Eeuwig licht
Francis Spufford
Francis Spufford (Auteur), Inger Limburg (Vertaler), Lucie van Rooijen (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Nieuw Amsterdam, © 2017 |
VOLWASSENEN : ROMANS : SPUF |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Nieuw Amsterdam, © 2017 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 14203 |
Fokke Obbema
ru/eb/10 f
Hoe was het om te leven in New York toen de stad nog maar zevenduizend inwoners telde? Toen Broadway nog geen associaties opwekte met theaters en musicals, maar vooral bekend stond als een 'brede weg', uitmondend in weilanden. De Britse auteur Francis Spufford voert zijn lezers terug naar die tijd. Naar 1746 om precies te zijn, toen Britten en Nederlanders het opkomende stadje domineerden. Zij keken op naar het veel grotere, kosmopolitische Londen.
Uit die stad komt op een dag de raadselachtige hoofdpersoon van het boek, de 'heer Smith'. Direct begeeft hij zich naar het gerenommeerde handelshuis Lovell om er een gigantische claim te deponeren. Van een al even vooraanstaand Londens handelshuis heeft hij een wissel gekregen ter waarde van duizend pond, een ongekend kapitaal. De oude Lovell kan dat samen met zijn Nederlandse partner Van Loon onmogelijk zo maar op tafel leggen. Hoe Smith aan de wissel komt, blijft een raadsel voor de lezer, die lange tijd niet weet of de hoofdpersoon een bedrieger is. Bovendien valt Smith voor Tabitha, de even bevallige als wispelturige dochter van Lovell. Zo vormen liefde en geld het klassieke vertrekpunt van een klassieke vertelling, compleet met een 'ik-persoon' als verteller. Die spreekt de lezer aan met zinnetjes als: 'Ik vertrouw op de vergevingsgezindheid van de lezer'. Een archaïsche verteltrant die af en toe hinderlijk overkomt, maar waarvan het belang toch overtuigt.
Knap aan deze historische roman is dat de auteur zijn uitputtende kennis van 18de-eeuws New York geheel ondergeschikt aan de avonturen van Smith heeft gemaakt. Verhandelingen over het muntstelsel, de slavenhandel, politiek of een kaartspel - het wordt naadloos en razend knap in de intrige verweven. Voor Nederlandse lezers is de beschrijving van een New Yorkse Sinterklaasviering smullen, inclusief een Sint die met plagerige rijmpjes de lachers op zijn hand krijgt. Ook toen al. En die natuurlijk in deze tijden van slavenhandel terzijde wordt gestaan door een zwarte knecht.
De rauwheid van het Amerikaanse leven, waar onder het vernisje van Europese beschaving lynchpartijen op de loer liggen, komt sterk naar voren. Een wandeling brengt Smith langs een plank met 'donkere klonten en slierten'. Even later blijkt het om opgeknoopte mensen te gaan, 'wel veertig, vijftig, zestig'. De geschokte lezer moet geruime tijd wachten voor hij te horen krijgt dat het Fransen betreft die door Mohawks te grazen zijn genomen. De autoriteiten betalen de indianen wanneer zij met hun buit bij New York komen. 'Een feestelijk moment voor de stad', vertelt een gesprekspartner aan Smith.
Geestig is de typering van de Amerikaanse volksaard. Over winkeliers schrijft Spufford dat zij zich zien als 'de onschuld zelve, gelijkmoedig en ernstig, door een gelukkig toeval uit de verdorvenheid weggeplukt. Maar in werkelijkheid zijn ze onbeschaafd, argwanend en licht ontvlambaar, en het is een helse klus om ze onder de duim te houden.' De parallel met het heden valt moeilijk te missen.
