Voer voor psychologen
Harry Mulisch
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2015 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : PEET |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2015 |
VOLWASSENEN : ROMANS : PEET |
Dirk Leyman
ob/kt/28 o
Weinig levenseindes van schrijvers blijven postuum zo veel beroering veroorzaken als dat van de Chileense dichter Pablo Neruda (1904-1973). Onlangs werd zijn stoffelijk overschot zelfs opgegraven, omdat zijn chauffeur had beweerd dat Neruda door acolieten van Augusto Pinochet was vergiftigd. Pas onlangs gingen zijn beenderresten opnieuw het graf in, zonder dat er bewijs voor de these werd gevonden: de schrijver van Canto General overleed wellicht 'gewoon' aan prostaatkanker.
Als Salvador Allende-aanhanger was Neruda voor het Pinochet-regime natuurlijk een luis in de pels. Amper twaalf dagen na de moord op president Allende stierf Neruda. Zijn begrafenis groeide uit tot de eerste massale protestmanifestatie tegen de nieuwe, extreemrechtse machthebbers.
Voetnoot
Ook in de fictie laat Neruda veel sporen na. Kijk maar naar de roman Ardiente pacienca (1985) van Antonio Skarméta, die de grondstof leverde voor de film Il Postino (1995). Nu gaat ook de Nederlandse dichteres Hagar Peeters (°1972) in haar debuutroman aan de haal met Neruda. Meer bepaald met zijn dochter. Malva is de van 'vaderliefde verstoken dochter' van Neruda. Ze overleed op haar achtste, maar Peeters wekt ze opnieuw tot leven, zodat ze de pen van 'de reuzendichter' weer kan oppakken. 'Sommigen menen dat mijn vader voor zijn gevoel altijd een halve wees is gebleven, en dat hem dit verhinderde een complete vader te zijn. Of dit waar is, weet ik niet. Maar vernoemd naar de malve was ik dus. Zo mooi als die bloem is, zo lelijk bleek ik', noteert Malva.
Nee, een beauty was ze niet, de dochter van Neruda, die voortsproot uit zijn kortstondige huwelijk met 'een buitenissige buitenlandse', de Nederlandse vrouw Maria (Maruca) Reyes-Hagenaar, aan wie Pauline Slot in 2010 al haar roman En het vergeten zo lang wijdde. Malva bleek slechts een voetnoot in Neruda's leven, een schepsel waarmee hij geen raad wist. Ze had een waterhoofd en viel meteen uit de gratie bij de schrijver. In een brief noemde hij haar 'een vampier van drie kilo, een bloedzuigster, een gedrocht, het monster, (...) een volmaakt belachelijk wezen'.
Malva belandde bij een pleeggezin in het Nederlandse Gouda, om er tijdens de Tweede Wereldoorlog te overlijden. Maar nu neemt Malva revanche. Vanuit het hiernamaals kiest ze Hagar Peeters uit als medium om het relaas te brengen van haar outsiderschap. Een delicate schrijverstruc: jezelf tot ghostwriter promoveren van een herrezen achtjarige, die zowel 'een vergeten gestorvene' als 'een alwetende voortlever' blijkt te zijn.
Dreigt dit niet op edelkitsch à la Isabel Allende uit te draaien? Peeters had redenen op overschot voor haar fascinatie voor Malva. Ook zij werd door haar vader, de socioloog en journalist Herman Vuijsje, langdurig genegeerd. Bovendien had hij een link met Neruda: reporter Vuijsje was in Chili aanwezig bij de begrafenis van de liefdesdichter. En waarom, vroeg Peeters zich af, verstootte de immer geëngageerde Neruda, met zijn eeuwige sympathie voor de misdeelden, zijn eigen dochter wegens haar mismaaktheid? Zelfs in zijn beroemde autobiografie Ik beken ik heb geleefd rept hij niet over haar. "Kunstenaars komen vaak weg met het verwaarlozen van hun kind," zegt Peeters in een interview in De Telegraaf, "een fenomeen dat bekendstaat als 'moral luck'."
Handenwringend vraag je je af hoe zo'n plotconstructie goed kan uitpakken zonder in zweverig magisch-realisme te verzanden. Maar Peeters flikt het hem. In een lange, zwierige monoloog met tal van zijsprongetjes en geheime nissen neemt ze de lezer aan de hand. Het mondt uit in een wonderlijke maar tegelijk beheerst gecomponeerde roman. De alziende Malva vertelt de familiegeschiedenis van moederszijde, palavert over de muzen van Neruda en verstrekt details over Hagar Peeters' vader, op expeditie in Chili. 'Ik laat mij meevoeren door een kostelijke gezwollenheid die ik in mij op voel wellen', schrijft ze.
Eerherstel
In het hiernamaals sluit Malva vriendschap met andere kneusjes zoals Oskar Matzerath uit Die Blechtrommel, Lucia, de schizofrene dochter van James Joyce, en Daniël, de zoon van Arthur Miller met het downsyndroom. De praatvaar doorspekt haar exposés met gedichten van Neruda, García Lorca en Szymborska (die ook in het hiernamaals rondstruint) of legt Neruda op de rooster via filosoof Socrates. Ze eist haar plaats op, zonder in rancune te vervallen.
Af en toe schemert de research van Peeters te veel door en overdondert ze ons met haar feitentrommel. Toch vond ze een ingenieuze vorm van eerherstel voor Malva én klaart ze op liefdevolle wijze ook de (later rechtgetrokken) verhouding met haar eigen vader uit. En passant morrelt Peeters aan de mythe-Neruda, zonder ze aan diggelen te gooien. Voeg daarbij de beroezende, in warme tinten gedrenkte taal die mag ruisen als een gevoileerde bruidsjurk, en je hebt een rijkelijke roman van een begaafde dichteres. Peeters mag nog wel meer excursies naar het proza maken.
DIRK LEYMAN ■
Mirjam Scholten
In deze roman figureert de Chileense dichter Pablo Neruda, die het opnam voor de verdrukten, maar thuis niet zo empathisch bleek. Hij kreeg een dochtertje, Malva. Door haar waterhoofd was zij gedoemd jong te sterven. Neruda verstootte Malva en stuurde haar en haar Nederlandse moeder naar Gouda. Later liet hij ook zijn vrouw in de steek, met onder meer grote gevolgen in de Tweede Wereldoorlog. Hoofdpersonage is Malva die vanuit het hiernamaals haar hartverscheurende verhaal via de auteur vertelt. Die heeft zelf een vader (de politiek geëngageerde journalist Herman Vuijsje) die zij in haar jeugd niet kende en die bij haar geboorte in Chili was. Deze romanopzet lijkt gezocht, maar is het niet. De lezer gaat als vanzelf mee in de gedachtestroom van Malva. Boeiend onderdeel vormen haar ontmoetingen met literaire figuren, zoals Oskar uit het boek 'Die Blechtrommel' van de schrijver Günter Grass. Er valt literair veel te genieten. De auteur schrijft in prachtige, uitwaaierende zinnen, soms bitter en treurig, maar zeker ook met fijnzinnige ironie en humor. En behoorlijk wat poëzie. Een schitterende debuutroman van de auteur, die eerder bekroonde dichtbundels schreef. Won de Fintro Literatuurprijs 2016.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.