zijn oudste zoon nog minderjarig is, werd een regent aangesteld, maar de politieke situatie is hoogst onstabiel en de paranoia regeert. Winges onderzoek leidt hem naar een geheime groepering waar alleen puissant rijke lui lid van kunnen worden. Zij komen samen in een luxebordeel waar de perversiteiten zo uit een verhaal van De Sade kunnen komen.
Ook twee andere personages worden uitgebreid gevolgd. Kristover Blix is een jonge leerling-chirurgijn die, omdat hij door zijn liederlijke leven schulden heeft opgebouwd, een speelbal van een groter complot wordt. Anna Stina Knapp is een jonge vrouw die wordt beschuldigd van prostitutie en in een groezelig 'spinhuis' terechtkomt, waar ze haast onafgebroken strengen wol moet spinnen. Blix vertelt in lange brieven aan zijn zus over zijn belevenissen en hoe hij een deel van een misdadig complot wordt. Ook Knapps leven wordt overhoopgehaald door de vondst van het geschonden lijk.
Secuur
1793 is geen doordeweeks misdaadverhaal. Het boek is verbluffend geschreven en Natt och Dag neemt zijn tijd om scènes rijkelijk uit te werken. Zo zou in de handen van een minder getalenteerde schrijver de uiteindelijke beschrijving van de moord op het slachtoffer bulken van de gore details. Die details schuwt Natt och Dag niet, maar hij formuleert secuur en werkt niet op plat effectbejag. Zijn beschrijvingen zijn doorleefd en geloofwaardig. Op dezelfde precieze manier bouwt hij de plot uit, die gelukkig niet uitmondt in een ondoorzichtig kluwen van raadsels. Ik vermoed dat de Zweedse achttiende-eeuwse geschiedenis voor de meesten niet tot het verplichte lessenpakket behoorde, maar ook daarin leidt en stuurt de auteur de lezer genoeg zodat de historische achtergrond geen wirwar van namen en gebeurtenissen wordt.
Tegen de regels
Wie dit boek alleen maar leest om het raadsel van het verminkte lijk opgelost te zien, moet geduld oefenen. Natt och Dag zondigt tegen een klassieke regel uit de misdaadliteratuur die stelt dat elk feit of elk personage in het boek een element moet vormen in de oplossing van het raadsel. Maar zijn nauwgezette beschrijving van plaatsen en personages, en zijn zorgvuldig verhaal maken dat 1793 je opslorpt en niet meer loslaat voor je de ontroerende eindscène hebt gelezen. Natt och Dag is erin geslaagd drie romans in één te schrijven waarin geschiedenis, misdaad en ideeën op een gebalanceerde manier met elkaar verenigd zijn.
Vertaald door Lammie Post-Oostenbrink, Prometheus, 400 blz., 22,50 €. (e-boek: 13,50 €). Oorspronkelijke titel: '1793'
Marc De Pril
In de stinkende waterplas Fatburen, aan de rand van Stockholm, wordt in 1793 door tuchtwacht Mickel Cardell de romp gevonden van een onbekende man, duidelijk gefolterd, met afgezette ledematen en een hoofd met uitgestoken ogen. Inspecteur Cecil Winge, lijdend aan tbc, begint aan zijn laatste moordonderzoek. Om onbekende redenen maalt niemand om de identiteit van het slachtoffer en al zeker niet de lokale autoriteiten. Winge en Cardell trekken dan maar samen op onderzoek uit. Het moordonderzoek is doorweven met wat het jonge weesmeisje Anna-Stine overkomt: ze is gevlucht uit een ‘spinhuis’ en wordt achtervolgd door mensenhandelaars. Maar waar gaan beide verhalen elkaar kruisen? De moord leidt al snel naar de kringen van de hoge bourgeoisie. Doch, met het vinden van de moordenaar begint pas de echte ontknoping. De term historische thriller wordt alle eer aangedaan. De naderende dood van inspecteur Winge leidt echter naar een radicale morele beslissing, die zorgt voor een onverwachte sterke plotwending. Debuut van een auteur (1979) die behoort tot de oudste adellijke familie van Zweden en direct scoort met een historisch bloedstollend verhaal. Klasse. Wordt zeker vervolgd.
Gerwin Van Der Werf
2/ei/19 m
In een stinkende plas net buiten Stockholm drijft een verminkt lichaam, of wat ervan over is: een romp en een hoofd met uitgestoken ogen. Een maandenlange marteling moet zijn voorafgegaan aan de dood van de onbekende man, want alle stompen van de afgezette ledematen zijn geheeld.
Niklas Natt och Dag schreef met '1793' een historische thriller met de gore van een horrorcultfilm. Dus geen achttiende-eeuwse galanterieën, verlichte idealen en naar talk geurende pruiken, maar stinkende stegen in een verloederde stad waar de huizen even verrot zijn als de moraal - die zo'n beetje inhoudt dat je naar beneden trapt als je ermee wegkomt en naar boven likt als je de kans krijgt. Zowel het lompenvolk als de machthebbers maken zich er schuldig aan.
