Op de weg van Appia : een capriccio reisgedicht van Rome naar Brindisi
Michaël Vandebril
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Polis, 2016 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : POEZIE : VAND |
Luuk Gruwez
em/ec/02 d
Er is een zin van de helaas bijna vergeten Nederlandse romancier J. van Oudshoorn die ik vaker citeer omdat hij zo typisch is voor wie zichzelf schrijvenderwijs wil ontplooien: 'Alle anderen had hij kunnen zijn, alleen zichzelve niet.' Op Michaël Vandebril is die zin bij uitstek van toepassing: hij is de dubbelganger van een dubbelganger. Of misschien net niet. In een recent nummer van Staalkaart schrijft hij: 'Wat is echt en wat is schijn, het is een wederkerend thema in de filosofie en de kunst, maar ook in de politiek of de economie. De mens heeft onweerlegbaar een drang naar authenticiteit, naar oprechtheid. (...) Echtheid was ook een van de streefdoelen van de historische romantiek.'
Het zou dus kunnen dat deze dichter zijn poses net zo echt vindt als wat anderen daar doorgaans onder verstaan: het tegenovergestelde. Misschien is die vermeende echtheid in zijn ogen evenzeer een constructie. Wel koketteert Vandebril in New Romantics naar hartenlust met zijn 'romantische' poses, al meteen in de eerste cyclus die 'Vijf pozes' heet. Of nog eerder: op het voorplat van zijn bundel waarin hij poseert als een dandy met een pruik vol pijpenkrullen en een hemd met een overdaad aan ruches. Hij schaamt zich er niet voor om wat zijn poëzie al in extreme mate ademt, nog eens in de vormgeving in de verf te zetten.
Centraal staat dan ook de vraag wat kitsch en wat romantiek is, wat schijn en wat werkelijkheid. En ja dus: wat leugen en wat oprechtheid is, wat pose en wat echtheid. Lustig doet hij aan kruisbestuiving tussen tijdperken en iconen uit de literatuur met onder meer de synthpop van de jaren 80. Maurice Gilliams en David Bowie, Duran Duran en Rainer Maria Rilke, Brian Eno en Jean Cocteau: ze zijn bien étonnés de se trouver ensemble. Vandebril zoekt zichzelf als een narcist in een spiegel. 'in de spiegel ben ik dichter/ dan in werkelijkheid', dicht hij. Daartegenover staat dat hij zich graag bedient van een citaat waarmee hij zijn potentiële critici voor wil zijn. Het is van Cocteau: 'Ne faites jamais confiance aux miroirs,/ ils vous montrent toujours à l'envers.' Citeren doet hij trouwens onophoudelijk: pose heeft haast per definitie citeerdwang nodig. Maar natuurlijk is het wel discutabel dat hij de lezer instructies geeft over de manier waarop hij de al dan niet imaginaire soundtrack bij deze gedichten moet lezen: 'To be played at maximum volume (while reading)'. Waarna, per gedicht, de namen volgen van Simple Minds, Kraftwerk, Ultravox.
Grand Tour
Men kan bezwaar maken tegen al dit geposeer, dat na-apen van het na-apen. Niettemin gaat het ook om poëzie die wordt gevoed door de jeugd van de dichter en om een poging uit alles wat zich ooit op literaire, muzikale of artistieke wijze aan hem heeft voorgedaan een soort synthese te destilleren waarin hij zich kan vinden. Eigenlijk wordt hier een ouderwetse queeste naar identiteit ondernomen. 'mijn naam is michaël' schrijft hij her en der in zijn bundel, alsof hij de lezer wil herinneren aan zijn burgerlijke staat. Hij voert zichzelf op verschillende leeftijden verifieerbaar ten tonele. 'ik werd vijf in 1977', lezen wij. Of nog: 'ik werd negen in 1981'. Al omschrijft hij ook dit feit als zijn 'mooiste schijnbeweging'. De dood dan maar als ultieme ernst? Welnee, ook die behoort maar tot een acteerprestatie: '(wij) zetten onze/ dood in scène'. Wat mag daar de oorzaak van zijn, vraag je je als lezer af en je hebt de neiging te denken dat de dichter een egelstelling inneemt omdat hij geen bijzondere fiducie in zijn medemens heeft: 'ik heb genoeg/ aan een handdruk/ (...) om te weten/ (een mens liegt/ (...)/ zes keer per dag)/ hoe laat het is'. Nogmaals: de pose is de werkelijkheid, niet de biografie van een ouder wordend lijf. Vandebril wil zichzelf verwekken, blijkt uit één gedicht. Zo raakt hij zichzelf niet kwijt.
Er is in deze poëzie veel dat naar koude en naar ondoordringbaarheid verwijst: beelden van koudbloedigen als hagedissen, afgekoelde lippen. Beelden van glas, steen, edelgesteente, ijzer. Maar in de laatste twee cycli lijkt het of er een doorbraak plaatsvindt: naar de anderen en weg van het verloren paradijs en de eigen plek. Vandebril onderneemt een reis langs diverse steden, van Belgrado tot Istanbul, in wat hij zijn 'Grand Tour' noemt. En weer legitimeert hij zijn onderneming met een citaat, dit keer van Rilke: 'Um eines Verses willen muβ man viele Städte sehen'. Een dichter op zoek naar iets anders dan zijn identiteit, namelijk naar zijn gedicht? Of valt zijn gedicht juist samen met zijn identiteit? En wordt niet alles ondergraven door dit ene besef: 'overal waar ik kom is een dichter/ me voor geweest'?
Polis, 64 blz., 19,95 € (e-boek 14,99 €).
Jan van Bergen en Henegouwen
Dichter Vandebril (1972) debuteerde in 2012 met de bundel 'Het vertrek van Maeterlinck'*. Een bundel waarmee hij veel lof oogste (H. De Coninck Debuutprijs en nominatie Buddingh'-prijs) en die bovendien meermaals werd herdrukt. De titel van deze bundel verwijst naar een trend die in het begin van de jaren tachtig opkwam: New Romantic. Achter in de bundel staat een instrumentale soundtrack met songs van artiesten uit die tijd (Simple Minds, Japan, Duran Duran, Magazine en dergelijke), die tijdens het lezen van de bundel kan worden beluisterd. Ook de dichters naar wier werk Vandebril verwijst, stonden in die jaren speciaal in de belangstelling: Rimbaud, Rilke, Cocteau, Baudelaire en anderen. De dichter als dandy op het omslag maakt het beeld compleet. Het kan niet anders dan dat de gedichten de geest van het begin jaren tachtig ademen, onmiskenbaar melancholisch romantisch. Zonder dat de loodzware doem uit die jaren de overhand krijgt, want in weerwil van zijn inspiratiebronnen weet Vandebril een zekere licht ironische toon te bewaren. Werk dat eerder een glim- dan een grimlach teweegbrengt.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.