Peachez, een romance : roman
Ilja Leonard Pfeijffer
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
CPNB, 2015 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : POEZIE : PFEI |
Arjan Peters
ua/an/28 j
Goed jaar achter de rug, dacht Ilja Leonard Pfeijffer (47) bij zichzelf toen hij op 31 december 2014, op reis in Barcelona, eens terugkeek. Het leek wel oogsten; na vijftien jaar poëzie, romans, columns, songteksten en toneel te hebben geschreven won hij op 13 mei 2014 de Libris Prijs voor zijn roman La Superba, waarin zijn woonplaats Genua met zwier wordt opgeroepen.
"Genomineerd worden voor een grote prijs, dat kende ik al. Maar het maakt veel verschil als je hem dan ook een keer wint", zegt de content ogende schrijver, die de pers een dagje te woord staat aan een tafel van zijn voormalige stamlokaal Burgerzaken in het centrum van Leiden, de stad waar hij tot graecus promoveerde en waar hij woonde tot hij in het voorjaar van 2008 besloot naar Rome te fietsen, om in Genua te blijven plakken.
"Van collega's had ik al begrepen dat zo'n prijs veel betekent, maar het was nog meer dan ik had kunnen bedenken. Geen van mijn boeken was ooit in de buurt gekomen van de CPNB-top 60 met de best verkochte boeken, meestal dieetboeken en biografieën van voetballers. Maar ja hoor, in de week nadat La Superba de Libris Prijs had gewonnen, kwam het boek op nummer drie de lijst binnen. Een hele nieuwe groep lezers heb ik daarmee kunnen bereiken.
"Een voordeel is dat ik niet meer alles hoef aan te pakken. Voorlezen is altijd leuk, maar ik ga niet meer voor een fles wijn en een teddybeer naar een zaaltje als Perdu in Amsterdam. Eindelijk kan ik me beperken tot de wat chiquere optredens.
"Na de zomer deden de CPNB (Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, red.) en Poetry International het vererende verzoek om een bundeltje voor de Gedichtendag 2015. Nee, ik had niet iets liggen. Sterker nog, ik was al anderhalf jaar bezig met een nieuwe dichtbundel, Idyllen, die volgende week verschijnt. Die wilde ik afmaken.
"Maar dit was een zo mooie opdracht, dat ik die óók aannam. Het thema moest iets met liefde zijn; zo welomschreven was de opdracht. Ik liep al langer met het idee rond om een keer een sonnettenkrans te maken. Dat is een cyclus van vijftien sonnetten, en je werkt toe naar het slotgedicht dat bestaat uit alle voorgaande beginregels. Perfecte vorm om als apart boekje uit te brengen."
Cynische cyclus
Hij zou weleens de eerste Nederlandse dichter kunnen zijn die zich aan de sonnettenkrans waagt. In sommige literatuurgeschiedenissen wordt de Mathilde-cyclus van Jacques Perk (die in 1881 overleed) een sonnettenkrans genoemd, maar dat is onjuist. "Perk schreef gewoon een stuk of honderd sonnetten over Mathilde. Hele goeie. Maar een krans is dat niet. Ik heb eigenlijk geen voorbeeld kunnen vinden. Tot zich iemand bij mij meldt, kan ik volhouden dat ik de eerste sonnettenkransdichter van Nederland ben.
"Een ongewone keuze misschien, zo'n strakke vorm. Vrije verzen zijn hier de norm, sinds de Vijftigers. Vormvaste verzen zijn de avant-garde van heden. Wat dat betreft, is er weinig veranderd sinds Gerrit Komrij in 1968 ineens met een vormvaste bundel debuteerde.
"Ik gebruik de sonnettenkransvorm voor een cynische cyclus van de liefde: begeren, beminnen, verliezen, missen en dan wordt dat missen weer een nieuw soort begeren. Rond. Net als in het Italiaanse kinderliedje Giro giro tondo, casca il mondo: het lied zingt rond, terwijl de wereld aan stukken valt.
"De vorm maakt het mogelijk om stapje voor stapje te laten zien hoe zo'n relatie gaat. Het schrijven verliep chaotischer. Je zit aan een rijmschema vast, en als je een verkeerd rijmwoord kiest, heb je daar vijftien gedichten last van. Het is simultaan schaken op vijftien borden.
