La délicatesse : roman
David Foenkinos
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Cossee, 2015 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : FOEN |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Cossee, 2015 |
VOLWASSENEN : ROMANS : FOEN |
Marijke Arijs
em/ov/06 n
Niemand leek minder geschikt om het tragische levensverhaal van Charlotte Salomon te boek te stellen dan David Foenkinos. De Franse bestsellerauteur verdient doorgaans een dik belegde boterham met luchtige niemendalletjes als La délicatesse (2009), een roman die een miljoen keer over de toonbank ging, en wordt door het publiek op handen gedragen, maar door de critici nauwelijks au sérieux genomen. De hoogste tijd om daar verandering in te brengen, moet Foenkinos hebben gedacht toen hij zich vergreep aan de geschiedenis van de Duits-Joodse kunstenares Charlotte Salomon, die op 26-jarige leeftijd in Auschwitz aan haar einde kwam. Het werd een overdonderend succes. Zijn Charlotte was goed voor 450.000 verkochte exemplaren, werd genomineerd voor diverse literatuurprijzen en bekroond met de Prix Renaudot en de Goncourt des Lycéens 2014. In datzelfde jaar verscheen van zijn hand nog Op de goede afloop, een vederlichte komedie over een kleurloze vijftiger die op parketsloffen door het leven glijdt, zijn vrouw en zijn baan kwijtraakt en weer bij zijn ouders intrekt. Het ongeïnspireerde verhaal kabbelt vreugdeloos voort op gemeenplaatsen en joligheid.
Met Charlotte was het liefde op het eerste gezicht. Sinds Foenkinos het werk van de Duits-Joodse kunstenares had ontdekt, liet het onderwerp hem niet meer los. Herhaaldelijk probeerde hij haar geschiedenis op papier te zetten, maar hij kwam telkens weer vast te zitten:
'Het was een fysieke gewaarwording, een beklemming.
Ik merkte dat het nodig was steeds op een nieuwe regel te beginnen, om lucht te krijgen.
Toen begreep ik dat ik het zo moest schrijven.'
In korte, astmatische zinnetjes vertelt hij het levensverhaal van Charlotte Salomon, dat helemaal in het teken staat van de dood. Zelfdoding is een familiekwaal bij de Salomons, maar dat wordt voor de kleine Charlotte zorgvuldig verborgen gehouden. Haar tante heeft zogenaamd een ongeluk gehad en haar moeder zou zijn bezweken aan griep. Wanneer ze in 1940 te horen krijgt dat Franziska in werkelijkheid uit het raam is gesprongen, stort haar wereld ineen. Ze sluit zich op in een hotelkamer in Saint-Jean-Cap-Ferrat en begint als bezeten te schilderen. Twee jaar later is haar levenswerk klaar. Een paar maanden voor haar deportatie vertrouwt ze haar tekeningen toe aan haar huisarts, dokter Moridis, met de woorden: 'Dit is heel mijn leven.'Leven? of theater? bestaat uit meer dan 800 gouaches en tekstfragmenten en is een soort graphic novel avant la lettre.
Berlijn
Op dat autobiografische werk baseert Foenkinos zich om te beschrijven hoe Charlotte na de dood van haar moeder opgroeit tot een jong meisje dat al haar dromen een na een ter ziele ziet gaan. Uitgerekend in het jaar waarin ze zich bewust wordt van haar schildersroeping, in 1933, 'komt de haat aan de macht'. Haar grootouders zien de bui al hangen en verkassen naar Villefranche-sur-Mer, maar hun kleindochter blijft in Berlijn. Ze wordt er na veel vijven en zessen toegelaten tot de Akademie der Künste, raakt verkikkerd op de zangleraar Alfred Wolfsohn en wint in 1938 de eerste prijs van de academie, maar mag die als Jodin niet in ontvangst nemen. Na die immense vernedering houdt ze het in Berlijn voor bekeken en voegt ze zich bij haar grootouders in Zuid-Frankrijk. Haar oma is er mentaal beroerd aan toe en pleegt zelfmoord. Charlotte raakt ieder houvast kwijt. In 1943 wordt ze aangegeven, op transport gezet naar Auschwitz en meteen na aankomst vergast. Ze is vijf maanden zwanger.
Charlotte is zonder meer het beste boek van Foenkinos, wat nog niet wil zeggen dat het een meesterwerk is. Door de originele vorm doet het vaag denken aan een prozagedicht, of aan de bezwerende teksten van Marguerite Duras, maar hoe schrijnend ook, het geheel is vederlicht, zonder veel diepgang. Over het werk van Charlotte Salomon weet de schrijver weinig meer te melden dan dat het 'een uitbarsting van heldere kleuren', 'een maalstroom van kracht' en 'een overweldigende esthetische ervaring' is. Storend is ook dat hij telkens door het beeld komt lopen, want hij is zijn onderwerp achterna gereisd en gaat al haar gangen na, zonder dat dat iets wezenlijks toevoegt aan het verhaal. De kunsthistoricus Aby Warburg, Walter Benjamin en Hannah Arendt worden er met de haren bijgesleept om een en ander kracht bij te zetten. Met dit boek onderneemt Foenkinos een niet geheel onverdienstelijke poging om zijn literaire geloofwaardigheid op te krikken, maar zijn grootste verdienste schuilt erin dat hij het fascinerende werk van Charlotte Salomon weer op de kaart heeft gezet.
DAVID FOENKINOS
Charlotte.
Vertaald door Marianne Kaas, Cossee, 240 blz., 19,95 euro (e-boek 14,95 euro). Oorspronkelijke titel: 'Charlotte'.
De auteur: brak in 2009 door met La délicatesse, een bestseller, vertaald in een veertigtal talen.
Het boek: vertelt het levensverhaal van de Duits-Joodse kunstenares Charlotte Salomon, die op haar zesentwintigste in Auschwitz werd vermoord.
ONS OORDEEL: niet onverdienstelijk, heeft het werk van Charlotte Salomon weer op de kaart gezet.
Marijke Arijs ■
M. Willard
Leven en werk van de Joods-Duitse kunstenares Charlotte Salomons (1917-1943) staan centraal in deze psychologische roman: jeugd, liefde, vlucht uit Duitsland en ten slotte vermoord in Auschwitz. De Franse auteur (1974) baseerde zich op de teksten die Charlotte schreef bij haar levenswerk 'Leven? of Theater?'*. De auteur en filmregisseur schrijft in een weloverwogen, sobere stijl en blijft dicht bij de hoofdpersoon, voor wie hij een obsessie heeft. Hij doet ook verslag van zijn bezoeken aan haar school, woonplaatsen (Berlijn, Zuid-Frankrijk) en werkplekken. Overtuigend weet hij Charlottes drijfveer, te overleven via haar werk, na onthulling van familiegeheimen, weer te geven en beschrijft haar stille dood in Auschwitz. Dit prachtige, aangrijpende eerbetoon aan de schilderes werd bekroond met de Prix Renaudot en de Prix Goncourt des lycéens 2014.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.