Sterk is ook zijn beeldspraak. Een rechter 'genereert genoeg zwaartekracht om de planeten uit hun baan te brengen', en Tabitha heeft een afwerende blik, 'als vensterglas waar sneeuwballen tegenaan ploffen'. Af en toe gaat zijn bloemrijke taal over in het potsierlijke, wanneer 'kletsnatte koraalrode lobben' het vrouwelijk geslachtsorgaan moeten voorstellen. Maar oog voor detail valt Spufford niet te ontzeggen. Ook daarom is de debuutroman van deze vijftiger zo'n jolly good read.
****
Uit het Engels vertaald door Inger Limburg en Lucie van Rooijen, Nieuw Amsterdam; 364 pagina's; € 22,99.
Theo Vos
1 november 1746: de jonge, knappe Richard Smith komt aan in New York, dat met 7000 inwoners een tiende van het aantal inwoners van Londen telt. Smith komt een rekening van 1000 pond innen bij zakenman Lovell, op wiens scherp getongde en sadistische dochter hij verliefd wordt. Zijn achtergrond is mysterieus en dat maakt hem in toenemende mate verdacht. Is hij een oplichter, een spion, een verleider? Als een echte picaro rolt hij van het ene avontuur in het andere. Hij raakt betrokken bij een achtervolging over daken, een duel, een rechtszaak, dampende seks en een kaartspel met hoge inzet. Wie mr. Smith is, van wie die rekening komt en wat hij met die 1000 pond moet, wordt pas helemaal aan het eind onthuld. Conform de achttiende-eeuwse romantraditie (Sterne, Smollett, Richardson, Fielding) is er een auctoriale verteller aan het woord die zich overal mee bemoeit. Succesvol non-fictie schrijver (geschiedenis, politiek, wetenschap) Spufford (1964) debuteert met dit boek als een origineel, erudiet en briljant romanschrijver. Prachtig boek, maar vereist wel enige historische en literair-historische kennis van de achttiende eeuw. Wint de Costa First Novel Award 2016.
Vrouwkje Tuinman
ua/an/06 j
'If I can make it there, I'll make it anywhere", zong Frank Sinatra over New York. Een dubbelzinnige regel, die The Big Apple tegelijkertijd benoemt als stad waar alles mogelijk is én als hardste leerstoel ter wereld. Uit Francis Spuffords debuutroman 'Gouden bergen' blijkt dat exact die paradox de metropool al in 1746 beheerste - al was het toen een stadje van slechts 7000 inwoners, en stelde de entertainmentindustrie nog weinig voor.
Het is Allerheiligen als ene Mr. Smith, afkomstig uit Londen, aankomt in de haven van New York. Hij gaat rechtstreeks door naar de lokale koopman Lovell om een wisselbrief ter waarde van duizend pond te verzilveren. Een astronomisch bedrag, zoiets als een derde van Lovells hele jaaromzet. Hij heeft het niet op de plank liggen, en al helemaal niet voor een vage jongeman zonder referenties. Maar Smith kan wachten. Als hij wat cash kan krijgen om de komende weken door te komen, dan wachten ze gewoon op de volgende boot uit Engeland. Die zal de benodigde bewijsstukken bij zich hebben.
Maar cash is er niet. De nieuwe wereld blijkt nauwelijks meer aan muntgeld te doen. De bergen goud waarover in Europa wordt gedroomd? Onzichtbaar. Er zijn alleen cijfers in het grootboek, en vodjes papier met een getal erop. In de dagen die volgen, blijken wel meer ideaalbeelden niet te kloppen. Het dagelijks leven rond 'Mannahatta' is ronduit dorps, de machthebbers hebben zesdubbele agenda's, de bewoners laten bij het minste of geringste hun vriendelijke façade vallen.
Daar staat tegenover dat Smith de wereld ook niet erg frank tegemoet treedt. Meestal heten mensen die zich Mr. Smith noemen niet echt zo. Deze wel. Maar dat is ook zo'n beetje het enige dat hij over zichzelf wil onthullen. Hij lijkt zelfs zijn best te doen de geruchten te bevorderen dat hij een oplichter is, een charlatan, misschien wel een crimineel.