"Het is leuk, zo'n puzzel, maar vervolgens is het ook mijn taak niet te veel te laten merken dat ik het leuk vind. De vorm moet onopvallend worden, natuurlijk ogen. Hardop lezen kan daarbij helpen, hoewel ik het ritme en de klank ook hoor zonder mijn lippen te bewegen.
"Vormvast dichten is ook een valkuil, want zodra je aan de vormeisen hebt voldaan, ga je denken dat je er bent. De puzzel is opgelost, ja. Maar is het ook een goed gedicht, of een goede cyclus? Sommige gedichten heb ik twintig keer herschreven.
"Een maand fulltime werken was het, thuis in Genua. Waar niemand Nederlands spreekt of verstaat, wat het me nog iets makkelijker maakt om me af te sluiten. Ver van het angstaanjagend knusse Leiden.
"Of ik het mis, schrijvers om me heen, om het over schrijven te kunnen hebben? Dat is een misverstand. Met schrijvers heb ik nooit over schrijven gepraat. Met Gerrit Komrij, die een vriend van me was, nam ik dikwijls alle auteurs van Nederland door, in alfabetische volgorde, van Alberts tot Zwagerman, maar dat waren roddels en geen gesprekken over het metier. Dichters praten nooit over dichten. Dichters praten alleen maar over geld."
Hollywoodzinnen
Als zo vaak tevoren schreef Pfeijffer over een man die door een stad dwaalt en denkt aan een vrouw, van wie niet duidelijk is of ze alleen in zijn fantasie bestaat. "Meestal kan ik me haar beter fantaseren dan me op een bestaande vrouw baseren", zegt de schrijver, die rond half één 's middags de eerste pils laat doorkomen.
Een romantisch thema, de aanbeden vrouw die misschien alleen droom is. Maar ook heel eigentijds, door de virtuele realiteit van internet, en Facebookprofielen waarop men een beeld van zich kan geven dat misschien geheel verzonnen is. 'Op elke website wist ik jou te heten./ Daar was je Foxxy, Peachez, Roxxy Love,/ Ivana Fuckalot of Trixxie Dove,/ We hebben samen zoveel tijd versleten,// met ixen scheel als exen in je namen.'
"Actueler dan ooit, lijkt me zelfs, zo'n thema over wat nou werkelijkheid is en wat fantasie. In Big Brother konden we destijds zogenaamd het ongefilterde ware leven betrappen, terwijl dat programma tot in de puntjes was geregisseerd. Dat fascineert me, het dringt namelijk door tot in alle facetten van het dagelijks leven. We hebben politici die tot in de vingertoppen gespindoctord worden om spontaan over te komen.
"Authentiek zijn is problematisch geworden. Je komt authentiek over als je lijkt op anderen. Ik heb het in mijn eigen leven meegemaakt: kreeg ruzie met een vriendin, en het allereerste wat dan in je opkomt, zijn zinnen uit films of uit series. Hollywoodzinnen. Dat is dan kennelijk je meest spontane manier van reageren op een vrij emotionele situatie.
"Als je toevallig níét zo reageert als in de film, omdat je bijvoorbeeld zo boos of verdrietig niet bent, en je uit dat eerlijk, dan komt dat erg onauthentiek over. Je moet zo reageren als in de film, want dat is echt.
"Voor een schrijver is die onzekerheid natuurlijk prachtig. In literatuur kun je laten zien en onderzoeken hoe dat onderscheid tussen fictie en werkelijkheid steeds vager wordt."
En dan dicht hij: 'Wat liefde heet te heten, is wat scheelt/ aan wat er is nadat het is begonnen.' Drie keer gelezen, zonder het te snappen. Wel steeds duizeliger geworden.
"Goed om te horen, want dat moet ook. Om de grote filosoof Johan Cruijff te citeren: 'Als ik had gewild dat je het had gesnapt, had ik het beter uitgelegd.' Die regels zijn opzettelijk ingewikkeld geformuleerd, want zulke gedachten héb je als je in die situatie zit.
"Een poging tot uitleg, want ik ben de kwaadste niet: het gaat er om dat wat liefde is, of wat normaal gesproken liefde wordt genoemd, is wat ontbreekt, wat er niet is, nadat het is begonnen. Zodra de liefde is begonnen, is wat er níét is, dát is wat mensen altijd liefde noemen.
