De idealist
Tomica Šcavina
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Ronde Tafel, 2015 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : GAVR |
Dr. E. Agoston-Nikolova
Miro Gavran (1961) is een internationaal befaamde, Kroatische schrijver van romans, korte verhalen en toneelstukken. Hij is vertaald in meer dan dertig talen. 'Kafka's vriend' werd in 2013 gepresenteerd op de Frankfurter Buchmesse in vier talen - Kroatisch, Tsjechisch, Engels en Nederlands. De lezer maakt kennis met twee bijzondere rechtenstudenten die vrienden worden, Max Brod en Franz Kafka. Max is betrouwbaar, zich bewust van zijn waarde in zijn omgeving. De jonge Franz is onzeker, schuchter, en raakt in een levenslang conflict met zijn vader die meer dan ongelukkig is met zijn zoons dromen. Terwijl Max zelfs een verhouding begint met de moeder van Franz, kan de jonge Kafka moeilijk met vrouwen omgaan. Over zijn eigen schrijven is hij zo onzeker dat hij op zijn sterfbed aan de vriend vraagt om na zijn dood al zijn geschriften te verbranden. Max raakt dan in een gewetensstrijd - wie is belangrijker: Kafka de schrijver of Kafka de man. Zoals bekend kiest hij voor de schrijver Kafka. Gavran heeft fictie en fantasie vermengd in een onderhoudende vertelling over twee belangrijke literatuur-historische figuren. Toegankelijk voor een ruime lezerskring.
Rob Schouten
us/ug/25 a
Miro Gavran (1961), die in eigen land zelfs een naar hem vernoemd theaterfestival heeft, is een van de weinige Kroatische schrijvers die ook op het internationale podium acteren. Bij ons is zijn werk in vertaling verkrijgbaar bij uitgeverij Klin, Kroatische Literatuur in Nederland. Zo verscheen daar zijn ultrakorte roman 'Kafka's vriend' uit 2011, vertaald door Klinuitgeefster en vertaalster Sanja Kregar. Ik snap wel dat Kafka een bijzondere uitstraling op Oost-Europese schrijvers heeft; het werk van de Duits-Tsjechische schrijver geeft ons, bij alle universele strekking, immers ook een beeld van de Oost-Europese maatschappij.
Een boek over Kafka en zijn kring is altijd iets bijzonders: heeft de schrijver een nieuwe visie? Kafka is ongetwijfeld een van de grootste schrijvers van de twintigste eeuw, maar dat betekent niet dat zijn werk en leven definitief in kaart zijn gebracht. Zo beweert de ene geleerde dat hij een typische surrealist was, terwijl de ander hem tot het modernisme rekent, of was hij misschien een echte expressionist? Was hij een sombere neuroot die zijn eigen getormenteerde ziel verbeeldde of een verlichte denker die op heldere en rationele wijze dystopieën aangaande de naargeestige toekomst van de twintigste eeuw schetste? En wat moeten we met de mededeling dat hij en zijn vriend Max Brod om zijn werk zaten te schateren?
Gavran lijkt het op de sombere Kafka met het gekwelde oeuvre te houden. Hij beschrijft hem als de gevoelige, tuberculeuze jongen, lijdend onder zijn despotische vader, niet in staat gelukkige relaties aan te gaan maar ook de schepper van een weergaloos literair oeuvre. 'Kafka's vriend' lijkt nog het meest op een versierd Wikipedia-artikel. Misschien het opvallendst aan het boek is wel dat het, naast al die dikke Kafka-studies, zo kort en geserreerd, zo helder en grotendeels onromantisch is; alsof Kafka's zakelijke stijl Gavran tot voorbeeld is geweest. Zo zet hij Milena Jesenska, de vriendin aan wie hij zijn 'Brieven aan Milena' schreef, in de verf: "Zij waren als spelende kinderen die net aan het toezicht van hun ouders waren ontsnapt. Haar lach was oprecht en tinkelend. Alles om haar heen, zelfs een bloemetje in de berm, stemde haar vrolijk."
Intussen gaat Gavrans roman vooral ook over Kafka's vriend Max Brod, de man die tegen de wil van de stervende Kafka in, zijn werk bewaarde en na zijn dood uitgaf. Brod was zelf een aanzienlijk schrijver, maar zijn eigen werk komt hier nauwelijks ter sprake: hij is de boezemvriend van Kafka, meer niet. Gavran beschrijft hem als een trouwe maar ook jaloerse metgezel die het nauwelijks kan verdragen dat Kafka werk aan zijn vriendinnen toevertrouwde en niet aan hem. Psychologisch verklaarbaar, maar de Kafkaliteratuur geeft geen aanleiding om zoiets te denken. Daarentegen komt het feit dat Brod Kafka's romans wellicht gedeeltelijk naar zijn eigen hand heeft gezet, nergens ter sprake.
Enfin, dit is een roman, geen biografie; de auteur mag erin met de feiten spelen. Dubieus vind ik dat hij Brod een relatie met Kafka's moeder Julie toeschrijft, die uit afkeer van haar despotische echtgenoot Hermann naar hem toe zou zijn getrokken, en vervolgens ook nog eentje met Milena, na Kafka's dood; Brod zou nota bene haar grote liefde zijn geweest. En terwijl Gavran steeds zeer kort van stof is, pakt hij over die vermeende relaties juist nogal uit, bijvoorbeeld in deze passage tussen Max en Julie: "Met haar linkerhand trok zij hem omhoog en met de rechter pakte zij zijn lid en leidde het bij haar naar binnen. Het volgende ogenblik waren zij één. Het genot deed hem zijn bewustzijn bijna verliezen, en alleen met opperste inspanning hield hij zichzelf staande. De hele wereld leek te zijn verdwenen. Alleen zij bestonden, twee wezens die zich verloren in hun samenzijn." Het klinkt expliciet en preuts tegelijk.
Dat geeft deze korte roman een ietwat hybride karakter: waarom zo bondig over Kafka en Brod zelf, en zo lyrisch-plastisch over erotiek? Gavran moet de bedoeling hebben gehad om het leven van die vooroorlogse schrijvers hier en daar wat sappiger te maken. Mij echter overtuigt de verbeelding van controleerbare feiten in deze roman meer dan de vrije fantasie van de auteur.
Vert. Sanja Kregar Klin; 174 blz. € 12,50.
oordeel
Hybride roman, bondig over Kafka, maar plastisch over diens seksleven.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.