De Bremer stadsmuzikanten
Mark Borgions
Philip Maes (Bewerker), Sergej Prokofjev (Componist), Tom Schoonooghe (Illustrator), Wim Opbrouck (Verteller)
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Lannoo, 2014 |
VERDIEPING 2 : BABILLE : DOEN INFO (GEEL) : VRIJE TIJD-KUNST
Klassieke muziek |
Aanwezig |
Lannoo, 2009 |
VERDIEPING 2 : BABILLE : DOEN INFO (GEEL) : VRIJE TIJD-KUNST
Klassieke muziek |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Lannoo, 2009 |
Jeugdinfo (geel): Vrije tijd - Kunst
Klassieke muziek |
31/12/2007
Muziek, woord en beeld
over multimediale sprookjes
De 'multimedialisering' is ruimschoots doorgedrongen tot de wereld van het kinder -en jeugdboek. De tijd dat je verhalen alleen via gedrukte letters, woorden en zinnen in het papieren boek tot je kon nemen is voorbij. Het luisterboek is niet langer alleen populair in landen als het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, maar ook in België en Nederland neemt het gesproken verhaal een vlucht. Daarnaast worden boeken steeds vaker verfilmd en bewerkt tot musicals en toneelstukken. Films worden 'verboekt'. Bij boeken verschijnen cd-roms met spelletjes of muziek. En achter in het klassieke papieren boek wordt regelmatig naar websites verwezen.
Binnen het lees- en literatuuronderwijs wordt deze trend met enige argwaan gevolgd. De opkomst van de nieuwe media zou mede schuldig zijn aan de ontlezing, de 'opleuking' van het literatuuronderwijs en het vervlakkend intellect van de jeugd. Toch biedt deze mediarevolutie ook nieuwe kansen en onverwachte mogelijkheden. Niet alleen voor literaire klassiekers die via de nieuwe media wellicht een groter bereik hebben dan voorheen en dus uiteindelijk aan populariteit kunnen winnen. Maar vooral ook voor de klassieke muziek. Er verschijnen steeds meer muzikale vertellingen: (prenten)boeken met cd, die al dan niet bestaande klassieke muziek en al dan niet bestaande sprookjesachtige verhalen verenigen. De combinatie verhaal, beeld en muziek blijkt een goed werkende formule om kinderen kennis te laten maken met muziek en om klassieke muziek van haar stoffige, stijve imago te ontdoen.
Het idee om een verhaal op muziek te zetten en ook uit te beelden is natuurlijk niet nieuw. Denk aan de 'De schone slaapster' (1888) en 'De notenkraker' (1891) van Tsjaikovski en de 'Vuurvogel' (1910) van Igor Stravinski: bestaande sprookjes en volksvertellingen waarbij balletmuziek werd gecomponeerd. Of aan 'Tristan und Isolde' (1865) van Richard Wagner, de beroemde opera geïnspireerd op de al even beroemde Keltische legende.
Peter en de wolf
Misschien wel het bekendste voorbeeld dat ook het dichtst bij de nieuwe kijk-, lees- en luisterboeken staat, is Sergei Prokofievs 'Peter en de Wolf' (1936), een muzikaal sprookje voor spreekstem en orkest dat Prokofiev in opdracht schreef van een jeugdtheater in Moskou. Het verhaal moest dienen als kennismaking met de opbouw van een symfonieorkest. De muziek moest derhalve simpel en aantrekkelijk voor kinderen zijn. Tot op de dag van vandaag is 'Peter en de Wolf' een groot succes en heeft het de status van een klassieker voor jong en oud. Walt Disney maakte in 1946 een animatiefilm van het sprookje. Er zijn verschillende jazzversies voor 'big band' gecomponeerd. Er is ooit een deel twee geschreven. Grote beroemdheden als Bill Clinton, Michail Gorbatsjov en Sophia Loren hebben zelfs als spreekstemmen gediend voor een opname van 'Peter en de Wolf' door het Russische Nationaal Orkest in 2003. In 2006 verscheen een eigenzinnige, nogal duistere en woordloze (!) stop-animatiefilm van Suzie Templeton. In het Nederlandstalige gebied verschenen er o.m. cd's met Jan Decleir, Bart Peeters en Paul De Leeuw als verteller. Dat Prokofievs idee ? het vertellen van een verhaal middels zowel gesproken woord als een muzikale compositie waarbij muziekinstrumenten de verschillende personages uitbeelden ? nog steeds krachtig is, blijkt na het beluisteren van de recente en vakkundige uitvoering door de solisten van De Munt onder leiding van Dirk Boiy. De uitvoering volgt Prokofievs oorspronkelijke verdeling: de strijkers personifiëren Peter en de hoorns de wolf. De fagot personifieert grootvader, de fluit het vogeltje, de hobo de eend en de klarinet de kat; de pauken en de grote trom personifiëren de jagers die aan het slot hun opwachting maken. De van televisie bekende acteur en zanger Wim Opbrouck is de levendige verteller, die, en dat is jammer, soms afwijkt van de gedrukte tekst, waardoor degenen die mee willen lezen en kijken gemakkelijk de weg kwijt kunnen raken in het papieren verhaal. De vrolijke, speelse en soms naïef aandoende illustraties in potloodkleuren zijn van de jonge succesvolle prentenboekenmaker Tom Schoonooghe, ook bekend van zijn tekenrubriek Kniebelkluts op KetNet tussen 2001-2005.
