Portret van een dame
Henry James
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Wereldbibliotheek, cop. 2016 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : JAME |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Goossens, cop. 1983 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : JAME |
Alexandra De Vos
ru/eb/26 f
Kleine ongelukken hebben soms grote gevolgen. Henry James (1843-1916), een gereputeerde maar enigszins onmodieus geworden schrijver, zou het rond 1894 ondervinden. Tijdens het pennen van de psychologische roman What Maisie knew kreeg hij last van een pijnlijke pols. Hij schakelde zijn secretaresse in om haar de rest van de geplande pagina's te dicteren. Sinds die dag dicteerde hij ook alle werken die nog zouden volgen. De schade die dat 'mondelinge schrijven' aan zijn stijl toebracht was niet te overzien.
Althans, zo gaat de anekdote, en zo vindt een gedeelte van de critici en het lezerspubliek. Zij kunnen in Maisie zelfs de plaats aanwijzen waar de 'klassieke James' overgaat in de 'late James'. Collega H.G. Wells beschreef die late stijl als 'een schitterend, maar moeizaam bewegend nijlpaard, dat te allen prijze een erwtje wil te pakken krijgen dat in de hoek van de kamer is gerold'. Zelfs James-fan en collega Edith Wharton bleef verward achter bij romans als The golden bowl en The ambassadors.
Het is daarin ook - heerlijk of ellendig - verdwalen: in eindeloze zinnen, die als trage rivieren naar zee meanderen of daar helemaal niet aankomen, zo gaan ze op in bijrivieren, beekjes en meertjes. De allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie, daar ging het James om. Zijn personages verliezen zich keer op keer in hun innerlijke wereld, ook tijdens dialogen of een voor de plot benodigde actie. 'Ik krijg het laatste woord over mijn personages nooit gezegd', klaagde James. Er was ook altijd zovéél te zeggen, want elke mens is een wereld op zich. Modernisten als James Joyce en Virginia Woolf zouden De Meester daarin volgen, maar voor het publiek van rond 1900 was het slikken.
Bestseller
Neen, dan hadden ze liever een Henry James in zijn jongere jaren. Zoals het jaar 1879 waarin hij zijn eerste en enige bestseller scoorde: de frisse, spitse en toch al helemaal Jamesiaanse novelle Daisy Miller, die in een levendige nieuwe vertaling beschikbaar is. Het typische zit hem hier niet in de doorwrochte stijl - het boekje leest als een trein - maar in het thema. James, een Amerikaan van goeden huize die in Engeland was gaan wonen, had het graag over de botsing van de Oude Wereld met de Nieuwe. Over Amerikanen uit het 'verre, mysterieuze dollarland' die in Europa cultuur komen opdoen maar zich te pletter lopen op het cynisme en het klassenbewustzijn van rijke Europeanen. Zo vergaat het in de novelle ook het meisje Daisy Miller.
Daisy, vers van de boot uit Newport, verblijft met haar moeder en broertje in Genève. Daar loopt de knappe Amerikaanse een uitgeweken landgenoot tegen het lijf: Frederick Winterbourne, die iets vaags studeert en verder rijk en 'een alleraardigste kerel' is. Winterbourne is meteen gecharmeerd van de 'kleine Amerikaanse flirt'. Zijn chique tante vindt Daisy hopeloos vulgair. Knap ja, zoals alle Amerikaanse meisjes. Joost mag weten hoe ze aan die goede genen komen, als nouveaux riches uit een of ander achterafplaatsje zonder zeden of cultuur. Maar verder is juffrouw Miller 'volstrekt ongevormd', en dus 'gezien, gehoord en gemeden' door expats met standing en smaak.
Expat
Dat de spontane Daisy niet van oud geld afstamt, stoort Winterbourne niet. Of toch? Hij weet niet wat hij van haar moet denken, en geleidelijk sluipen de roddels van de betere expatkringen zijn hart binnen. Want wie is Daisy Miller? Is het meisje nu brutaal, onschuldig, oppervlakkig of berekenend? Daisy laat zich niet doorgronden en laat zich weinig gelegen liggen aan de roddel; zij doet wat ze doet, tegen alle goede manieren in. Ze tatert erop los met wie het maar wil horen, danst met alle heren, ontvangt bezoek na elf uur 's avonds. Als de Millers - met Winterbourne in hun zog - doorreizen naar Rome zal Daisy daar de wenkbrauwen doen fronsen. Ze zwerft er door de straten met haar 'vriend' Giovanelli, een Italiaan van derderangs garnituur volgens de jaloerse Winterbourne. Een nachtelijk tête-à-tête in het Colosseum - een plek 'door dichters aanbevolen, door artsen ten zeerste afgeraden' - zal Daisy's lot bezegelen.
Een mens is een wereld op zich, wist Henry James, en dat gaat ook op voor Daisy Miller. Voorzag De Meester in zijn latere dagen eindeloos veel pagina's om zo'n wereld te schetsen, in Daisy Miller doet hij het in een paar paragrafen. En toch blijft het laatste woord ongezegd. Over Winterbourne schrijft James: 'Ze was hem op een of andere manier door de vingers geglipt, en nu was het te laat'. Ook de lezer glipt Daisy door de vingers, daar zorgt het genie van de schrijver voor. Maar ze bleven wel gefascineerd, die lezers, die van toen en die van nu. Reikend naar het mysterie Daisy, dat 'volstrekt Amerikaanse meisje' dat zowel ergerlijk oppervlakkig als - misschien - hartstochtelijk diepzinnig is. Ergens in het verborgene van de ziel, op een plek die alleen de schrijver bereikt. Of wist zelfs Henry James het niet? Hij heeft in ieder geval geprobeerd het mysterie te doorgronden. Een leven lang, in de frisse zinnen van Daisy Miller en het trage stromen van de late romans. Met veel of weinig woorden, er valt over een mens altijd té veel te zeggen.
HENRY JAMES
Daisy Miller, een studie.
Vertaald door Frank Lekens, Wereldbibliotheek, 128 blz., 17,99 € (e-boek 12,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Daisy Miller, a study'.
¨¨¨¨¨
Alexandra De Vos ■
L. Torn
Henry James (1843-1916), die een groot deel van zijn leven in Europa woonde, was een van de belangrijkste Amerikaanse schrijvers van de negentiende eeuw. Zijn novelle ‘Daisy Miller’ uit 1879 werd een rage onder Amerikaanse vrouwen. Voor het eerst werd een vrouw beschreven die oude sociale codes overboord gooide. De in Zwitserland levende Amerikaan Frederick Winterbourne ontmoet aan het meer van Genève de aantrekkelijke Daisy Miller, een landgenote die met haar moeder en broertje een rondreis maakt door Europa. Frederick is op slag verliefd, maar zijn formele versiertrucs hebben geen effect. Later ontmoet hij Daisy opnieuw in Rome en wederom zoekt hij contact, maar Daisy vermaakt zich intussen met een Romeinse advocaat. De Amerikaanse gemeenschap in Rome veroordeelt het ‘ordinaire geflirt’ van Daisy en ziet haar plotselinge dood aan de Romeinse koorts (malaria) als een gevolg van haar ongepaste gedrag. James beschrijft de clash tussen de oude (Europa) en de nieuwe wereld (Amerika) en hekelt de hysterie van een hypocriete seksuele moraal. Een klassieker in het genre van de realistische vertelkunst.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.