Ongebaande paden : een voetreis dwars door Frankrijk
Sylvain Tesson
Sylvain Tesson (Auteur), Marianne Kaas (Vertaler)
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
De Arbeiderspers, cop. 2015 |
VERDIEPING 3 : SIBERIË : REISVERHALEN : TESS |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Arbeiderspers, cop. 2015 |
VOLWASSENEN : ROMANS : TESS |
Marijke Arijs
ua/an/15 j
De Berezina is een lieflijke waterloop in Wit-Rusland, maar voor de Fransen is de naam synoniem met een regelrechte ramp. De rivier dankt haar slechte reputatie aan de zware verliezen die het Grande Armée er in de wintermaanden van 1812 heeft geleden. De veldtocht naar Rusland was een van de rampzaligste militaire campagnes uit de geschiedenis.
Tweehonderd jaar na datum besloot Sylvain Tesson de desastreuze terugtocht uit Moskou nog een keertje over te doen. Hartje winter is zo'n onderneming je reinste gekkenwerk, maar dat is nu net wat deze verstokte avonturier onder een echte reis verstaat: 'Gekkenwerk, een obsessie die een mythische dimensie krijgt (…), doortrokken van geschiedenis, geografie, besproeid met wodka, een neergang à la Kerouac'. De Franse globetrotter heeft iets met onherbergzame oorden, onmogelijke opdrachten en verloren zaken. Geen klimaat is hem te guur, geen landschap te woest. Zijn expedities te voet door de Himalaya, met de fiets over het Oestjoertplateau en te paard door de Hemelse Bergen zet hij steevast met de nodige zwier op papier. Voor Zes maanden in de Siberische wouden bracht de russofiele schrijver de winter door in een blokhut aan de oever van het Bajkalmeer en in Berezina duikt hij onvervaard het Frans-Russische verleden in.
Het Grande Armée verliet Moskou op 19 oktober 1812, nog maar honderdduizend manschappen sterk. Tesson vertrok begin december, samen met een paar Franse en Russische kompanen. Niet te paard, maar op zijn stalen ros, een Oeralmotor met zijspan van Sovjetmakelij, opgefleurd met de driekleur en de keizerlijke insignes, en met een steekhoed op zijn bol. Zo'n machine is een garantie voor avontuur, want 'je weet nooit of ze zullen starten en als ze eenmaal lopen weet niemand hoelang ze dat zullen volhouden'. Het gezelschap kreeg niet af te rekenen met woeste kozakken, epidemieën en ontberingen, zoals de soldaten van Napoleon, maar met minstens zo gevaarlijke Russische vrachtwagenchauffeurs. Hun voornaamste tegenstander was Generaal Winter. Hoe dan ook, de garde gaf zich niet over en kwam na welgeteld dertien dagen in Parijs aan.
De terugtocht uit Rusland berust op een merkwaardige paradox, constateert de auteur: 'een leger was, van overwinning naar overwinning, op weg naar zijn totale vernietiging.' Alle schermutselingen eindigden in het voordeel van de Fransen, maar de kou en de ontberingen kregen de soldaten klein. Borodino was de eerste stap op de weg naar de ondergang, in Smolensk was de nog honderdduizend man sterke troepenmacht al tot minder dan de helft gereduceerd en aan het einde bleef er nog maar een paar duizend man over. De spreekwoordelijk geworden Berezina was het toneel van apocalyptische taferelen en de manschappen die de slag bij de rivier overleefden, stierven als vliegen op de weg naar Vilno. Wie in handen viel van de Russische boeren, werd gespietst, ondergedompeld in kokend water, in stukken gehakt, levend begraven, verbrand of in zijn blootje de vrieskou in gestuurd. Maar dé grote martelaren van de Terugtocht waren de paarden. De arme dieren werden afgebeuld, levend gevild en opgeschrokt. De Frans-Russische oorlog wordt weleens de grootste paardenslachterij uit de geschiedenis genoemd.