Prokofievs oorspronkelijke vertelling over Peter die tegen de wil van zijn grootvader in de omheinde tuin verlaat om een vogeltje uit de bek van een wolf te houden, is door Philip Maes licht gemoderniseerd, met bv. een opa die in de krant voetbaluitslagen leest. Ook introduceert hij de 'roze Brigadier van de sprookjespolitie', die af en aan hoorbaar met loeiende sirene ten tonele verschijnt, voor enige humor zorgt en het sprookje ? terecht maar met een knipoog ? "te grote toevalligheid in een verhaal" verwijt wanneer een grote grijze wolf uit het bos opduikt, direct nadat grootvader voor wolven heeft gewaarschuwd en Peter 'bij de kraag' naar binnen heeft gesleept.
Maar hoe actueel en verzorgd deze uitgave ook is, het geheim achter de kracht van Peter en de wolf is Prokofiev. Zijn compositie als middel om kinderen met klassieke muziek in aanraking te brengen, is en blijft onovertroffen.
Verhaal en muziek
Goed beschouwd was Prokofiev zijn tijd ver vooruit. Pas recent, mede dankzij de mogelijkheden die de nieuwe media bieden, vindt Prokofievs idee vaker navolging. Steeds vaker wordt gebruik gemaakt van de drie-eenheid die taal, beeld en muziek kunnen vormen. Steeds vaker wordt ingezien dat tekst, illustraties en klank elkaar grandioos kunnen aanvullen en versterken.
Bart Moeyaerts getoonzette Luna van de boom (2000), De schepping (2003) en Olek schoot een beer (2006), met illustraties van resp. Gerda Dendooven en Wolf Erlbruch, en het door Klaas ten Holt getoonzette Pikkuhenki (2005) van Toon Tellegen en illustrator Marit Tornqvist zijn onovertroffen kunstboeken in de ware zin van het woord. En sinds vorig jaar kunnen de muzikale vertellingen van Frank Groothof (De toverfluit en Gilgamesj, zie De Leeswelp 2006, p. 312) aan dit rijtje worden toegevoegd.
Zoals Groothof, vinden ook uitgeverij Gottmer en Universal Music het belangrijk aansluiting te zoeken bij de belevingswereld van kinderen, zonder al te veel concessies te doen aan de verpopping en popularisering van klassieke muziek. In tegenstelling tot Groothof, komt er in deze boekjes met cd geen inleidend achtergrondverhaal over de compositie en het oorspronkelijke sprookje of verhaal. Een ervaren jeugdauteur schrijft een heldere tekst bij het stuk, die door een bekende Nederlandse acteur wordt ingesproken. Bekende illustratoren maken er aantrekkelijke prenten bij. Zo worden klassiekers uit de muziekwereld in aantrekkelijke prentenboekjes naar het jonge publiek gebracht. Met succes. Na De notenkraker (Tsjaikovski), Peter en de wolf (Prokofiev, verteller Paul De Leeuw), De Vuurvogel (Stravinski), Het zwanenmeer (Tsjaikovski), Het carnaval der dieren (Saint-Saens) en De schilderijententoonstelling (Moessorgski), is nu Tsjaikovski's Doornroosje verschenen, met een doeltreffende, eenvoudige tekst van Erik van Os en Elle van Lieshout, die door Jasperina de Jong wordt verteld, een muzikale uitvoering van het Koninklijke Concertgebouw orkest onder leiding van Antal Dorati en illustraties van Charlotte Dematons. De Jong heeft een lichtvoetige, zangerige stem die het verhaal van Doornroosje precies goed vertelt. Het is dan ook niet moeilijk om je vanaf de eerste zinnen van het sprookje en de eerste klanken van de muziek te laten meeslepen. Elke noot van Tsjaikovski heeft een juiste plek in het verhaal. Wat enigszins tegenvalt zijn de vrij conventionele illustraties van Dematons. Zeker wanneer je haar gevarieerde werk van de nieuwe uitgave van de sprookjes van Grimm kent.
