Babbitt
Sinclair Lewis
Sinclair Lewis (Auteur), Irene Paridaans (Vertaler), Joost Pollmann (Vertaler), Jan Willem Reitsma (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Lebowski Publishers, 2017 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 13766 |
Marnix Verplancke
i /ul/05 j
Na acht jaar aandringen mocht de Amerikaanse sterjournaliste Dorothy Thompson in 1931 Adolf Hitler interviewen. De toekomstige grote man van Duitsland, zei iedereen, maar Thompson zag in hem niet meer dan een klein, zielig mannetje met een grote dosis onzekerheid en een paar rare tics. Misschien droomt hij er wel van ooit een groot dictator te worden, schreef ze in haar artikel dat in de Cosmopolitan van maart 1932 verscheen, maar dat zal nooit gebeuren. Nog geen jaar later diende ze haar woorden in te slikken: het was gebeurd.
Dorothy Thompson was getrouwd met de Amerikaanse Nobelprijswinnaar Sinclair Lewis en de wijze waarop ze zich mispakte aan Hitler, heeft zeker meegespeeld bij het uitdenken van zijn roman Dat gebeurt hier niet, die in 1935 verscheen. In dat boek beschrijft hij immers de opgang van een Amerikaanse fascistische partij, geleid door een ietwat sullig mannetje dat als geen ander speeches kan geven en het daardoor tot president van de VS schopt - ook al beweerde ieder weldenkend mens vooraf dat dit nooit kon gebeuren.
'Hij dronk Coca-Cola met de methodisten, bier met de lutheranen, Californische witte wijn met de joodse middenstanders en als er niemand keek, dronk hij illegaal gestookte maïswhisky met alles en iedereen.' Lewis zet Berzelius Windrip - 'Buzz' voor de vrienden en 'buizerd' voor de vijanden - neer als een gewiekste populist die in het Amerika van na de Grote Depressie zieltjes wint voor zijn idee dat zowel democratie als communisme gefaald heeft en het fascisme de enige weg vooruit is.
Met 28 miljoen steuntrekkers en joodse financiers die samen met de vakbonden de macht over proberen te nemen in onze bedrijven wordt het tijd om in actie te komen, oreert Windrip. Nadat hij eerst de Democraten achter zich heeft gekregen, verovert hij ook het Witte Huis. Zijn programma bestaat uit vijftien punten, waaronder meer macht voor de Federale Centrale Bank, meer openbare werken en het uitbouwen van een corporatistisch staatsbestel met een presidentieel bestuur. Dat zwarten en joden niet langer overheidsfuncties zullen kunnen uitoefenen en vrouwen terug aan de haard moeten, dat vergeten de meeste mensen omdat Windrip hun fantasie aanwakkert met de belofte van een basisinkomen. Dat de 1 procent rijksten evenveel verdienen als de armste 42 procent samen is een schande, zegt hij. Voortaan zal niemand nog meer dan 500.000 dollar per jaar mogen verdienen, en iedereen krijgt een basisinkomen van 5.000 dollar.
Withemden
De antiheld die Sinclair Lewis tegenover Windrip plaatst, is Doremus Jessup, eigenaar en hoofdredacteur van de krant The Daily Informer, de bijbel van de Vermontse conservatieve boeren. Hij is een democraat in hart en nieren, een man van het gezond verstand die ieder utopisch denken afwijst, maar zijn aanhang zienderogen ziet slinken. Wacht maar, denken immers veel van zijn boerenlezers, wanneer Windrip aan de macht komt, zullen wij de prijs van de tarwe gaan bepalen, en niet langer die hoge heren in maatpak.
Het Amerikaanse fascisme zal anders zijn dan het Europese, bezweert Jessup zijn medestanders. Het zal zijn eigen culturele en vooral ook religieuze invulling krijgen en er zullen echt geen bruin- of zwarthemden door de straten marcheren. En daarin krijgt hij gelijk, want Windrips 'Minute Men', de stoottroepen die een paar weken voor de verkiezingen worden opgericht en die binnen de kortste keren een half miljoen leden tellen, dragen witte hemden.
Ook al merk je aan de soms manke dialogen en ongeloofwaardige plotwendingen dat Sinclair Lewis Dat gebeurt hier niet in goed vijf maanden tijd schreef en hij daarbij flink aan de drank zat, toch is het boek een beresterke roman. Sentimentalisme wordt zo veel mogelijk uit de weg gegaan en doordat Lewis focust op tientallen personages, behoud je als lezer ook genoeg afstand. Soms krijg je de indruk non-fictie te lezen in plaats van een roman, wat enorm bijdraagt tot de geloofwaardigheid.
