De geesten van Hill House
Shirley Jackson
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Atlas Contact, cop. 2016 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 10007 |
Mark Cloostermans
rt/aa/11 m
Pepijn Lanens talent is taal. Sjeumig, de verhalenbundel waarmee Lanen in 2013 debuteerde, bulkte van de taalgrappen en neologismen. Sjeumig was een spervuur van ideetjes, gekke situaties en nu en dan een losse flodder. Naamloos is een heel ander beest: realistischer en met een langere adem - logisch, want het is een roman.
Het gaat niet best met de hoofdpersoon van Naamloos. Hij wordt wakker in een onbekende flat. Zijn telefoon en portefeuille zijn weg, net als zijn besef van wie hij is.
Het heeft allemaal te maken met overdadig alcoholgebruik, leren we snel. De lofzang op het nachtleven is iets te excessief, de pogingen om vooral geen cafés binnen te wandelen iets te wanhopig.
Lanen neemt zijn hoofdpersoon alles af. Hij is alleen en, zonder internet of telefoon, afgesneden van mensen die hem aan zijn identiteit kunnen herinneren. In wezen is hij alleen nog maar een lichaam, en dat ondergaat een moeilijke afkickervaring. Geen wonder dat het lichaam inadequaat aanvoelt: 'verveeld zonder smartphone [bekijk ik] maar mijn handen. Het zijn twee gekke apparaten. Twee lompe deeghaken om het alledaagse mee te kneden.'
Taalgrapjes
De eerste helft van Naamloos is de interessantste. Zowel personage als lezer is dan nog gedesoriënteerd. Dat ligt aan de chronologie: we beginnen bij dag 7, keren terug naar de totale chaos van dag 1, zetten enkele stapjes in de juiste richting, om dan te worden teruggeslingerd naar dag -2. Meneer Naamloos is op de vlucht: 'Voor de scherven. Voor de brokken gemaakt onder de banier van Koning Alcohol.'
Deze verwarring, soms regelrechte paniek, leest veel prettiger dan je verwacht, met dank aan Lanens taalhumor. Een paar voorbeelden.
Zeg niet: ik vloek meermaals. Zeg: 'Woorden ontsnappen op een overdreven volume aan mijn lippen. Vreselijke woorden. Ziektes. Meerdere.'
Zeg niet: ik heb trek in fastfood. Zeg: 'Een tornado aan culinarigheid lijkt op komst.'
Zeg niet: ik heb in bed liggen woelen. Zeg: ik heb 'gesudderd in een piekerpan op het fornuis van mijn hoofd'.
Het is minder all over the place dan in Sjeumig, maar Lanens taal blijft prettig knetteren.
In de tweede helft zijn alle stukjes op hun plaats gevallen. Ook heeft de 'held' een meisje leren kennen. Ze is het laatste zetje op het goede pad. Dat is fijn voor de held, maar minder voor de roman. Echte mensen creëren, Lanen heeft het nog niet in de vingers. Het meisje is zo extreem geïdealiseerd dat ze eigenlijk geen mens meer mag heten - laat staan interessant.
Af en toe hoor je in Naamloos echo's van Remco Camperts vroege werk, maar er zijn toch verschillen. Onder de gewilde verwarring en grapjes gaat iets échts schuil. De waarschuwing tegen het al te vlotjes innemen van alcohol en drugs voelt gemeend. De waarschuwing om stil te staan bij al die dingen die je doet omdat ze normaal lijken. Lanens held vindt dat hij 'van de automatismen aan elkaar' hangt, en een van die automatismen is ontsnappen in drank.
Klinkt erg moralistisch, maar dat ligt volledig aan mijn samenvatting van het boek: Lanen heeft zijn kritiek versneden met af en toe een lofzang op 'de lichtjes in de stad'.
Sjeumig was een spervuur, Naamloos een gerichter salvo. Dat is goed, maar Lanen verknoeit in de tweede helft zijn spanningsboog. Volgende keer (nog) beter.
Bovennatuurlijk
Bertram Koelemans talent is verbeelding. De huisvriend, de roman waarmee hij in 2013 debuteerde, was een intrigerend, vaak adembenemend spannend boek, over de gecompliceerde relatie tussen een schatrijke zonderling en zijn butler. Zorgelijk als altijd, heb ik in mijn recensie betwijfeld of de auteur 'opnieuw zo'n sterk en origineel verhaal uit zijn mouw kan toveren'. En of hij dat kan.
Engels voor leugens telt vijftien korte verhalen. Ofwel hebben die een verrassend uitgangspunt, ofwel wordt in de loop van het verhaal minstens één keer de mat vanonder je voeten getrokken. Soms allebei.