"Het ideaalbeeld van de liefde is zo'n tandpastareclame, een gezinnetje dat in zonneschijn elkaar speels op de neus tikt, 's ochtends al volop glimlachend. Dat is wat liefde heet te heten. Nou, en dat is precies wat er níét is, nadat je je relatie bent begonnen. Het ideaal is dus juist datgene wat er ontbreekt.
"Daar gaan we weer: er is altijd een discrepantie tussen wat je je ergens van voorstelt, en de realiteit. Die botsing is mijn onderwerp."
En dat thema kan bij hem altijd op een rondborstige behandeling rekenen, vanaf het programmatische gedicht 'Afscheidsdiner' uit Van de vierkante man (1998), zijn debuut: 'serveer mij in roomboter gebakken beelden/ en verzen met boulemie'.
Pfeijffer knikt. "Ja, ik weet het nog. Daar had ik natuurlijk over nagedacht, met welk gedicht ik mijn schrijverschap zou openen. Het moest bacchische en chaotische poëzie zijn, niet van die schrieperige amuses die in Nederland voor gedichten doorgaan. Een verstilde haiku hoef je van mij niet te verwachten.
"Volle, barokke taal, vuurwerk waarvoor je je bed uit wilt komen. Geen misplaatste bescheidenheid of schijterige angst om op je bek te vallen. Mensen die durven te mislukken, zijn mij oneindig veel liever."
Ilja Leonard Pfeijffer, Giro giro tondo, een obsessie, CPNB/Poetry International, 15 p. Tijdens de Poëzieweek gratis in de boekhandel bij besteding van 12,50 euro aan poëzie. Bij De Arbeiderspers verschijnt vandaag Pfeijffers nieuwe bundel Idyllen (21,95 euro).
De Poëzieweek loopt van 29 januari tot 4 februari. Voor alle activiteiten in Vlaanderen: surf naar www.poezieweek.com.
Vind Poëzieweek leuk op Facebook en blijf op de hoogte.
ARJAN PETERS ■
Sarah Vankersschaever
ua/an/30 j
De soep stond op, de moeder was warm en de keuken stroomde vol troost en begrip: 'Ach, ander en beter.' We schrijven het jaar 2009 in mijn ouderlijk huis en er was zonet een lief gesneuveld. 'Ander en beter' is sinds die avond het best bekkende schouderklopje dat ik voor anderen uit de mouw haal als de liefde zich weer maar eens te pletter heeft gereden tegen een muur van niet ingeloste verwachtingen.
Het zou evengoed de minder welklinkende titel kunnen zijn vanGiro giro tondo. Een obsessie, de cyclus van vijftien gedichten die Ilja Leonard Pfeijffer componeerde voor de Poëzieweek. Want de dichter is helemaal in de ban van ander en beter, van de vrouw die hij in alles en iedereen zoekt maar net niet vindt. De ontgoochelingen stapelen zich onvermijdelijk op, tot zelfs hij beseft dat er een patroon in zit: begeren, beminnen, verliezen, missen en opnieuw begeren. Opnieuw en opnieuw.
Een nuchtere ziel zou het afdoen als een intrieste, vicieuze cirkel maar dat is buiten de dichter gerekend. Die cultiveert zijn houding als een Bourgondische obsessie en doet er ons in een ruk een ongevaarlijk, literair gesublimeerd stuk van cadeau.
Love you like a love song
In de wereld vanGiro giro tondo is, zoals de titel aangeeft, zowat alles rond: van de hammen van de vrouwen tot de obsessieve dichter zelf die vol onbevredigbare begeerte zijn cirkel in stand houdt.
Ook vormtechnisch sluit de gedichtencyclus daar bij aan: Pfeijffer koos voor het korset van de sonnettenkrans, een cyclus van Italiaanse oorsprong waarin elk gedicht start met de laatste zin van het vorige gedicht. Het vijftiende gedicht is het orgelpunt omdat het is opgebouwd uit de veertien vorige beginzinnen.
De laatste zin van het laatste gedicht is bovendien de perfecte aanzet om de hele cyclus opnieuw te lezen. Dat de in Genua wonende Pfeijffer de titelGiro giro tondo ontleent aan een Italiaans kinderlied, is in dat opzicht weinig toevallig. Zijn bundel is een lied in repeatmodus, met een eindig refrein van begeren, beminnen, verliezen en missen.