Idiote ideeën
'De senator was vulgair, een halve analfabeet, viel eenvoudig te betrappen op openlijke leugens en huldigde bijna idiote 'ideeën', terwijl zijn beroemde vroomheid die van een handelsreiziger in kerkmeubilair was en zijn nog beroemdere humor het sluwe cynisme van een plattelandswinkelier.'
Sinclair Lewis baseerde zijn Buzz Windrip op Huey Long, de fascistische senator van Louisiana die de nominatie van de Democraten in de wacht leek te zullen slepen tot hij omkwam bij een aanslag.
In bovenstaande beschrijving Donald Trump herkennen ligt echter eveneens voor de hand. Voor nogal wat Amerikaanse journalisten was die zelfs zo duidelijk dat ze onomwonden schreven dat Lewis het presidentschap van Trump had voorspeld. Trump zou dan een fascist zijn.
Ons lijkt dit echter wat overdreven. De historische context is vandaag anders. We zien Trump nog niet meteen werk- en concentratiekampen opzetten, of een oorlog beginnen tegen Mexico. Of toch? Want zoals Mark Twain al wist: 'History never repeats itself, but it rhymes.'
L. Torn
Dystopische roman uit 1935: wat zou er gebeuren als een gehaaide politicus erin zou slagen om via het democratisch systeem president van Amerika te worden om vervolgens de democratie af te schaffen? ‘Dat gebeurt hier niet’, denkt journalist Doremus Jessup die verslag doet van de verkiezingscampagne van de populistische presidentskandidaat Buzz Windrip. Door het beloven van 5000 dollar voor iedere Amerikaan en het proclameren van racistische en patriottistische decreten slaagt de onbehouwen Windrip erin te bereiken wat de elite voor onmogelijk houdt: hij wordt tot president verkozen. Razendsnel wordt het bestuur van de VS omgebouwd tot een gewelddadige dictatuur. Jessup wordt vanwege zijn journalistieke aanval op ‘the Chief’ gemarteld en naar een strafkamp gestuurd. Zijn vrijgevochten dochters worden hard aangepakt door de MM, een Amerikaanse variant van de SS. De auteur (1885-1951) was de eerste Amerikaan die de Nobelprijs voor literatuur kreeg. Met deze stilistisch rijke, prachtig vertaalde roman beschrijft hij overtuigend hoe een volksmenner de ruimte neemt die hij krijgt. Actueel thema.
Gerwin Van Der Werf
i /ul/22 j
Senator Buzz Windrip is een populist die met brallerige toespraken en grote beloften in een oogwenk Amerika aan zijn voeten krijgt. Hij wordt president, tot verbijstering van de intellectuele elite die met lede ogen aanziet hoe Amerika verandert in een totalitaire staat.
Trump? Mis. Dit is de korte inhoud van 'Dat gebeurt hier niet', een roman van Sinclair Lewis uit 1935. Lewis schreef deze dystopische fantasie om aan te tonen dat het zéker kan gebeuren, ook Amerika kan een fascistische staat worden. Dit jaar maakt het boek een comeback - dankzij Trump. TheNew York Times sprak van 'een analogie voor het Tijdperk Trump', The Guardian noemde het 'de roman die de opkomst van Trump voorspelde'. Fijne quotes voor uitgevers, er volgden herdrukken en vertalingen. Maar klopt het ook? Heeft Lewis profetische gaven en leest het boek inderdaad als een analogie voor het Amerika van Trump?
Sinclair Lewis won in 1930 als eerste Amerikaan de Nobelprijs voor de Literatuur. Zijn ster was tot grote hoogte gerezen na de romans 'Main Street' (1920) en 'Babbitt' (1922). In die boeken portretteert Lewis kleinburgerlijke Amerikanen die geen vat krijgen op het razendsnel veranderende, moderne Amerika. Beide boeken zijn klassiekers geworden, 'Babbitt' verscheen vorig jaar ook in vertaling. Een vergelijkbare thematiek ligt onder het verhaal van 'Dat gebeurt hier niet': Amerika is een oerkracht, het land beweegt - in de verkeerde richting - en tegen die beweging lijkt niets in te brengen, zeker niet door bekrompen conservatieven die mokkend langs de kant staan. Lewis schreef het boek in vier maanden, gedreven door een grote bezorgdheid over de politieke situatie in zijn land.
