Het land tussen de talen : reportages uit België
Stefan Zweig
Piet Chielens (Samensteller), Pieter Trogh (Samensteller), Dries Chaerle (Medewerker), Annick Vandenbilcke (Medewerker), Erwin Mortier (Inleider)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Manteau/WPG Uitgevers België, 2016 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : CHIE XXL |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Manteau/WPG Uitgevers België, 2016 |
VOLWASSENEN : ROMANS : CHIE |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Manteau/WPG Uitgevers België, 2016 |
VOLWASSENEN : ROMANS : CHIE |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Uitgeverij Manteau/WPG Uitgevers België, 2016 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 7768 |
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Enkel raadpleegbaar |
Uitgeverij Manteau/WPG Uitgevers België, 2016 |
WEFLA MAGAZIJN : ENKEL NA MAGAZIJNAANVRAAG : CHIE |
te/ep/21 s
Van langere houdbaarheidsdatum dan de expo én hengelend naar een plek op elke bibliotheekplank, is ongetwijfeld de bloemlezing die Piet Chielens met zijn team van het In Flanders Fieldsmuseum samenstelde. Het werkstuk van 1.024 pagina's perst de schriftelijke overlevering van WO I in een soort 'oorlogsdagboek', waarin het conflict aan het IJzerfront dag aan dag, bijna uur na uur, wordt gereconstrueerd.
Monumentaal en indrukwekkend zijn woorden waar je als recensent zuinig mee moet zijn. Hier zijn ze zonder meer passend. Teksten van literaire coryfeeën als André Gide, Jean Giono, Stefan Zweig, Marguerite Yourcenar of Paul van Ostaijen zijn verstrengeld met brieven en notities van onbekende burgers of soldaten, telkens zorgvuldig geannoteerd en geduid. Een gewaagde keuze. Maar ze werkt.
Dat vindt ook Erwin Mortier, die de bloemlezing inleidde en intendant is van het literaire luik van Gone West, de artistieke herdenking van De Groote Oorlog in West-Vlaanderen. De auteur van Godenslaap, zijn magnum opus over WO I, spreekt van "een gehavend landschap van stemmen" en "een polyfonie van harmonieuze, maar ook schrille echo's".
Mortier: "Je merkt hier de immense omvang van het spoor of litteken van taal dat onze nabije voorouders nalieten. Wat treft is ook de directheid van veel schriftelijke getuigenissen. Ze doen opvallend modern aan, alsof het pas gisteren was dat de getroffenen door de oorlogsperikelen naar de pen grepen.
"Het valt ook op dat de vrouwelijke kijk op de geschiedenis vaak scherper is. Denk aan Vera Brittain, jongedame uit aristocratische kringen. Zij meldde zich aan als oorlogsvrijwilligster en verloor niet alleen haar verloofde, maar ook haar hele kring vrienden, kennissen en verwanten. Ze noemt haar Testament van de jeugd (1933) 'een aanklacht tegen een beschaving'."
Gedenkteken in geschrifte
"Misschien is deze bloemlezing wel een ideaal gedenkteken, maar dan in geschrifte", stelt Mortier. "Ze herstelt het evenwicht en wist het onderscheid uit tussen burgers en militairen, mannen en vrouwen, vriend en vijand.
"Herdenken is altijd een heikele bezigheid die we voortdurend moeten herijken. Ook in onze omgang met monumenten. Neem nu de Menenpoort, die door Siegfried Sassoon werd verguisd maar door Rudyard Kipling werd gepropageerd. Toch blijft het een waardevol monument. De kritiek van volgende generaties geeft er betekenis aan. En dan te bedenken dat Churchill dit hele slagveld rond Ieper intact wou laten, als toonbeeld van oorlogsgruwel, als een soort Oradour."
