Hoe een manisch-depressieve tiener in de zomer van 1969 de Rote Armee Fraktion bedacht : roman
Frank Witzel (Auteur), José Rijnaarts (Vertaler), Ard Posthuma (Vertaler)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Lebowski Publishers, 2016 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 13940 |
Besprekingen
Driekleurenijs in je hoofd
Karen Billiet
em/ov/18 n
De Deutscher Buchpreis, de belangrijkste literaire prijs in Duitsland, ging de voorbije jaren opvallend vaak naar romans over het leven in de DDR. Denk maar aan Uwe Tellkamps megalomane epos De toren, Eugen Ruges familiesaga In tijden van afnemend licht of Lutz Seilers debuutroman Kruso. Het was een prettige afwisseling dat diezelfde prijs in 2015 een boek over het leven in West-Duitsland bekroonde. De titel roept verwachtingen op over cruciale momenten die deel uitmaken van het collectieve geheugen. Misschien liggen er daarom in elke Duitse krantenkiosk stapels van dit kolossale boek. De kans is groot dat veel exemplaren na een honderdtal bladzijden gefrustreerd worden dichtgeklapt. Radiomaker Frank Witzel schreef een weerbarstig boek, waarin de lezer meermaals het noorden verliest.
Net zoals de breedvoerige titel over de randen van de cover heen loopt, overschrijdt dit boek alle grenzen van een klassieke roman. De rode draad is het relaas van een tiener die opgroeit in een diepchristelijke omgeving met een zieke moeder en een vader die een fabriek runt. Nieuwe profeten als The Beatles en Che Guevara wrikken zijn wereld open, net als nieuwsberichten over terreurdaden en DDR-vluchtelingen. In zijn verbeelding wordt hij achternagezeten door de Oost- en West-Duitse politie. In werkelijkheid belandt hij na een psychose in een sanatorium waar hij elektroshocks ondergaat. Als volwassene blijft hij ronddolen in het universum van zijn jeugd.
Dit kan de foute indruk wekken dat het boek een duidelijke verhaallijn bevat. In werkelijkheid volgen uiteenlopende elementen elkaar op: een ondervraging over het verzonnen RAF-verleden, ingebeelde gesprekken met een verdwenen geliefde, lange innerlijke monologen waarin de fantasie op hol slaat, beklemmende dromen, angstaanjagende waanbeelden, filosofische en theologische verhandelingen met citaten van Nietzsche, Derrida en Foucault, korte verhalen, reflecties over het nazitijdperk, een bevreemdende theatertekst waarin de nazaten van Ulrike Meinhof opduiken… en dit is nog maar een greep uit het aanbod. De samenhang tussen die verschillende ingrediënten lijkt volkomen zoek. Bij elk nieuw hoofdstuk hoop je uit dat raadselachtige labyrint weg te raken en eindelijk te begrijpen waar het om draait. Telkens opnieuw beland je in een doodlopende straat.
Vormexperiment
Gelukkig schrijft Frank Witzel uitstekend. Hij bootst verschillende literaire vormen en stromingen tot in de kleinste finesses na. De vertalers brengen dat knap over. Nu eens leest een hoofdstuk als een sprookje van de gebroeders Grimm. Dan weer hamert Witzel de waanzin neer in het jazzy ritme van de Beat Poets. Een andere keer hanteert hij de afstandelijke taal van een medisch rapport. Een uitblinker is de passage waarin een jonge geestelijke de tiener warm maakt voor bijbelexegese via de Beatles-plaat Rubber soul: 'Het betekent rub yer soul, dus: wrijf over je ziel. Wrijf hem warm voor de Heer. Maar deze plaat is meer: het is een consequente duiveluitdrijving in 14 stappen. (…) Op de A-kant wordt een soort inventaris gegeven van de in nood geraakte ziel, tot en met het kenmerk van de bezetenheid in Michelle (…) terwijl dan de hele tweede kant in het teken van de duiveluitdrijving staat. Als prelude wordt dan de beslissende vraag gesteld: 'What goes on?' Wat gebeurt er in je hart? (…) Waarop meteen het antwoord komt: Girl. Nu is de priester weer aan de beurt. Hij geeft de demon te verstaan dat hij hem heeft doorzien. I'm Looking Through You.'
Witzel brengt groeipijnen in herinnering en voegt er een retrotintje aan toe door de vele details die de jaren 60 tot leven brengen. Lome namiddagen die doorbroken worden door een tikkende klok aan de wand. Een etui met stukgebeten inktpatronen. Platen van Perry Como en Willy Schneider. Voetenbankjes en geruite dekens. Gezinsverpakkingen driekleurenijs. Het moment waarop je beste vriend zich voor meisjes gaat interesseren, terwijl je zelf nog met plastic ridderfiguurtjes speelt.
Ondanks die sterke momenten laat het boek gemengde gevoelens na. Witzel deed er vijftien jaar over om het te schrijven. Tijdens dat lange proces heeft het vormexperiment de bovenhand gekregen. Het resultaat is taaie kost. Meermaals moet je uiterst vervelende of compleet onbegrijpelijke passages doorploeteren voor er weer een goed stuk voorbijkomt. Er is moed nodig om dat ruim 800 bladzijden vol te houden. Bovendien laat Witzel je vertoeven in de vreselijkste uithoeken van de menselijke geest. Dat alles staat het leesplezier in de weg.
Vertaald door Josephine Rijnaarts en Ard Posthuma, Lebowski, 880 blz., 29,99 € (e-boek 9,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Die Erfindung der Roten Armee Fraktion durch einen manisch-depressiven Teenager im Sommer 1969'.
H. van Vlaanderen
Vanuit het perspectief van een dertienjarige jongen wordt het leven in de jaren zestig en zeventig in Duitsland beschreven. Hij ziet op televisie berichten over de Rote Armee Fraktion (RAF) en fantaseert er met zijn vrienden een eigen verhaal omheen. Hoewel, het is geen verhaal. Dit boek omvat overdenkingen, associaties en herinneringen. Er zijn talloze vormen: een verhoor, een soort biecht waarin de auteur in zestien teksten beschrijft wat hij gedaan heeft, een labyrint, brieven, een vragenlijst, een toneelstuk, een interview en nog meer variaties. De ontdekking van de vriendelijkheid in vier afleveringen. Het verhaal van de fabrikant, dit is de vader van de jongen, in vijf hoofdstukken. De titels van de 98 hoofdstukken zijn vaak raadselachtig. Op de omslag van dit vuistdikke boek staat roman, maar het is veel meer een collage, een kunstwerk, een installatie. Er zijn bladzijden met voetnoten, achterin een register met trefwoorden. Met dit meer experimentele, soms absurde boek won de schrijver (1955), die ook muzikant en tekenaar is, de Deutscher Buchpreis 2015, de grootste literaire prijs van de Duitstalige wereld. Een boek voor liefhebbers van ingewikkelde constructies, taalvariaties en gedachten.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.