Spaar de spotvogel
Harper Lee
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2015 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : LEE |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2015 |
VOLWASSENEN : ROMANS : LEE |
Sofie De Smyter
i /ul/22 j
Ga heen, zet een wachter van Harper Lee (°1926) een slecht boek noemen zou flauw zijn, omdat de verloren gewaande sequel van To Kill a Mockingbird (1960) nooit bedoeld was om meer te zijn dan een aanvaardbaar klad. De vraag of de roman nu effectief de oerversie is van een van 's werelds meest geliefde boeken (zoals die gehypet wordt), of een tekst waaraan Lee ook later nog gesleuteld heeft (wat sommigen afleiden uit de grote voorkennis over de personages die Ga heen, zet een wachter veronderstelt), doet er op dat vlak weinig toe.
De dingen die een kleine 60 jaar geleden niet bijzonder waren, zijn dat nog steeds niet: de personages klinken vaak als politieke pamfletten en de plot is op het anorectische af.
De eerste hoofdstukken worden besteed aan de 26-jarige Jean Louise - Scout - Finch, die een bezoek aan haar geboortedorp invult met het afwimpelen van een huwelijksaanzoek en het inkorten van tante Alexandra's levensduur met haar uitspattingen. De betere stukken zijn die waarin ze terugdenkt aan haar kindertijd in de jaren dertig, maar het leven loopt uit die herinneringen als lucht wanneer ze haar vader Atticus en bijna-verloofde in de Burgerraad ziet zetelen en ontdekt dat ze niet de mannen zijn die ze dacht dat ze waren.
Nog voor Ga heen, zet een wachter goed en wel verspreid was, werd - zeker in de VS - moord en brand geschreeuwd omdat het boek Atticus Finch als een racist portretteert. Zijn verdediging van een onterecht beschuldigde zwarte man in Spaar de spotvogel had de blanke advocaat, mede dankzij Gregory Pecks sublieme filmvertolking, tot hét symbool gemaakt van alles wat goed en rechtvaardig is. Er staan inderdaad flink wat bijzonder lelijke, racistische stukken in Ga heen, zet een wachter, maar vooral dat onthouden is deels het punt missen.
Wat Spaar de spotvogel zo memorabel maakte, is dat de lezer alles te zien kreeg door de ogen van de jonge Scout. In Ga heen, zet een wachter is dat perspectief verdwenen en krijgt Jean Louise continu te horen dat ze haar ogen moet openen. Op een bepaald punt stelt ze dat ze zelf een watchman nodig heeft om in haar plaats te kijken en te begrijpen. Wat gesuggereerd wordt, is dat haar - en ons - beeld van Atticus vertekend was door haar adoratie. Ook in Spaar de spotvogel - zoals critici in de loop der jaren opgemerkt hebben - trekt Atticus uiteindelijk nooit volledig de kaart van zijn zwarte medemens.
Coming of age
Het feit dat Jean Louise zich moreel moet losscheuren van haar vader maakt ook van Ga heen, zet een wachter een coming-of-ageverhaal. Op haar 26ste is ze al behoorlijk oud om eindelijk een eigen geweten te ontwikkelen, maar beter laat dan nooit.
Misschien doet Lee wel wat Jean Louise met Atticus doet: de mythe ontkrachten. De nieuwe roman laat zien dat zij en haar redacteuren hard gezweet hebben aan Spaar de spotvogel, en haalt zo - ik wens het haar van harte toe - de mythe uit het boek en de mens.
Wat Lee zelf vindt van alle heisa zullen we allicht nooit weten. Ik hou ervan te denken dat ze inwendig zit te schaterlachen, en denkt aan wat Dill zei in Spaar de spotvogel: "There ain't one thing in this world I can do about folks except laugh, so I'm gonna join the circus and laugh my head off."
SOFIE DE SMYTER ■
Kathy Mathys
i /ul/17 j
Talloze Amerikaanse boekhandels openden maandag om middernacht de deuren om de fans van Harper Lee te verwelkomen. Harry Potter-toestanden waren het. Alleen dienden de liefhebbers van Harry Potter hooguit enkele jaren te wachten op een nieuw boek van J.K. Rowling. Lee's eerste en enige boek,To kill a mockingbird ( Spaar de spotvogel), dateert van 1960, vijfenvijftig jaar geleden.
In de aanloop naar de publicatie verschenen honderden artikels over de 'ontdekking' van Go set a watchman ( Ga heen, zet een wachter). Verzamelaars van zeldzame boeken, bikkelharde advocaten en geheime kluizen: ze speelden een rol in de hype. Bovendien zou de schrijfster niet scherp van geest meer zijn - iets wat later werd tegengesproken. Al die drukte bewijst in de eerste plaats vooral dat Spaar de spotvogel niet zomaar een roman is. Het is een van Amerika's meest geliefde klassiekers; jaarlijks gaan er nog een miljoen exemplaren over de toonbank.
Het verhaal van Spaar de spotvogel gaat over Scout, die zes is in het begin van de roman, negen aan het einde. Ze groeit op in Maycomb, Alabama, heeft een broer Jem en een kameraadje Dill. Haar vader, Atticus, is weduwnaar en advocaat. Hij verdedigt een zwarte die van verkrachting wordt beschuldigd.
Het boek dankt zijn immense populariteit aan de levendige stem van Scout, de humor, de nostalgische sfeer ook.Spaar de spotvogel gaat over de jaren 1932-1935. Lee kreeg veel lof en won de Pulitzer Prize, maar er was ook kritiek op de manier waarop ze de verhoudingen tussen blanken en zwarten portretteerde. Die was volgens velen te zoet.