Maar is zo'n anthologie nog wel het instrument waarmee je jonge mensen bewust maakt? "Dit moet kaderen in een totaalproject. Ik maak me zorgen over de inkrimping van het geschiedenis- en literatuuronderwijs", zegt Mortier. "Tegenover de grote historische ontwikkelingen biedt het geschreven woord maar een zeer fragiel tegengewicht. Toch is het een reddingslijn die onze voorouders in het ongewisse hebben geworpen, naar ons toe."
Mortier putte uit diverse oorlogsherinneringen bij het voorbereidend werk voor romans als Godenslaap en De spiegelingen: "Ik koester een groot gevoel van dankbaarheid voor die zee aan stemmen, zonder hen had ik die boeken nooit kunnen schrijven. Hoe werkt het verleden traumatisch door in het heden, het blijft een belangrijk thema voor mij. Ik hanteerde daarbij altijd een esthetiserende aanpak, als contrapunt tegen de zinloosheid."
Net als Chielens ontdekt hij in de bloemlezing een onmiskenbaar signaal naar het hier en nu. "Oude machtsdynamieken die sinds de Tweede Wereldoorlog een sluimerend bestaan leiden, ontwaken weer, van Rusland tot Turkije, en van Syrië tot het Verre Oosten. Intussen dobberen op de Middellandse Zee vluchtelingen, gekapseisde boten en lege zwemvesten. Laten we dus vooral voorkomen dat we dergelijke oorlogsbloemlezingen in de toekomst nog moeten maken."
Manteau & De Bezige Bij, 1.022 p., 49,99 euro. Voorwoord Erwin Mortier.
Peter Jacobs
te/ep/16 s
De uitgever moet geschrokken zijn toen hij het definitieve manuscript van De geschreven oorlog in handen kreeg. In zijn aanbiedingsbrochure voor de boekhandel had hij het boek op 'ca. 612 bladzijden' begroot. Het zijn er 1.024 geworden. Dat alleen al maakt van deze bloemlezing een monumentaal werk - misschien daarom ook dat de samenstellers het boek met een geleerd woord een 'anthologie' noemen.
De geschreven oorlog is een chronologische bloemlezing van teksten over de Eerste Wereldoorlog, van dagboeken en brieven van anonieme soldaten tot memoires en romans van beroemde schrijvers; wat ze gemeenschappelijk hebben, is de focus op het stuk front dat door België loopt. Het boek hoort bij een gelijknamige expo in het Flanders Fields Museum in Ieper. In zijn inleiding vergelijkt Erwin Mortier dit titanenwerk met een monument - hij noemt het zelfs zijn 'ideale gedenkteken'. Dat is het ook, als een Menenpoort van papier.
Meerstemmig koor
Je kunt het evengoed een meerstemmig koor noemen, dat door de samenstellers, de ploeg van het In Flanders Fields Museum, gedirigeerd wordt. Zij zochten geschikte passages in het werk van bijna 350 ooggetuigen die hun oorlogservaringen in een of andere vorm hebben neergeschreven, en zetten die uit op een tijdlijn van 31 juli 1914 tot 11 november 1918, met ruime aandacht voor de naweeën. De stemmen variëren van enthousiast patriottisch tot ontmoedigd elegisch. Er zitten volslagen onbekenden (m/v) tussen: 'burgers zonder literaire aspiraties', gendarmen en landbouwers, en onderwijzers en kloosterzusters. Er zitten auteurs van zowat alle betrokken nationaliteiten bij, vriend en vijand. Er zijn natuurlijk militairen, van de gewone piot tot de legerarts en de officier. Twee van de verpleegstersmemoires die Erwin Mortier enkele jaren geleden vertaalde, worden gebloemleesd. Ook de auteurs van de oorlogsromans die nu in extenso worden vertaald, komen aan bod (zie inzet). Je vindt hier een flink pak grote namen uit de literatuurgeschiedenis: the usual suspects zoals Sassoon, Remarque, Kipling, Proust en Zweig, maar ook onverwachte cameo's van ambulancier Jean Cocteau en vluchtelinge Marguerite Yourcenar. Of nog: moeder en dochter Curie die met hun röntgenapparatuur in de weer zijn. Käthe Kollwitz, de geëngageerde beeldend kunstenares, die in Berlijn hoort dat haar tienerzoon in de strijd gebleven is. André Gide die over het dodelijke ongeluk van Belgiës nationale dichter Émile Verhaeren in 1916 bericht. Stijn Streuvels die echo's van de gruwel opvangt en in zijn dagboek noteert. De Grote Oorlog leverde de literatuur veel meer op dan de grijsgedraaide poppies van John McCrae.
