Zee van rust : roman
Emily St.John Mandel
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Atlas Contact, 2015 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : MAND |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Atlas Contact, 2015 |
VOLWASSENEN : ROMANS : STJO |
Kathy Mathys
ob/kt/02 o
De oude wereld is niet meer. Auto's, vliegtuigen, mobiele telefoons, medicijnen, tablets zijn verdwenen, twintig jaar nadat een mondiale griepepidemie de wereldbevolking rigoureus uitdunde. Hoe het zit in Europa, Azië of Afrika horen we niet in deze roman van de Canadese Mandel. De schrijfster concentreert zich op Noord-Amerika en met name op de regio rond de Grote Meren. Daar leven mensen in kleine enclaves. Ze zijn wantrouwig tegenover nieuwkomers, al laten ze wel het Reizende Symfonieorkest toe in hun midden. Dat orkest bestaat uit een twintigtal acteurs en muzikanten die Shakespeare opvoeren. Kirsten Raymonde, een van de acteurs, is acht wanneer de Apocalyps plaatsvindt. Op de vooravond van de griepuitbraak staat Kirsten op het podium: ze speelt mee in een productie van King Lear. De avond eindigt dramatisch, namelijk met de dood van Lear-vertolker Arthur Leander. Niemand kan op dat moment vermoeden dat haast alle aanwezigen in de zaal over enkele weken dood zullen zijn.
In de meeste postapocalyptische verhalen ligt de nadruk op spanning, op hoe de overlevenden elkaar naar het leven staan. Spannend is Station Elf zeker. Toch overstijgt Mandel de conventies van het genre door een brede en gevarieerde cast op te voeren en door zich niet enkel te concentreren op de gebeurtenissen in de nieuwe wereld.
Spijt
Shakespeares koning Lear is een man die van alles in het leven spijt heeft. Daarom is Arthur Leander, een Hollywoodicoon van eenenvijftig, zo geschikt om hem te vertolken. Vlak voor de uitvoering heeft hij een gesprek met een van zijn ex-vrouwen, Miranda. Diezelfde vrouw is de tekenaar van een stripreeks,Dr Elf. Na de apocalyps blijkt Kirsten de unieke exemplaren van deze reeks in handen te hebben. De schrijfster onthult steeds meer details over 'Dr Elf', een verhaal over een ruimtestation waar een wetenschapper toevlucht vond na een apocalyps.
Mandel volgt ook hoe het Jeevan, een roddelpersfotograaf, en Clark, Arthurs beste vriend, vergaat voor en na de ramp. De manier waarop de roman is gecomponeerd dwingt bewondering af. Niet alleen vallen alle puzzelstukjes op hun plaats, ook slaagt de schrijfster erin haar personages diepgang te geven. Dat lukt vooral met de personages die we voor en na de griepepidemie zien. Kirsten, die we enkel kennen als volwassen actrice, valt te licht uit.
Mandel bouwt de wereld van Arthur, Miranda en de anderen zo zorgvuldig op dat de ontmanteling van die levens pijn doet. Verspil je tijd niet aan banaliteiten! Leef! Zo letterlijk stelt de schrijfster het niet, al sluimert de boodschap onder elke zin. Deze roman laat zien hoe kwetsbaar onze wereld is, maar ook hoe de mens, ondanks alles, blijft hunkeren naar schoonheid en naar een betekenisvol leven.
Mysterie
Onze taal is veranderd na de apocalyps: er is geen nood meer aan een digi-lexicon in een wereld zonder elektriciteit. De schrijfster houdt ons een spiegel voor, ze toont ons hoe we klinken, bewegen en leven. In een schrikwekkende passage over Jeevan merken we hoe hij zich tracht vast te klampen aan zijn herinneringen. Hij wandelt door de sneeuw, op zoek naar andere overlevenden. Steeds weer herhaalt hij hardop zijn naam. Hij heeft het gevoel dat zijn identiteit dreigt te verdwijnen.