Het lijk wordt uit het water gevist door de tuchtwacht Cardell, een vechtjas met één arm en een houten prothese waarmee hij rake klappen uitdeelt. De moord wordt de laatste zaak van inspecteur Cecil Winge, die lijdt aan tuberculose en spoedig zal sterven. Om de dader te vinden moet Winge allereerst de identiteit van het slachtoffer achterhalen. Hij is te zwak om het alleen te doen, en moet bovendien in het geheim opereren, want de autoriteiten zitten helemaal niet te wachten op het gewroet van Winge in hun beerputten. Winge roept de hulp in van Cardell. De verminkte tuchtwacht en de stervende inspecteur, ze lijken elkaar nodig te hebben om een heel andere reden dan deze moordzaak. Ze herkennen iets in elkaar: rechtschapenheid, de wil om het goede te doen.
Een mooi contrapunt in dit speurverhaal vormen de belevenissen van Anna-Stine, een jonge wees die de gruwelen van een 'spinhuis' overleeft en wordt opgejaagd door mensenhandelaren en andere sadisten. Ze worstelt zich door een opeenstapeling van beproevingen die - ook in de vaart waarin ze worden opgediend - doen denken aan 'Oliver Twist' en 'Les Misérables'. Je weet dat Anna-Stine's verhaal dat van de inspecteur en de tuchtwacht gaat kruisen, maar je weet niet hoe en wanneer.
Ondertussen vervolgen de twee hun onderzoek in een bordeel waar de man-zonder-ledematen tot pervers vermaak heeft gediend van heren die veel te hooggeplaatst blijken om aan de tand te voelen, laat staan aan te klagen. In een vervallen landhuis waar het slachtoffer gemarteld is vinden ze ten slotte de moordenaar. De echte ontknoping moet dan nog volgen.
Bleef het bij dit alles, dan was '1793' een spannend griezelboek met een historisch sausje en wat nordic noir elementen. Maar de roman wil meer zijn dan een historische Scandi-thriller. In Zweden werd het boek als 'Bellman-noir' bestempeld, wat menig Zweed meteen deed likkebaarden, want dichter-zanger Carl Michael Bellman, de officieuze hofmuzikant van de in 1792 vermoorde koning Gustav III, is nog altijd zeer geliefd en een connectie met zijn naam alleen al is een kwaliteitskeurmerk.
Dat Niklas Natt och Dag erin slaagt het boek uit te laten stijgen boven de gangbare Scandinavische misdaadlectuur-op-niveau komt door de rijke en beeldende schrijfstijl, maar vooral door de manier waarop hij de historische setting een dwingende rol laat spelen. De strijd van humanisme tegen horror, van rede tegen chaos, het is voelbaar in alle scènes, hij woedt in de personages zelf. Cardell en Winge zijn op hun eigen manier mannen van de Verlichting. Cardell is de pragmaticus, de man van het volk die zijn vuisten laat spreken voor de goede zaak, de nobele primitieveling van Rousseau. Winge is de rationalist, Kantiaan, de zuivere denker. Hij haalt iedere dag zijn zakhorloge uit elkaar, om het schoon te maken en radertje voor radertje weer in elkaar te zetten. Als de ontknoping van het boek nadert, doet Winge echter een flinke scheut water bij de klare wijn van zijn punctualiteit en principes. Hij heeft haast, is stervende, en wie al te rechtschapen door het leven gaat krijgt niets gedaan. Hij neemt een morele beslissing die zorgt voor een dubbele plotwending, waarover ik hier verder niets los zal laten behalve dat ik de neiging had op te staan om te applaudisseren. Dat dit boek een debuut is vergeet je na drie zinnen al.
'1793' is in alle opzichten een meeslepend boek: de personages blijven je bij, het tijdsbeeld is scherp, het achttiende-eeuwse Stockholm is veel meer dan een decor, het is een spiegel van de zielen die in het boek beschreven worden. De lezer begrijpt best: dit ís niet Stockholm anno 1793, dit is de stad zoals de schrijver wil dat wij haar zien, schitterend en somber, levendig en deprimerend. Het is merkwaardig hoe je als lezer de gruwelijkheden rond het verminkte lichaam kunt verdragen, omdat het wel en wee van Winge, Cardell en Anna-Stine je veel meer aan het hart gaan. Vooral van dat meisje hoop je dat het haar goed zal gaan, maar met al die moordlust en al dat zwarte cynisme om haar heen kan je er geen moment gerust op zijn. Zoals in de betere horrorfilm.
Door het goede te doen genees je de wereld niet van het kwaad, maar je heelt wel jezelf, en je naaste. '1793' is een virtuoos geschreven, aardedonkere thriller waarin deze 'moraal' een zachte onderstroom vormt in een koude, gewelddadige wereld. Dat is typisch nordic noir dus, maar dan geplaatst in de tijd van Bellman en de Verlichting, met een knipoog naar de toekomst: wie voelt én denkt, die overwint de redeloosheid. Als je het tenminste slim aanpakt, hoor je de schrijver daar met een sardonisch lachje aan toevoegen.
Vert. L. Post-Oostenbrink. Prometheus; 400 blz. €22,50.
oordeel
Virtuoos geschreven, duistere thriller.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.