Dosering
Hoe nauw de wisselwerking tussen verteller, muziek en beeld luistert in dit soort lees-, kijk- en luisterboeken blijkt uit het in alle opzichten matig uitgevoerde Sjrek, een rommelig rapconcert voor kinderen van Sanne de Bakker (tekst), Heleen Verleur (muziek) en Georgien Overwater (illustraties). Het uitgangspunt voor het verhaal, gebaseerd op een nieuwsbericht uit Kidsweek over het Nieuw-Zeelandse schaap Shrek, dat zich zes jaar lang in een grot had verstopt en zo uit handen wist te blijven van schapenscheerders, is nog wel aardig. Maar tekst, rijm en ritme lopen niet goed, waardoor de rapnummers door Robin Leijdekkers en Florian Ven soms onverstaanbaar zijn. De kleurenillustraties zijn bovendien flauw en nietszeggend en voegen niets toe. Een veel beter en alleraardigst initiatief van Sanne de Bakker is De kleine Mozart op wereldreis, een luisterboek waarop het bekende verhaal over de jonge Mozart die met zijn ouders en oudere zus Nanne gedurende ruim drie jaar door Europa rondreist om recitals en concerten te geven, met enthousiasme door Marieke de Kruijff wordt verteld. Het wonderkind Mozart is in De Bakkers vertelling een jongetje van vlees en bloed. Hij is ondeugend. Hij heeft groot verdriet als zijn zus ernstig ziek wordt. Hij heeft regelmatig heimwee naar zijn thuis in Salzburg. En hij weet wat passie is. Passie voor muziek. Hij droomt over net zo goed kunnen componeren als J.S. Bach en hoort en herkent overal muziek in: het monotone, ritmische geluid van de regendruppels die op het dak van de koets vallen vullen zijn hoofd met snelle opeenvolgende klanken. Bij het aanschouwen van het drukke straatleven in Parijs hoort hij "een snel huppelende melodie". En zijn heimwee vertaalt hij in een symfonie: een 'somber verhaal over een weduwe die treurt om haar overleden man', waarbij droeve klanken de boventoon voeren.
Behalve dat je spelenderwijs allerlei interessante historische feiten te horen krijgt (bv. over de inhuldiging van stadhouder Willem V in Den Haag in 1766, ter gelegenheid waarvan Mozart een reeks variaties, zijn KV 25, op het Wilhelmus componeerde) en algemene muziekkennis opdoet (bv. over de instrumentengroepen in een symfonie, de opbouw van een sonate en muziekterminologie als pianissimo) vangt De Bakker Mozarts muzikale ingevingen en composities voortreffelijk in woorden en toont ze overtuigend hoe omgeving en ingrijpende gebeurtenissen tot muzikale inspiratie leiden. Enkele van Mozarts jeugdwerken, zoals de sonate die hij in Londen ter afscheid van Johann Christian Bach ('de zoon van') schreef en de variaties op het Wilhelmus waarvan het slot klinkt "als een beekje dat nauwelijks zichtbaar tussen wilde planten doorstroomt", zijn ook daadwerkelijk ter illustratie hoorbaar. Een heel aantal muziekstukken die in De kleine Mozart op wereldreis worden genoemd, beperken zich echter tot grote om- en beschrijvingen. Dat is jammer, hoe goed ook gedaan. Waarom niet alle genoemde composities (ook van J.S. Bach) ook daadwerkelijk laten horen? Gesproken woord en muziek zijn onvoldoende in balans, waardoor De kleine Mozart op wereldreis meer een goede kennismaking met de jonge Mozart zelf is, dan met zijn oeuvre.
Zonder muziek?
Alleen indien ze goed geschreven, verteld, gedoseerd en geïllustreerd zijn, vatten verhaal en beeld de klank, kleur en snelheid van de muziek samen, ontstaat een nieuwe 'drie-eenheid' en werkt het concept.
Waar het concept ook geweldig had kunnen werken, is in het door Het Nationale Ballet en Gottmer schitterend uitgegeven Notenkraker & Muizenkoning. Onbegrijpelijk is het dat dit op een balletmuziek geïnspireerde boek zelfs helemaal zonder cd met muziek en gesproken tekst is verschenen.