De figuur van Buzz Windrip is gebaseerd op senator Huey Long, een populist uit Louisiana die furore maakte in de jaren dertig, president wilde worden doch in 1935 werd vermoord -vlak voor 'Dat gebeurt hier niet' uitkwam. Long was een Democraat met radicale hervormingsplannen, hij wilde de banken controleren en welvaart herverdelen: iedere familie zou 5000 dollar per jaar krijgen. In zijn dadendrang ontwikkelde Long dictatoriale trekjes, hij richtte zelfs een burgermilitie op. In 'Dat gebeurt hier niet' is Buzz Windrip ook een Democratische senator en zijn plannen zijn identiek. Hier gaat de vergelijking met Trump - die politieke ervaring noch coherente politieke ideeën heeft -dus al mank.
'Dat gebeurt hier niet' opent met een gezapig dinertje van de plaatselijke notabelen uit Fort Beulah, Vermont. De conservatieve prietpraat over vaderlandsliefde, discipline en karakter die hier over tafel gaat, wijst vooruit naar wat gaat komen: "Niemand op Gods aarde heeft ooit om slappelingen gegeven, zelfs de slappelingen niet!"
Doremus Jessup, hoofdredacteur bij de plaatselijke krant, heeft moeite zijn weerzin te verbergen, maar het diner vergallen door er tegenin te gaan durft hij niet. Hij bewaart zijn keurig geformuleerde kritiek voor zijn commentaren in het dagblad. Precies daar gaat het fout, want ook als president Windrip de noodtoestand uitroept, een militie instelt van jonge aanhangers met knuppels en pistolen, en zodoende het land razendsnel in een dictatuur verandert, meent Jessup nog het tij te kunnen keren met genuanceerde krantencommentaren.
Haarscherp laat Lewis zien hoe de burgerlijke elite aan de zijlijn staat en haar eigen graf graaft: "De hysterie duurt niet eeuwig; wees geduldig en wacht af, adviseerde de krant zijn lezers." Ondertussen worden mensen doodgeschoten, boeken verbrand en gemarcheerd op 'When Johnny comes marching home' na de invasie van Mexico.
Het beeld dat Lewis schetst van een hogere middenklasse die machteloos en inert wordt wanneer de beer los is, is sterk en de betekenis strekt zich uit tot het heden. Helaas doet het verhaal plichtmatig aan vanaf het moment dat Windrip wordt gekozen tot president. We krijgen beschrijvingen van diens wandaden voorgeschoteld, afgewisseld met bespiegelingen van Jessup, die ook nog eens met lede ogen aanziet hoe zijn gezin uit elkaar valt door de giftige politieke atmosfeer. Het scenario voor het afglijdende Amerika kun je zelf wel schrijven, zeker als je 'The plot against America' gelezen hebt, de briljante en beroemdere what if-roman van Philip Roth waarin vliegheld Charles Lindbergh als fascistische president zijn land in de afgrond stort. Jessup wordt opgepakt, gemarteld, geïntimideerd en weer vrijgelaten, waarna hij naar Canada weet te vluchten. Van daaruit moet het verzet tegen Windrips regime georganiseerd worden. Lewis eindigt hoopvol: 'Een Doremus Jessup kan niet sterven'.
De angst voor Trump voedt kennelijk de behoefte aan profeten, grote geesten die het allemaal hebben voorzien en die ook weten hoe het verder moet. Afgezien van de vraag of literatuur zich leent voor zoiets: Lewis is in ieder geval niet zo'n toekomstvoorspeller.
Hij keek naar wat er in de jaren dertig onder zijn neus gebeurde met senator Huey Long en de zijnen, en zag een verontrustende parallel met nazi-Duitsland. Hij beschrijft hoe in het door de Great Depression geteisterde Amerika zomaar een fascistisch regime had kunnen ontstaan. Hij doet dat kundig en bevlogen, in een roman die de vergelijking met zijn beste werk echter niet helemaal kan doorstaan. Sinclair Lewis' mond zou openvallen bij het beeld van de driftig twitterende maar tamelijk machteloze man die nu in het Witte Huis zit.
"Even had hij een helder inzicht: de tirannie van deze dictatuur is niet in de eerste plaats de schuld van het zakenleven of van de demagogen die het vuile werk opknappen. Zij is de schuld van Doremus Jessup! Van alle gewetensvolle, achtenswaardige, traag denkende Doremus Jessups die zich niet fel genoeg hebben verzet tegen zich naar binnen wurmende demagogen."
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.