Voor veel lezers is Lee's roman, naast J.D. Salingers De vanger in het graan uit 1951, een overgangsboek, waarmee ze de jeugdliteratuur vaarwel zeggen en overstappen op boeken voor volwassenen.
Racisme
Ga heen, zet een wachter is geen sequel van Spaar de spotvogel, wel een eerste versie van dat boek. Lee schreef het in 1957. Haar redacteur zag potentieel in de fragmenten over Scouts kindertijd. Daarom kreeg de schrijfster het advies om het verhaal vanuit het standpunt van het zesjarige meisje te vertellen.
De Scout uit de oerversie woont in New York, is 26 en wil zich nog niet binden aan een man. Haar naam is Jean Louise, slechts enkele keren wordt ze aangesproken met haar roepnaam Scout. Lee voert een alwetende verteller op. In het openingshoofdstuk reist Jean Louise per trein naar haar geboortedorp. Aan de ene kant is ze een feministe die weigert zich in een korset te wringen, aan de andere kant steigert ze bij verandering. 'Ik wil gewoon niet dat mijn wereld zomaar zonder waarschuwing wordt verstoord', klinkt het over haar geboortedorp.
Het Maycomb van 1952 is niet dat van 1932. Dill leeft in Italië, Jem is gestorven en een reumatische Atticus - 72 is hij nu - woont in bij zijn deftige zus Alexandra. Op de plek van Jean Louises huis staat een ijssalon. Niet alles is veranderd, want dit is nog steeds het Zuiden. Daarom krijgt Jean Louise limonade om half elf 's ochtends en geuren de dames naar rozenolie en bakpoeder.
Wanneer Jean Louise een racistisch pamflet tussen Atticus' boeken vindt, stort ze in. De Atticus uit Spaar de spotvogel was verdraagzaam, een toonbeeld van rechtvaardigheid. In Ga heen, zet een wachter verzet hij zich tegen gelijke rechten voor zwarten. Zijn dochter ontdekt dat hij zelfs ooit lid was van de Ku Klux Klan. Niet alleen Jean Louise is ontzet door deze ontwikkelingen, ook vele lezers reageren verontwaardigd. Ze hebben het gevoel dat hun iets dierbaars is afgenomen. Onzin natuurlijk, Atticus is niet van hen, het is Lee's personage. Lezers vergeten weleens dat personages creaties zijn met vloeibare grenzen. Een schrijver kan ze radicaler, liever, slimmer maken naargelang van de behoeftes van het verhaal. Het zijn geen mensen van vlees en bloed, ook al worden ze dat in het beste geval wel tijdens het lezen. Deze oerversie van Spaar de spotvogel laat in elk geval zien dat Lee in eerste instantie een meer politiek getinte roman in gedachten had.
Zoekend
Dat Ga heen, zet een wachter een goudmijn is voor literatuurwetenschappers en schrijvers lijdt geen twijfel. Het is fascinerend om de twee boeken, die best verschillend zijn van verhaal, naast elkaar te leggen.
Maar is Ga heen, zet een wachter ook de moeite voor 'gewone' lezers? De literaire kwaliteit van de twee boeken verschilt dramatisch. In Ga heen, zet een wachter heeft de schrijfster nog moeite met het doseren van informatie en preekt ze te veel. De stijl is weinig opmerkelijk, af en toe zelfs klunzig: 'Alexandra's stem penetreerde haar bewusteloosheid.' De humor is wat kneuterig, al zijn er momenten die je laten glimlachen: 'Atticus hield van relaxte vrouwen die niet continu asbakken leegden.' De finale is een ruzie tussen vader en dochter die niet natuurlijk klinkt vanwege de pamflettistische taal. Het sentimentele slot vloeit niet soepel voort uit de rest.
Je merkt dat Harper Lee nog zoekende is - wat doodnormaal is in een eerste versie van een debuut. Af en toe zijn er momenten waarop het boek sprankelt, maar helaas zijn die te schaars. Wat een geluk dat een redacteur in 1957 om een nieuw vertelperspectief vroeg, want op die manier werd een meesterwerk geboren.
HARPER LEE
Ga heen, zet een wachter.
Vertaald door Ko Kooman, De Bezige Bij, 272 blz., 19,90 euro (e-boek 14,99 euro). Oorspronkelijke titel: 'Go set a watchman'.
De auteur: Amerikaansone book wonder dat in 1960 literatuurgeschiedenis schreef met Spaar de spotvogel.
Het boek: recentelijk opgedoken oerversie van Spaar de spotvogel.
ONS OORDEEL: sprankelt soms, maar de kwaliteit verschilt dramatisch van die van Lee's meesterwerk Spaar de spotvogel.
Kathy Mathys ■
Jan Joosse
Een jonge vrouw reist in de jaren vijftig van de vorige eeuw naar haar geboorteplaats in het zuiden van de Verenigde Staten om daar haar vakantie door te brengen. Die verloopt heel anders dan zij zich had voorgesteld. Zij wordt namelijk op ruwe wijze geconfronteerd met de voor haar schokkende veranderingen die met name haar vader in zijn houding tegenover niet-blanken heeft ondergaan. Maar voor dat dat zover is, moet je als lezer eerst door zo'n honderd bladzijden heen, die iets weg hebben van een met enige humor geschreven betere damesroman. Pas daarna begint het boek wat interessanter te worden. Wie 'Spaar de spotvogel'*, het veelgeprezen en bekroonde enige andere boek van de auteur (1926-2016) kent, zal de optredende figuren herkennen, al speelt dit verhaal zo'n twintig jaar later. In feite gaat het hier om een eerder geschreven versie daarvan, die op aandrang van de uitgever volledig herzien werd. En terecht zoals uit deze uitgave blijkt. De kwaliteit van dit 'oerboek' is duidelijk niet die van 'Spaar de spotvogel'.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.