Heel sterk is de schildering van het post-apocalyptisch landschap. De acteurs maken sandalen van autobanden, de overlevenden betrekken oude fastfoodrestaurants, in de steden houden zich vermoedelijk scherpschutters schuil. Op de golven van deze nieuwe zee deinen de restanten van de oude wereld: de stripboeken, een presse-papier die door handen gaat van verschillende personages. Mandel maakt van haar roman een mysterieverhaal dat je wilt blijven doorlezen. Gelukkig draait het om meer dan een ingenieuze plot.Station elf gaat over hoe we herinneren, over de vraag of we wel willen herinneren. Hoe te leven? Daar draait het uiteindelijk om in deze roman.
EMILY ST. JOHN MANDEL
Station Elf.
Vertaald door Astrid Huisman, Atlas Contact, 384 blz., 21,99 euro (e-boek 14,99 euro). Oorspronkelijke titel: 'Station Eleven'.
De auteur: Canadese schrijfster die met deze roman internationaal doorbreekt.
Het boek: een dystopie die de conventies van het genre doorbreekt.
ONS OORDEEL: spannend, diepgaand en goed gecomponeerd.
Kathy Mathys ■
Hans Bouman
i /un/27 j
'Twee weken voor het einde van de commerciële luchtvaart vloog Miranda van New York naar Toronto.' Aldus de openingszin van een van de hoofdstukken van Station Elf (Station Eleven) van de Canadese schrijver Emily St. John Mandel. Het is een zin die sinds enkele maanden een geheel andere klank heeft dan bij het verschijnen van deze roman in 2014.
De kern van Station Elf, gelukkig nog altijd verkrijgbaar, wordt gevormd door een uiterst dodelijke griepepidemie en de nasleep daarvan. Deze roman, waarmee Mandel na drie eerdere boeken internationaal doorbrak, is qua structuur uitgesproken uitdagend. Hij beslaat een periode van ruim twintig jaar, waarbinnen voortdurend heen en weer wordt gesprongen in de tijd. Dat vergt een zekere concentratie van de lezer, maar de beloning is ernaar. Onthullingen uit het verleden en vooruitwijzingen naar de toekomst zorgen voor een prachtig opgebouwde en voortdurend toenemende spanning.
Onlangs verscheen Mandels nieuwe boek, Het glazen hotel (The Glass Hotel), dat volgens hetzelfde principe is opgebouwd. Ook hier krijgen, als in een detective, gebeurtenissen die aanvankelijk betekenisloos lijken en personages wier functie onduidelijk is, een logische plek in een groter geheel, waarvan omvang en bestaan slechts stapsgewijs worden onthuld.
Behalve structureel hebben Station Elf en Het glazen hotel ook thematisch veel met elkaar gemeen. Het zijn allebei 'what if?'-romans: boeken die zich bezighouden met de willekeur, de contingentie van de wereld die ze beschrijven.
Zoals gezegd danst Station Elf lustig heen en weer in de tijd. Hoofdstukken over de periode vlak voor en tijdens de 'Georgische griep', die 99,9 procent van de wereldbevolking uitroeit, worden afgewisseld met episoden die ver na de totale ineenstorting van de 'wereld-zoals-wij-die-kennen' spelen. Over de pandemie zelf schrijft Mandel betrekkelijk kort en ingetogen, maar die passages zijn niettemin zeer beklemmend.
We lezen hoe stap voor stap televisie, internet, elektriciteit en watervoorziening uitvallen, de straten buiten steeds leger worden, de wereld stilvalt. Hoe de snelwegen verstopt raken met auto's waarvan de inzittenden vergeefs aan het virus probeerden te ontsnappen. Hoe er gewapende, plunderende bendes ontstaan en valse profeten opstaan. Over de laatste uren van personages, overal ter wereld. Zoals Miranda, scheepvaart-executive en in haar vrije tijd auteur van een sciencefictioncomic, die op een verlaten strand in Maleisië aan koorts bezwijkt.
De hoofdstukken die na de Georgische griep spelen, beschrijven onder meer de wederwaardigheden van het Reizende Symfonieorkest: een groepje acteurs en musici die met door paarden getrokken voertuigen rondtrekken in het gebied van de Grote Meren tussen de VS en Canada, en uitvoeringen geven van Shakespeare, Bach en Beethoven.
Een van de kunstenaars in kwestie stuit op een gegeven moment op de comic die Miranda ooit maakte. De naam luidt Station Elf. Station Elf is een gigantisch ruimteschip dat mensen huisvest die zijn ontsnapt voordat de wereld verging: een alternatieve aarde, oftewel een parallel universum.