De samenstellers leiden elk fragment omstandig in, zodat alle vragen - wie, wat, waar, wanneer - vooraf beantwoord zijn. De chronologische volgorde laat de lezer toe om van dit boek een soort scheurkalender te maken - elke dag een stuk lezen lijkt een goed idee.
Onthutsende teksten
Er zijn, zo je wil, allerlei kritische kanttekeningen bij de aanpak te maken. Bijvoorbeeld: dat de mix van genres, van hoogstaande literaire fictie en poëzie tot puur documentaire teksten, niet altijd werkt - men had kunnen kiezen voor een op-en-top literaire bloemlezing zoals bijvoorbeeld de Brit Pete Ayrton in 2014 deed met No man's land, 47 langere fragmenten uit de oorlogsliteratuur.
Of: dat de focus weer uitsluitend op het front ligt en de interessante teksten over het leven in bezet België en in Duitse krijgsgevangenenkampen genegeerd worden. Dat getuigenissen van de koloniale deelnemers op het slagveld grotendeels ontbreken, zoals Erwin Mortier in zijn inleiding zelf aanhaalt en verklaart. Dat meer dan duizend pagina's tekst misschien gewoon van het goede te veel is…
Maar die opmerkingen verzinken in het niet als je de spannende, aandoenlijke, pakkende, onthutsende en eerlijke teksten leest. De geschreven oorlog is onvermijdelijk een subjectieve selectie, maar ze is met kennis van zaken gebeurd. Het boek is zonder meer een schatkamer die de gruwelen van de oorlog aan het front vanuit alle beschikbare perspectieven belicht.
Piet Chielens e.a. (samenstelling en vertaling) De geschreven oorlog. Anthologie van teksten van het front in België 1914-1940.
Manteau/De Bezige Bij, 1.024 blz., 49,99 €.
Tentoonstelling In Flanders Museum in Ieper van 17/9 tot 8/1.
Ons oordeel:
een schatkamer die de gruwelen van de oorlog aan het front vanuit alle beschikbare perspectieven belicht.
De auteur:
de ploeg van het In Flanders Fields Museum in Ieper zorgde voor de samenstelling.
Het boek:
De geschreven oorlog is een chronologische bloemlezing van teksten over de Eerste Wereldoorlog.
G. Brandorff
In het kader van de tentoonstelling ’De geschreven oorlog’ in het Flanders Fields Museum (Ieper, B.) verschijnt deze gelijknamige anthologie met 366 authentieke, tussen 1914 en 1940 geschreven teksten. Schrijvers, dichters, burgers, medisch personeel, religieuzen en soldaten van de meest uiteenlopende nationaliteiten en sociale afkomst berichten over de verschrikkingen van de loopgravenoorlog, de gasaanvallen, de kameraden die naast je worden afgeslacht, de onbeschrijfelijke verwoesting van dorpen, steden en het landschap, de verwondingen die elke voorstelling te boven gaan. In zijn voorwoord schrijft Erwin Mortier 'dat wie goed luistert, zal het verleden in het heden horen en evenzeer het heden in een verleden horen dat helaas nog lang niet voorbij is.' Het monumentale, 1024 pagina's tellende, uitstekend toegankelijke boek is van een enorme geschiedkundige waarde, met name omdat het het blikveld voor het individuele perspectief opent. Bevat een register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.