In het eerste verhaal, 'Haverkort de vlinder', raakt een loketbediende ervan overtuigd dat hij ongeluk brengt. In zijn omgeving valt de een na de andere dode. Wat eerst toeval lijkt, voert razendsnel naar de uitroeiing van de mensheid. Absurd en tegelijk een beetje griezelig: de toon voor de rest van de bundel is gezet.
Een tweede hoogtepunt van Koelemans griezelige absurdisme is 'Oefeningen in hekserij'. Een koppel krijgt bezoek van vrienden: man en vrouw, met twee kleine kinderen. De jonge ouders zijn tot het uiterste overspannen. Maar zoals de titel al suggereert is er meer aan de hand. De jonge moeder wordt overrompeld door een hysterische uitval ('Wil je de littekens zien? Wil je weten hoe mijn kut eruitziet? O, wat is het heerlijk om moeder te zijn! O hemel ja, geef me een heel elftal. O Heer, ik ben een poort voor al uw volgelingen!') die wel eens een bovennatuurlijke oorzaak zou kunnen hebben.
Meta
Als je echt wil, kun je stellen dat Koelemans personages worstelen met de typische dingetjes van het leven: de teleurstelling over ondoordacht gemaakte keuzes, de angst voor ouder worden en dan de dood. 'De week daarop legde ik voor het eerst een directe link tussen mijzelf en een overledene', luidt het in 'Haverkort de vlinder'. In de context van het verhaal wordt bedoeld: een oorzakelijk verband tussen hem en andermans dood. Maar er staat ook gewoon wat er staat: de ik denkt na over zijn dood.
Nog een voorbeeld. 'Beeld en geluid' zou een verhaal over ouderdom kunnen zijn, maar dat onderwerp is slechts het ankertouw: het voorkomt dat de merkwaardige plot helemaal van de realiteit loskomt.
In een drietal verhalen zoekt Koeleman het metaterrein op. De hoofdpersonen van 'Verhaal halen' en 'Engels voor leugens' zijn schrijvers; ze buigen zich over de oorsprong van inspiratie, of de wisselwerking tussen fictie en realiteit. Aardig, maar niet onvergetelijk: het blijven bespiegelingen.
Een derde metafictioneel verhaal, 'Beets', werkt beter. Julius Beets is in de rouw voor zijn vrouw en zoon, die omkwamen bij een auto-ongeluk. Hij krijgt vreemde bezoekers over de vloer. Eerst een zwijgzame, haveloze jongeman, die een beetje zand komt achterlaten in de salon. Daarna de vertellers van het verhaal, die zich voorstellen als controleurs. Verhalen moeten bestaan uit 'soevereine elementen', zeggen ze, en zijn verhaal is vervuild met flarden uit andere verhalen. Dat klopt: bepaalde details had de lezer al herkend uit andere verhalen in dit boek. Dat mag niet, volgens de controleurs: het is slechts 'het creëren van kunstmatige diepgang door het suggereren van niet-bestaande verbanden'.
'Beets' mixt een realistisch onderwerp (rouw) met een onheilspellend gegeven (zwijgende bezoeker, onbegrijpelijke handeling) en absurde humor (de controleurs), en is daarmee een van de rijkste verhalen uit dit boek.
De fictie van Bertram Koeleman bevindt zich op een knooppunt van emotionaliteit, humor en weird fiction. Ik wist niet eens dat dat knooppunt bestond. Het staat nu vast: De huisvriend was geen toevalstreffer.
L.W. Zandberg
De Nederlandse auteur (1979) volgt zijn uitstekende debuut ‘De huisvriend’* (2013) met deze bundel met vijftien sterk in lengte verschillende korte verhalen. Ze gaan onder andere over een man die onbedoeld steeds dood en verderf zaait, een schrijver die een verhaal ontdekt, een man die kwaad is op de wereld na de onverwachte dood van zijn jonge vrouw, een jongen die zijn broer ziet verongelukken en een zanger die vanaf zijn penthouse de opgraving van een beeld gadeslaat. De dood, geestelijke verwarring en het schrijverschap zijn terugkerende onderwerpen. Veel personages komen tamelijk autistisch over; allen hebben op een of andere manier met verlies of ontdekking te maken. Twee verhalen zijn zo abstract dat je een wel erg goede verstaander moet zijn om de diepere laag te kunnen duiden, maar als geheel is dit een geslaagde bundel die doet uitkijken naar meer werk van deze auteur.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.