Het idee van een parallel universum, een 'contraleven' of 'schaduwleven', staat ook centraal in Het glazen hotel. In deze roman draait alles om een groot piramidespel, waarmee ene Jonathan Alkaitis, een soort Bernard Madoff, en groot aantal mensen, inclusief uiteindelijk zichzelf, naar de rand van de afgrond voert.
Ook deze roman is rijk aan personages. Tot de interessantste behoren Vincent en, in wat mindere mate, haar halfbroer Paul. Vincent - ze is vernoemd naar de Amerikaanse dichter Edna St. Vincent Millay - is een tijdlang de trophy wife van Alkaitis, maar we ontmoeten haar ook als videokunstenares, serveerster en bemanningslid op een schip. Vincent is een bijna kameleontische figuur die meerdere levens in één leven leidt, en daarnaast fantaseert over alternatieve werkelijkheden, bijvoorbeeld een 'waarin de angstaanjagende nieuwe varkensgriep niet snel de kop ingedrukt was, een alternatieve wereld waarin de Georgische griep rap escaleerde in een niet te stuiten pandemie en de beschaving instortte'.
Om haar punt over de rol van toeval en willekeur nog extra kracht bij te zetten, voert Mandel in Het glazen hotel opnieuw haar personage Miranda (en haar baas Leon) op, ditmaal niet bezwijkend aan de griep, want in dit universum is die griep immers met succes bestreden.
In Het glazen hotel krijgt de 'what if'-vraag vooral gestalte via de keuzen die de personages, zowel de uitvoerders als de slachtoffers, maken rond de piramidefraude. Ga je mee in het Grote Plan of niet? Is er eigenlijk wel sprake van een vrije keuze? En als je eenmaal de ene weg bent ingeslagen, kun je dan nog terug?
Hoewel zowel een verwoestende pandemie als een verwoestend piramidespel plottechnisch rijke mogelijkheden bieden voor een onderhoudend verhaal, is het vooral de door Mandel gehanteerde vertelstijl en structuur - met haar vooruit- en terugverwijzingen - die beide boeken fascinerende en verrassende leeservaringen maken.
Binnen die spannende structuur weeft Mandel niet alleen een vertoog over toeval en willekeur, maar ook over de helende werking van kunst. En natuurlijk vertelt ze via haar nu eens flexibele, dan weer opportunistische personages het klassieke Noord-Amerikaanse verhaal: je kunt altijd opnieuw beginnen, jezelf heruitvinden, het over een andere boeg gooien. Niets staat vast.
Emily St. John Mandel: Station Elf
****
Uit het Engels vertaald door Astrid Huisman. Atlas Contact; 384 pagina's; € 17,50
Emily St. John Mandel: Het glazen hotel
****
Uit het Engels vertaald door Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap. Atlas Contact; 328 pagina's; € 22,99
J. Hodenius
Bijzondere, rijke en boeiende toekomstroman (Arthur C. Clarke Award 2015) van de Canadese schrijfster (1979). Via de beroemde acteur en filmster Arthur Leander, die tijdens een opvoering van King Lear aan een hartaanval sterft, zijn de belangrijkste personages verbonden. Die avond is ook het begin van de pandemie van de Georgische griep, die op één procent na de hele mensheid velt. Kirsten, als meisje getuige van Leanders dood en knipsels over hem verzamelend, reist twintig jaar later samen met het Reizende Symfonieorkest, een groep acteurs en muzikanten, rond nederzettingen van de Noordelijke Meren van Noord-Amerika om Shakespeare te brengen onder het motto ‘overleven is niet genoeg’. Mandel wisselt scènes van voor de pandemie af met de overlevingsstrijd erna. Het resultaat is een pageturner, waarin net als in recente soortgelijke (post)apocyptische literatuur als 'The ship' van Antonia Honeywell niet al te zeer de gruwelijkheid van de dan meer barbaarse samenleving centraal, maar de menselijke verhoudingen, met als thema’s de tol van roem, heimwee, onze tijd, de schoonheid van cultuur en symbolische zaken als een dystopische strip (titel). Normale druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.