Geen kattenpis
Toch is liefde allesbehalve kinderspel in deze dichtbundel. 'Wat liefde heet te heten, is wat scheelt/ aan wat er is nadat het is begonnen./ We scheppen wie ons liefheeft naar ons beeld.'
Het is een motto dat je in Pfeijffers meeste werk terugvindt: het beeld van de naamloze (ge)liefde die in de fantasie als opsporingsbericht aan zowat elke gedachte hangt genageld, maar in de echte wereld nog nooit is thuisgekomen. Een paar voorbeelden ter illustratie: 'We scheppen wie ons liefheeft naar ons beeld/ en willen dat ze daarop ook gaat lijken', 'Wat liefde heet, is altijd een karaktermoord', 'Ik kan je slechts als fantasie beminnen./ En op een blanke bladzij die vergeelt/ wil ik je weer als een gemis verzinnen.'
Dat betekent niet noodzakelijk dat de dichter dagelijks prozac in zijn prosecco strooit. 'En dit/ heet dan geluk. Het is projectie van gemis/ op iemand die voornamelijk een ander is.' De lezer hoeft geen vrijgezel te zijn om te begrijpen wat Pfeijffer bedoelt.
Gekooid
Een obsessie in het keurslijf van een strakke sonnettenkrans dwingen, het klinkt pijnlijk. En soms is het dat ook. Ilja Leonard Pfeijffer is een razend getalenteerd woordkunstenaar met zo'n rijke woordenschat dat het voelbaar was in het landelijk gemiddelde toen hij de grens naar Italië overstak. Maar zelfs hij kan de rijmelarij niet vermijden in deze moeilijke stijloefening. 'Natuurlijk was dat deels ook commercieel./ Maar zijn met jou was ceremonieel'. Van zulke zinnen zou je al eens wat prozac in de prosecco mengen.
Het is een jammerlijk fenomeen in de dierenwereld: slangen die in een te kleine ruimte opgesloten zitten, hebben de neiging om de eigen staart op te eten bij gebrek aan bewegingsruimte. Pfeijffer doet dat inGiro giro tondo ook: hij benadeelt zichzelf door voor een te strakke vorm te kiezen.
We kijken daarom erg uit naar die andere bundel van hem:Idyllen (Arbeiderspers). Een kooi van 184 bladzijden groot. Ruimte genoeg dus voor een dichter en een obsessie van formaat. Ander en beter.
Tijdens de Poëzieweek, die loopt tot en met 4 februari, krijgt iedereen die voor 12,50 ? aan poëzie koopt, de dichtbundel 'Giro giro tondo' cadeau.
De auteur: thuis in zowat elk literair genre, maar misschien nog het meest in de poëzie (C. Buddingh'-prijs in 1998) en de roman (Libris Literatuurprijs voorLa Superba, vorig jaar)
De bundel: het poëzieweekgeschenk.
ONS OORDEEL: groot talent wringt zich in iets te kleine doos.
¨¨¨èè
Sarah Vankersschaever ■
Redactie
De Poëzieweek 2015 duurt van Gedichtendag (29 januari 2015) tot en met het Gedichtenbal (4 februari). Het thema van de Poëzieweek 2015 is Liefde, onder het motto 'Met zingen is de liefde begonnen'. Ilja Leonard Pfeijffer schrijft het Poëziegeschenk 'Giro giro tondo, een obsessie'. Voor de roman 'La Superba' won hij de Libris Literatuurprijs 2014, maar hij is ook bekend als dichter. De titel verwijst naar de beginregel van een Italiaans kinderliedje. De bundel is een in vormtechnisch opzicht niet eerder vertoonde gedichtencyclus in de Nederlandstalige literatuur. Het is een volledig aan alle strenge regels gehoorzamende sonnettenkrans, een uitermate complex en moeilijk sluitend te krijgen geheel van vijftien sonnetten. Het thema, de liefde, is oeroud. Maar Ilja Leonard Pfeijffer blaast het met verve, virtuositeit en ongekende energie nieuw leven in. Een pijnlijke liefdesrondedans van begeren naar beminnen naar verliezen naar missen, kortom: Giro giro tondo.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.