Keizer Karel V 1500-1558 : de utopie van het keizerschap
Wim Blockmans
Wim Blockmans (Auteur), Peter Hoppenbrouwers (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Bert Bakker, 2016 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 925 BLOC XXL |
31/12/2002
<4>Twee befaamde hoogleraars Middeleeuwse geschiedenis, de Vlaming Wim Blockmans en de Nederlander Peter Hoppenbrouwers schrijven na jarenlang uitputtend historisch onderzoek een nieuw fundamentele synthese over de geschiedenis van Middeleeuws Europa. De auteurs vullen met deze evenwichtige, zeldzaam vlot geschreven publicatie een merkwaardig hiaat op in ons taalgebied. Sinds H.P.H. Jansens dorre feitenrelaas Geschiedenis van de Middeleeuwen uit 1978, waagde Vlaamse noch Nederlandse historici zich nog aan een betekenisvolle integrale, gesynthetiseerde geschiedenis van de (westerse) Middeleeuwen. Fraai vormgegeven door uitgeverij Prometheus, prachtig geïllustreerd, niet te dik (476 bladzijden) en helemaal niet duur, zal dit meesterwerk allicht snel tot de verplichte lectuur aan de geschiedenisafdelingen van de Nederlandse en Vlaamse universiteiten behoren (in Leiden en Amsterdam is dat vanaf dit academiejaar trouwens al het geval).
Eeuwen des onderscheids kan op verschillende niveaus worden gelezen. Het is in de eerste plaats een historisch overzicht van meer dan duizend jaar (van 300 tot 1550) westerse middeleeuwen. De voornaamste feiten en gebeurtenissen zijn opgesomd (hier en daar zelfs puntsgewijs) en kunnen via het register gemakkelijk worden teruggevonden. Daarnaast is er ook duiding bij die feiten. De auteurs -- duidelijk goede didactici -- beseffen goed dat de 21e-eeuwse lezer een enorme mentale sprong moet maken om in het middeleeuwse denkpatroon te raken. Ze doen hun uiterste best om de lezer de Middeleeuwen binnen te zuigen. Dat gebeurt door welgemikte zinnetjes als "Roept u zich een Europa voor de geest waarin de leefwereld voor de meeste mensen lokaal, hooguit regionaal is", maar ook door het aanleggen van radicale dwarsverbindingen doorheen tijd en ruimte. Het verhaal is niet altijd lineair en mono-interpretabel. De auteurs dragen soms verschillende verklaringsmodellen aan. Zo wordt bv. nogal uitgebreid ingegaan op de uiteenlopende visies van de Marxisten en de Malthusianen op onze economische ontwikkeling in de late Middeleeuwen. Ook originele vergelijkingen -- bv. tussen de staatsvorming in Europa en in het Osmaanse Rijk -- zorgen voor inzicht. Naast het beschrijvende en verklarende niveau -- eigen aan elk belangrijk historisch werk -- is er echter ook nog een speculatiever, meer essayistisch niveau. Met op de achtergrond de longue durée-theorie van de Franse historicus Fernand Braudel, wagen de auteurs zich hier en daar aan polemische langetermijnstellingnames, bv. over de positie van Europa als koploper van de beschavingen, waarmee ze zich meteen in het actuele beschavingsdebat mengen. Rond 1400 -- net na de pestepidemieën -- wees niets erop dat het Europese beschavingsmodel ooit de wereld zou domineren. Het Mongoolse emiraat dat zich uitstrekte van de Kaukasus tot de Indus, moslimsultanaten in Granada, Tunesië en Egypte, maar vooral het duizendjarige Chinese keizerrijk hadden toen veel meer troeven in handen, zowel sociaal-economisch als technologisch. Blockmans en Hoppenbrouwers poneren de uitermate interessante stelling dat het ontbreken van een unitaire gezagsstructuur in het laatmiddeleeuwse Europa de beslissende factor is geweest voor Europa's steile opgang nadien ("het Europese wonder"). Het Chinese keizerrijk was in hoofdzaak gericht op het handhaven van zijn interne stabiliteit. Vernieuwing werd geschuwd. Zo verbood het keizerlijk hof in 1434 ontdekkingsreizen, waardoor later Vasco da Gama en geen Chinees voor het eerst rond Kaap de Goede Hoop zou varen. Het totalitaire Chinese keizerlijke gezag beheerste politiek, economie en godsdienst. In het versnipperde Europa daarentegen was geen enkele instantie in staat haar gezag op te leggen. "De honderden autonome vorstendommen, prinsbisdommen, stadstaten, republieken en boerenkantons die allemaal een stukje van Europa bestuurden, verkeerden in een voortdurende onderlinge competitie". Die rivaliteit leidde tot heel wat oorlogen, maar maakte ook een enorme creativiteit en experimenteerdrift los. Het commerciële en industriële ondernemerschap kon zich ontwikkelen zonder onoverkomelijke beperkingen opgelegd door kerkelijke of politieke overheden. Alle voorwaarden waren in het laatmiddeleeuwse Europa aanwezig voor het ontstaan van het succesrijke kapitalisme...