Francis Spufford schreef een reeks non-fictieboeken over onderwerpen als emigratie, religie en de zucht naar macht en weelde. Al die elementen keren terug in 'Gouden bergen', met als overkoepelend trefwoord 'vrijheid'. In de 18de eeuw bliezen de Amerikanen al net zo hoog van de toren over hun soevereiniteit als nu. Als nieuwkomer ziet Smith de keerzijde. De situatie van de slaven bijvoorbeeld, die met even grote aantallen sterven als ze worden aangevoerd. Die van de vrouwen, die verder van het openbare leven staan dan hij in Londen gewend is. En het strafsysteem is niet alleen partijdig, maar ronduit barbaars.
Korte tijd lukt het Smith zich te handhaven te midden van mensen die hem hetzij wantrouwen, hetzij van zijn aanstaande weelde hopen te profiteren. Dan sluit zich een net waarvan hij het bestaan niet eens vermoedde.
Over hoe 'Gouden bergen' verder gaat, vertel ik beter niets, omdat het een opeenvolging is van toneeldoeken die opgaan om een nieuwe werkelijkheid te onthullen. Ook letterlijk: Spufford vertelt smakelijk over het theaterleven. Sowieso schetst hij situaties op de barokke wijze die actueel was in de tijd waarin het boek speelt. Vol kleuren, (vieze) geuren en uitwaaierende bewegingen. Met voor mijn smaak soms te veel effectbejag. Bij het zoveelste briesje dat als kattenpootjes over het water trippelt, bij de zoveelste alinea die metafoor op metafoor stapelt, had ik de neiging even een stukje over te slaan. Al was ik steeds achteraf blij dat ik dat niet had gedaan, als ik weer iets moois las als "alles leek vertraagd te zijn tot de snelheid van de vallende sneeuw".
New York beleeft dit jaar de koudste winter in tijden. Ook in Spuffords Mannahatta van 1746 zijn de donkere dagen ongenadig, vooral voor hen die minder vrij zijn. Armen, zwarten, ieder die niet aan het rolmodel van de Brits-Nederlandse kolonialen voldoet. Want dát is de mal waarbinnen je het (terug naar Sinatra) wel of niet kunt maken.
Uiteindelijk blijken de motieven van Smith anders te zijn dan iemand kon vermoeden, veel nobeler ook, zo nobel dat hij er alleen maar om veracht kan worden. Door tijdgenoten, wilde ik schrijven, maar dat woord heb ik weer weggehaald. 'Gouden bergen' is dan wel een historische roman, maar laat vooral veel zien over tijdloze mechanismes tussen mensen.
Wie is Francis Spufford?
Francis Spufford, zoon van een econoom en een geschiedkundige, doceert sinds 2008 schrijven aan Goldsmiths College in Londen. Hij debuteerde vorig jaar pas, op zijn 52ste, met een roman. Eerder schreef hij vijf non-fictie boeken, onder andere over de Sovjet Unie en over het christendom. Het laatste boek was getiteld: 'Dit is geen verdediging! Waarom het christendom, ondanks alles, verrassend veel emotionele diepgang heeft'.
Spufford is praktizerend christen en getrouwd met een geestelijke, kanunnik in de kathedraal van Ely.
Onlangs zei Spufford in The Guardian dat hij spijt had dat hij niet veel eerder fictie was gaan schrijven. "Het is fascinerend om te kunnen onderzoeken wat het betekent om niet jezelf te zijn." Ook religie, een belangrijk thema in zijn werk, ziet Spufford als een vorm van verbeelding, een manier om om te gaan met paradoxen en onzekerheden, zonder ze op te hoeven lossen of te moeten bewijzen.
Vert. Lucie van Rooij, Inger Limburg. Nieuw Amsterdam; 368 blz. € 22,99.
oordeel
Smakelijke roman speelt met schijn en werkelijkheid.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.