Bette Westera, ervaren door haar bewerkingen van De vuurvogel en De schilderijententoonstelling in bovenvernoemde 'Universal Kindercollectie Klassiek', verzorgde de (wederom) goedlopende, kindvriendelijke tekst in het door Wayne Eagling en choreograaf Toer van Schaik aangepaste sprookje van de Oostenrijkse schrijver E.T.A. Hoffman (1776-1822) over de houten notenkrakerspop die ? dat brengt Westera overtuigend ? in de nachtelijke dromen van hoofdpersonage Clara als een prins tot leven komt. Iedere dofzwarte pagina met witte tekst gaat samen met een prachtige sfeervolle foto van Het Nationale Ballet, gemaakt door voormalig ballerina Angela Sterling. Zij bewijst als geen ander dat ze oog heeft voor de uniciteit van de dansers, de elegantie van hun bewegingen, de bijzondere, kleurrijke kostuums en de geheimzinnige ouderwetse wintersfeer van het sprookje (het verhaal speelt zich af in de donkere decembermaand; het Nationale Ballet ruilde de kerstsfeer in voor die van Sinterklaas). Toch vraag je je af of zij hiermee bewerkstelligt dat de jeugd de balletzaal of schouwburg ooit uit zichzelf zal bezoeken. Daarvoor is het boek te statisch. Daarvoor mis je de muziek waarop al die gefotografeerde dansers hun zwierige danspassen maken en kunstige pirouetten draaien.
Het zijn juist die boeken waarin geschreven en gesproken taal, beeld en muziek samengaan, die erin slagen succesvol kunst onder kinderen en jongeren te verspreiden en om ze te enthousiasmeren voor (klassieke) muziek, ballet en muziektheater. De multimedialisering van het kinderboek blijkt aldus onverwachte mogelijkheden te bieden. Laat uitgevers, ouders, opvoeders en het onderwijs er vooral gebruik van maken. [Mirjam Noorduijn]
Veerle Willaert
Peter is op vakantie bij zijn grootvader en mag niet verder gaan dan de tuin. Peter loopt toch stiekem de tuin uit en komt een eend, een kat en een vogeltje tegen. Peters grootvader roept Peter terug en hij waarschuwt hem voor wolven die uit het bos kunnen komen. Net als Peter terug binnen in huis is, ziet hij een wolf uit het bos komen en de eend verslinden. Peter wil de kat en het vogeltje redden en hij sluipt het huis uit om de wolf met een list te vangen. Bewerking van het muzikale sprookje 'Peter en de wolf' van Sergei Prokofiev. De tekst werd bewerkt door Philip Maes en de illustraties zijn van Tom Schoonooghe. Het betreft ook grappige, vrij platte illustraties (ingekleurde potloodtekeningen) in diverse formaten. Wim Opbrouck vertelt het verhaal en de muziek werd ingespeeld door solisten van De Munt. Op de cd wordt elk personage muzikaal ‘gespeeld’ door een instrument en de vertelstukjes worden afgewisseld met muziek. In deze versie vormen de vertelstukjes en de muziek geen mooi geheel en de vertelling kan niet echt boeien. De onderbrekingen door de sprookjespolitie zijn eerder storend en voegen niets toe aan het verhaal. Deze bewerking (een ongewijzigde heruitgave) voegt dan ook weinig toe aan de andere versies van het sprookje. Vanaf ca. 7 t/m 9 jaar.
Sieglinde Duchateau
ua/an/22 j
Deze actuele uitvoering van het klassieke muzikale sprookje van de Russische componist Sergeï Prokofiev is op zijn minst gezegd opmerkelijk. De zogenaamd grappige bewerking van de tekst is nogal plat, zit vol clichés en is behoorlijk lomp verteld door de Vlaamse acteur Wim Opbroeck in samenwerking met enkele andere stemmen. De tekst overlapt de muzikale gedeelten. Het enige verdienstelijke aan deze opname is de uitstekende vertolking van de muzikale stemmen door 'Solisten van De Munt'. Ieder personage uit het verhaal wordt muzikaal ‘gespeeld’ door een welbepaald instrument of instrumentengroep uit een symfonisch orkest. De cd zit verpakt in een prentenboekje dat de hele tekst van het sprookje bevat. De tekst staat in een vetgedrukt lettertype en is neergeschreven in de spreektaal van een slechte verteller die vaak zijn zinnen herneemt en een heleboel adjectieven nodig heeft om zijn verhaal kleur te geven. Zowel de interpuctie als de interlinie zijn niet correct toegepast. Deze al wankele tekst wordt op de cd nog een graadje erger door fouten in de spreektaal en het toevoegen van zo mogelijk nog meer flauwekul. De kinderlijke illustraties spreken niet erg aan. Kortom een prentenboek met cd (of omgekeerd) zonder culturele of muzikale, of enige literaire waarde.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.