Russische ziel
Berezina is geen reisverslag van dertien in een dozijn. Behalve een eerbetoon aan de onfortuinlijke soldaten van het Grande Armée is het een onvervalste liefdesverklaring aan Rusland, zijn bewoners, zijn 'onbegaanbare wegen en de louterende ijskoude ochtenden na nachtelijke drankgelagen'. Bij ons, Europeanen, hebben de Russen het verkorven, omdat ze hopeloos politiek incorrect zijn, door en door patriottisch en apetrots op hun geschiedenis, want ze hebben geen last van 'onzekerheid, berekening, rancune of twijfel: deugden van de moderne tijd'. Tesson houdt van hun fatalisme, hun hang naar tragiek, hun organisatorisch onvermogen, hun impulsiviteit en hun 'gave om overal puinhopen achter te laten en die vervolgens met tranenstromen te overspoelen.' In die gebreken schuilt het geheim van de onvolprezen Russische ziel. Af en toe wordt de auteur geplaagd door antikapitalistische oprispingen en nostalgie naar heldhaftiger tijden. Watjes zijn we, consumenten die niet meer warmlopen voor abstracte ideeën, het collectief belang of de liefde voor een leider. Heldenmoed is de wereld uit.
Over de veldtocht in Rusland zijn hele bibliotheken volgeschreven. Tesson put gretig uit de memoires van generaal de Caulaincourt en luitenant Bourgogne, maar citeert met evenveel gemak uit Tolstojs Oorlog en vrede of Zen en de kunst van het motoronderhoud. De schrijver is niet te kloppen in puntige formuleringen, rake aforismen en originele metaforen. Je ziet voor je hoe hun kleine colonne Wit-Rusland binnenrijdt 'zoals de kling van een Russische sabel door het vet van een Oekraïner glijdt', en de ochtendzon doet hem denken aan 'de plafondlamp in een chroesjtsjoviaanse badkamer'. Zelden werd een hellevaart met zoveel kwajongensachtige branie beschreven.
SYLVAIN TESSON
Berezina. Met Napoleon in de zijspan.
Vertaald door Marianne Kaas, De Arbeiderspers, 208 blz., 18,99 € (e-boek 5,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Bérézina. En side-car avec Napoléon'.
De auteur: Franse globetrotter, reisschrijver en gevelklimmer, scoorde een onverbiddelijke bestseller met Zes maanden in de Siberische wouden.
Het boek: exact tweehonderd jaar na datum deed Tesson de rampzalige terugtocht van het Grande Armée uit Rusland over, op een Oeralmotor met zijspan.
ONS OORDEEL: zelden werd een helletocht met zoveel zwier en branie beschreven.
Marijke Arijs ■
L. van der Hulst
De Franse schrijver en avonturier Sylvain Tesson (1972) besloot in 2012 samen met een aantal vrienden een gewaagd avontuur te beginnen. Ze kopen drie oude Russische motoren met zijspan (type Oeral) en gaan hartje winter op pad. De mannen volgen de route van Napoleon tijdens de terugtocht uit Moskou van 1812 naar Parijs. De groep bestaat uit drie Fransen op één motor, later voegen zich twee Russische vrienden met motoren zich bij de groep. Onderweg vertelt Tesson over de verschrikkingen die La Grande Armee tweehonderd jaar daarvoor moest doorstaan. De titel verwijst naar de rivier de Berezina (Wit-Rusland). Het leger van Napoleon wist ternauwernood aan de totale vernietiging te ontkomen tijdens de overtocht over deze rivier. De stijl van Tesson is gezwollen, maar beeldend. De ontberingen die de soldaten destijds en de motorrijders moeten doorstaan worden invoelbaar. Het boek vraagt wel enige voorkennis van de lezer over de militaire campagne van 1812. Tesson schreef eerder over zijn overwintering in de Siberische winter. Met kaarten.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.