Ook structureel zit Eeuwen des onderscheids goed in elkaar. De auteurs kiezen voor een chronologisch-thematische aanpak in 17 hoofdstukken. Het boek zet in met een uitstekende wetenschappelijke inleiding waarin het onderzoek inhoudelijk, chronologisch en geografisch wordt afgebakend. Daarna volgen hoofdstukken over de Romeinse erfenis en de volksverhuizingen. Vervolgens wordt diep ingegaan op de vestiging van het christendom en de islam. Die religieuze draad wordt verder weer opgepikt met hoofdstukken over de religieuze en kerkelijke vernieuwing (1000-1250) en de crisis in de kerk en de heroriëntatie van de gelovigen (1250-1500). Het politiek-militaire-institutionele kader wordt niet verwaarloosd, maar krijgt niet de onevenredige aandacht van vroegere studies over de Middeleeuwen, vaak een aaneenrijging van oorlogen en veldslagen. Drie hoofdstukken moeten volstaan: de wereld van de Franken, de vroege koninkrijken en territoriale vorstendommen (10e-13e eeuw) en de consolidatie van staten (14e-15e eeuw). De sociaal-economische aspecten daarentegen -- vroeger steevast verwaarloosd of zelfs apart behandeld -- worden hier terecht centraal geplaatst en vormen het feitelijke referentiekader van het boek met vijf schitterende hoofdstukken over samenleving en economie in de vroege middeleeuwen, versnelde groei daarna, de verstedelijkte samenleving, de commerciële revolutie en de bevolking, economie en samenleving in de late Middeleeuwen. Twee hoofdstukken vallen er een beetje tussenuit: eentje over de Europese expansie naar het Oosten met de Kruistochten en het indrukwekkende 'Denken over mens en wereld', een overzicht van de intellectuele, filosofische en wetenschappelijke ontwikkeling van het middeleeuwse Europa van de Karolingische renaissance tot het humanisme. Het boek eindigt met een mooi syntheseartikel, waarin wordt gepoogd de unieke eigenheid van de Middeleeuwen te vatten. Daarna volgt nog een handige chronologische overzichtstabel met nadruk op de politieke gebeurtenissen, een selectieve bibliografie, een illustratieverantwoording en een register. Het boek wordt opgefleurd met tientallen prachtige afbeeldingen, meestal uit de kunstsfeer en met verduidelijkende kaartjes, schema's en grafieken. De doorlopende tekst wordt hier en daar onderbroken door levendige kaderteksten, waarin één thema verder wordt uitgediept of waarin uit een authentieke bron wordt geciteerd. Zo zijn er treffende stukjes over de Donatio Constantini, over de Visigotische koningsdochter Brunhilde, over het systeem van de aflaten en over de middeleeuwse geneeskunde. [Gunter Bousset]
J.H.M.J. Busio
De middeleeuwen werden tijdens de renaissance en verlichting als een donkere tussenperiode betiteld. Na de val van het Romeinse rijk was Europa in een treurnis gedompeld die duizend jaar later pas werd opgeheven door de herontdekking van de klassieke waarden en kunst. Inmiddels is dit beeld gekanteld en wordt onderkend dat tijdens de middeleeuwen veel ontwikkelingen in gang zijn gezet, die Europa fundamenteel hebben vormgegeven. Dit boek beschrijft de historische gebeurtenissen op hoofdlijnen en slaagt er bovenal in om de belangrijkste ontwikkelingen te schetsen, met oog voor regionale parallellen en verschillen. Een veelheid aan onderwerpen als de volksverhuizingen, het feodalisme, opkomend kapitalisme, de kruistochten, staatvorming en demografische crises wordt onderzocht en helder verklaard vanuit combinaties van maatschappelijke, economische en politieke factoren. Aparte kaders over personages, voorwerpen en locaties illustreren de behandelde thema’s. Daarnaast verhelderen illustraties in kleur, tabellen, kaartjes en grafieken het betoog. Een aantrekkelijk en overzichtelijk boek over de belangrijkste gebeurtenissen en ontwikkelingen uit de middeleeuwen. Herziene, sterk uitgebreide druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.